1944 15 şubat - Antakya'da hafif deprem. 24 MART - Büyük Türk Amirali Barbaros Hayreddin Paşa (1473-1546)'nın heykel ve anıtı. İstanbul'da Beşiktaş'ta türbesi önünde açıl-dı. 30/31 MART - Marmaris civarında 'Krom' şilebi torpillenerek batınîdı. - l NİSAN - Tiyatro sanatçısı Hazım Körmükçü öldü. (Doğ: 1898) 10 NİSAN - Cumhuriyet Bayındırlık Sergisi açıldı. 20 NİSAN - Avrupa'y a krom sevkıyatı durduruldu. 23 MAYIS - Ressam Şevket Dağ (Doğ: 1876) öldü. 4 HAZİRAN -1854 yılmdan beri devam eden 'Düyunu Umumiyye' tarihe karıştı. 26 HAZİRAN - Ziraî Donatım Kurumu Kanunu kabul edildi. 12 TEMMUZ - İstanbul Yüksek Mühendislik Mektebi'nin 'Teknik Üni-versite' olarak teşkilatlandınîmasma dair kanun kabul edildi. 2 ağustos - TBMM, Türkiye-Almanya arasındaki ilişkilerin kesilmesine karar verdi. 22 ağustos - Halkapınar Dokuma Fabrikasının temeli atıldı. 9 EKİM - İzmir Yüksek Ekonomi ve Ticaret Okulu açıldı. 9 EKİM - Ankara'da Anıtkabir'in temeli atıldı. 16 EKİM - Balıkesir Terbiye Enstitüsü'nün temeli atıldı. 29 EKİM - Fevzipaşa-Malatya-Diyarbakır-Kurtalan demiryolu hizmete açıldı, l KASIM - TBMM, İnönü'nün iç ve dış politikamızın sınırlarım çizen bu konuşması ile açıldı. 3 KASIM - Işıkları karartma tedbirleri kaldırıldı. 19 KASIM - Elazığ-Van demiryolu yapılmasına başlanıldı. 7 ARALIK - Türkiye, Milletlerarası Sivil Havacılık sözleşmesine katıldı 1945 3 OCAK - TBMM. Japon devletiyle ilişkileri kesmeye karar verdi. 8 OCAK - Yeni İskenderun iskelesi açıldı. 10 OCAK - Anayasa'nın dili Türkçeleştirildi. (Kanun No. 4695) 10 OCAK - Bazı ay adlarının değiştirilmesi hakkındaki (4696 sayılı) kanun kabul edildi. Teşrinievvel (Ekim), Teşrinisani (Kasım), Kanunu-evvel (Aralık), Kanunusani (Ocak) olarak değiştirildi. 15 OCAK - Van, Özalp, Muradiye, Erciş bölgesinde deprem. Hafif hasar. 15 OCAK - İstanbul Boğaziçi iskeleleri arasında yolcu nakliyatım sağlayan 'şirketi Hayriye' satın alındı. 27 OCAK- Milli Piyango'nun yılbaşı çekilişinde 200 bin lirayı İstanbul'da bir seyyar salepçi kazandı 8 şubat - Ankara-Kalecik-Çankırı arasında şehirlerarası telefon konuşmaşı başladı. 23 şubat - Türkiye-Amerika İkili Yardım Antlaşması imzalandı. 23 şubat - Almanya ve Japonya'ya savaş ilanı Meclis'te oy birliğiyle kabul edildi. 2 MART - Bitlis, Tatvan, Erciş Muradiye bölgesinde deprem. 19 MART - Çivril'de 'Dördüz' dünyaya geldi. 19 MART - Sovyet Hariciye Komiseri Molotov, 7 Kasım 1945'te sona erecek olan 'Dostluk ve Saldırmazlık Antlaşmasi'nın günün koşullarına uydurulması için nota verdi. 20 MART - Adana'da deprem. 27 MART - Yazar Halit Ziya Uşaklıgil (Doğ: 1866) öldü. 11 NİSAN - TBMM'nin yeni içtüzüğü Meclis'ten geçti. 13 NİSAN - Başkan Roosevelt'in ölümü dolayısıyla Başbakan İnönü, Amerikan ulusuna başsağlığı mesajı gönderdi. 15 NİSAN - Mahalle Teşkilatı Kanunu kabul edildi. 7 MAYIS - İkinci Dünya Savaşı Batı'da son buldu. Almanya teslim oldu. 11 MAYIS - TBMM, savaşın kansız atlatılması dolayısıyla İsmet İnönü'ye teşekkür etti. 29 MAYIS - Saraçoğlu Hükümeti 7 muhtelif muhalife karşı 359 oyla güven aldı. Karşı olanlar: Bayar, Menderes, Koraltan, Köprülü, Sazak, Bayur, Peker. 2 HAZİRAN - Sümerbank'a bağlı olarak Kastamonu-Taşköprü ilçesinde 'Sulukise Kendir Fabrikasi'nm temeli atıldı. 9 HAZİRAN - İstanbul-Kabataş Tekel Genel Müdürlüğü binası hizmete açıldı. 11 HAZİRAN - Çiftçiyi Topraklandırma Kanunu kabul edildi. (No. 4753) 12 HAZİRAN - Bayar ve üç arkadaşı, dörtlü bir önerge vererek 'Parti tüzüğü ile bazı kanunların' değişmesini istediler. 13 HAZİRAN - İller Bankası Kanunu kabul edildi. 13 HAZİRAN - Celal Bayar; Basın Kanununun 50. ve 17. maddelerinde bazı değişmeler yapılması için TBMM'ye taşan verdi. 15 HAZİRAN - Toprak Bayramı Kanunu (No. 4760) kabul edildi. 20 HAZİRAN - Ankara Tıp Fakültesi Kanunu kabul edildi. 22 HAZİRAN - Çalışma Bakanlığı Kuruluş Kanunu (No. 4763) kabul edildi. 26 HAZİRAN - Türkiye San Francisco'da Birleşmiş Milletler Antlaşmasını imzaladı. (18.5.1945 Gün ve 4801 sayı). 1945 Şubat'ında Yalta'da toplanan Üç Büyükler (İngiltere, Amerika, Rusya), Birleşmiş Milletler Anayasasi'nın hazırlanması için bir komisyon kurulmasma karar verdiler. Aynı yıhn Nisan ayında milletlerarası teşkilatı kuracak olan Birleşmiş Milletler Konferansı San Francisco şehrinde toplandı. Konferansa katılabilmek için ilk şart, 1 Mart 1945'e kadar Almanya ve Japonya'ya savaş açmaktı. Aralannda Türkiye'nin de bulunduğu 50 devletin temsilcileri 'Dumbarton Oaks' konferansında yapılan teklifleri incelediler. 26 Haziran 1945'te Birleşmiş Millet Anayasası tasdik edildi. ' Anayasa 24 Ekim 1945'te beş büyük devlet tarafından onaylanarak yürürlüğe girdi. Bu bakımdan 24 Ekim 1945 'Birleşmiş Milletler Günü olarak kutlanır, 29 HAZİRAN - Gazeteci ve Cumhuriyet Gazetesi kurucusu: Yunus Nadi Abalıoğlu (Doğ: 1880) öldü. 6 TEMMUZ - Ulaştırma Bakanhğı Kanunu kabul edildi. 9 TEMMUZ - işçi Sigortaları Kurumu Kanunu kabul edildi. 9 TEMMUZ - Ormanların devletleştirilmesini öngören (4785 sayılı) kanun kabul edildi. 14 TEMMUZ - Uyuşmazlık Mahkemesi Kanunu kabul edildi. 18 TEMMUZ - Milli Kalkınma Partisi kuruldu. 29 TEMMUZ - Ereğli Limanının temeli atıldı. 1 AĞUSTOS - İçişlerinde 8 ilçe kurulması hakkındaki (Çan, Ardanuç, Yerköy, Altmözü, Güneyce, Perşembe, Keşan, Lalapaşa) kanun kabul edildi. 6 ağustos - İlk atom bombası (Japon saatiyle 08.15'te) Hiroşima adlı Japon şehrine savaş amacıyla atıldı. Havada patlatılan bomba 20.000 T.N.T. (dinamit) gücündeydi. Şehirde 10 km. karelik bir alanı yerle i bir etti 66.000 kişi öldü. 69.000 kişi yaralandı. 9 AĞUSTOS - Japon şehri Nagasaki üzerinde 2, atom bombası patlatıldı. 37.000 kişi öldü, 40.000 kişi yaralandı. 10 ağustos - İkinci Dünya Savaşı sona erdi. 15 ağustos - TBMM Milletler Anayasasını kabul etti. 15 AĞUSTOS - Irak Kral Naibi Prens Abdullah Türkiye'ye geldi. 23 EYLÜL - Çankırı Piyade Okulu açıldı. 26 EYLÜL - A. Menderes ve F. Köprülü'nün CHP'den ihraçları üzerine C. Bayar da İzmir milletvekilliğinden istifa etti. 5 EKİM - Ankara Tıp Fakültesinin temeli atıldı. 10 EKİM - Üç Büyükler Potsdam Konferansında Türkiye ile ayrı ayrı temas etmeye karar verdiler. 17 EKİM - Ankara Tıp Fakültesi açıldı. 21 EKİM - Genel Nüfus Sayımı. 1927:13.648.270,1935:16.158.018,1940:17.820.950, 1945:18.790.174,1950: 20.947.188,1955: 24.064.763, 1960:27.254.820,1965: 31.391.421,1970: 35.555.549. 30 EKİM - Ankara, Saraçoğlu Mahallesi hizmete açıldı. 1 KASIM - TBMM, İnönü'nün konuşmasıyla açıldı:'... Tek eksiğimiz hükümet partisinin karşısında başka parti bulunmamasıdır.' 1 KASIM - Celal Bayar, milletvekilliğinden istifa etü. 1 KASIM - Bayar; 'Parti kuruyoruz, bu muhakkaktır, fakat birkaç gün geçmeden tafsilat veremem.' 16 KASIM - UNESCO Anayasası kabul edüdi. 20 KASIM - Van'da büyük deprem oldu. 3 ARALIK - Celal Bayar; CHP Genel Sekreterliği'ne gönderdiği kısa bir yazı ile partiden istifa etti. 4 ARALIK - Kilyos Hisarönü ateş tuğlası fabrikasının temeli atıldı. 20 ARALIK - İki Gürcü Prof. Giresun'a kadar bütün Kuzey Doğu Anadolu'nun Gürcistan'a katılması tezim savundular. 1946 1 OCAK - İşçi Sigortaları Kanunu kabul etti. 7 OCAK - Demokrat Parti kuruldu. Yeni partinin 85 maddelik programı yayınlandı. 8 OCAK - Parti kurucuları, Ankara Sümer Sokak 8 sayılı evde yaptıkları toplantıda. Demokrat Parti Başkanlığına Celal Bayar'ı seçtiler. 21 OCAK - iş ve işçi Bulma Kurumu Kanunu kabul edildi. 25 OCAK - İş ve İşçi Bulma Kurumu kuruldu. 29 OCAK - Çalışma Bakanlığı Kanunu kabul edildi. 13 ŞUBAT - İçişlerinde 10 ilçe kurulması: (Oğuzeli, Azdavay, Örtülü, Şuhut, Seben, Doğanşehir, Tekman, Koçarlı, Sanz, Eskipazar) kanunlaştı. - 21 şubat - İngiltere Dışişleri Bakam Bevin'in demeci: Türkiye'nin hür ve müstakil yaşamasını, Türk-Sovyet Antlaşmasi'nm yenilenmesini isteriz... Türkiye ile Rusya arasında bir sınır konusunun çıkmasını üzülerek karşılıyoruz. Bu sınır Fatih tarafından çizilmiş değildi... 13 MART - DP'nin bir muvazaa partisi olduğu hakkındaki söylentileri Bay ar cevaplandırdı:'... Partimizin yurtiçinde serpilip gelişmesi yolundaki çalışmalarımızdan bugüne kadar aldığımız sonuç bizi memnun etmektedir... ne Halk Partisine ve ne de partimize böyle küçül-tücü bir hareketi yüklemeğe imkan yoktur.' 29 MART - Türkiye-Irak Antlaşması imzalandı. 5 NİSAN - Türkiye'nin Amerika Birleşik Devletleri'ndeki Büyükelçisi Münir Ertegün'ün tabutunu taşıyan Missouri savaş gemisi, sabah saat 8.00'de istanbul limanında Haydarpaşa açıklarmda demirledi. Dünyanın en büyük savaş gemisiyle Türk temsilcisinin cenazesinin Türkiye'ye gönderilmiş olması özel bir anlam taşıyordu. 6 NİSAN - inönü. Başkan Truman'ın özel temsilcisi M.A. Weddell'i kabul etti. 15 NİSAN - Ankara'da Millî Kütüphane 'Hazırlık Bürosu' kuruldu. Büyük eksiğimiz olan Millî Kütüphane'nin kurulması için ilk adım böylece atılmış oluyordu. 20 NİSAN - DP ara seçimlere katılmamaya karar verdi. 25 NİSAN - Esnaf Demekleri Birliği kuruldu. 29 NİSAN - Belediyeler Kanunu değiştirildi. 3 MAYIS - Maraş-Köprüağzı bağlantı hattı temeli atıldı. 11 MAYIS - CHP Olağanüstü Kurultayında İnönü konuştu:'... Serbest, samimi bir seçim hedefimizdir.' 20 MAYIS - İnönü Kars'ta konuştu:'... Bütün milletin malı ve canı, sınır boylannın her karış toprağı üzerine konulmuştur.' 31 MAYIS - Varto-Malazgirt-Malatya'da deprem. Varto'da 3.000 ev yı-kıldı ve 650 vatandaşı kaybettik. 31 MAYIS - Türkiye'de ilk defa tek dereceli milletvekili seçimi kabul edildi. 10 HAZİRAN - Gürültülü bir toplantıdan sonra TBMM, 2 oya karşı, 383 oy ile seçimi yenileme karan aldı. 13 HAZİRAN - Üniversitelere muhtariyet veren (4936 sayılı) kanun ka- t bul edildi. 13 HAZİRAN - 'İnönü Armağanlar Kanunu' (No. 4933) kabul edildi. 14 HAZİRAN - Türkiye Emlak Kredi Bankası Kanunu kabul edildi. 19 HAZİRAN - Lübnan Cumhurbaşkanı El-Huri, Türkiye'ye geldi. 21 HAZİRAN - Rize Çay fabrikasuun temeli atıldı. 1 TEMMUZ - Yurt, Konak, Murat, Kuluşkür ve Palu istasyonları hizmete açıldı. 8 TEMMUZ - Trabzon limanının temeli atıldı. 9 TEMMUZ - Ankara Valisi Nevzat Tandoğan intihar etti. 10 TEMMUZ - Çatalağızı Santraü açıldı. 14 TEMMUZ - Türk Jeoloji Kurumu kuruldu. 17 TEMMUZ - İnönü'nün radyoda seçim konuşması: '... Millî iradenin hakiki ve temiz bir surette meydana çıkması, hepimizin müşterek ba-şanmız, kanunî görevimiz, sereniniz olacaktır... Partim seçimi kay-bedecek olursa Cumhurbaşkanlığı'ndan çekilmemin tabii bir şey ol-duğunu bütün vatandaşlarumn bilmesi lazımdır.' 18 TEMMUZ - Bayar, Balıkesir'de konuştu:'... Yeni bir devre giriyoruz. Bu pazar günü yapılacak seçimde bu devre açılıyor. Oylarınız vicdanlannızdan kopup gelmelidir ve yalnız vicdanlannızın sesini ak-settirmelidir. Bunun için seçim tam anlamıyla serbest olmalıdır.' 21 TEMMUZ - Memleketimizde muhalefetin de katıldığı ilk tek dereceli genel seçim yapıldı: CHP: 396, DP: 61, Bağımsız: 7 milletvekili, (İstanbul'da: CHP: 5, DP: 18) 30 TEMMUZ - Genelkurmay Başkanı Org. Kazım Orbay (1886-1964) istifa etti. Yerine Orgeneral Salih Omurtak (1889-1954) getirildi. 5 AĞUSTOS - TBMM açıldı. İnönü; 451 oyun 388'i ile yeniden Cumhurbaşkanı seçildi. Saraçoğlu çekildi. Recep Peker, yeni kabineyi kurmakla görevlendirildi. Meclis Başkanlığına; 379 oyla General Kazım Karabekir seçildi. DP'nin Cumhurbaşkanı adayı Fevzi Çakmak 50, Meclis Başkanı adayı Y.K. Tengirşenk 50 oy aldı. 8 AĞUSTOS - Sovyet Rusya; Türkiye ile ilgili devletlere baş vurarak Boğazları Türkiye ile müşterek olarak kontrol etmek amacıyla 'Boğazlar Rejiminin değişmesin! istedi.' 9 AĞUSTOS - İnebolu Limanı inşaatma başlanıldı. 13 ağustos - DP Türkiye B.M. Meclisi Grup Başkanlığı bir tebliğ yayınlayarak: '... Sovyet notası karşısında, esasta Hükümetle beraber hareket etmek azminde olduklarım...' belirttiler. 14 AĞUSTOS - Recep Peker Kabinesi güven aldı. 22 ağustos - Sovyet notasına Türk cevabı:'... Boğazları beraberce koruma teklifi Türkiye'nin hiçbir surette feragat edemeyeceği ve kısıtlanması kabul eylemeyeceği egemenlik haklarma ve güvenliğe aykırıdır.' 31 ağustos - Türkiye-Fransa Ticaret ve Ödeme Antlaşması imzalandı. 7 EYLÜL - Türk parası devalüe edildi. 7 Eylül karan' adiyle anılır. 9 EYLÜL - Ziraat Bankası 'Altın' satın almaya karar verdi. 13 EYLÜL - Devlet Bakanlığı ve Başbakan yardımcılığı ihdas edildi. 20 EYLÜL - Basın Kanunu kabul edildi. DP aleyhte oy kullandı. 28 EYLÜL - Sovyetlerin cevabı: '... Boğazların konmması Türkiye ve Rusya'ya ait olmalıdır.' 21 EKİM - Sovyet Rusya'ya verilen notanın metni açıklandı:'... Müşterek savunma teklifi egemenliğimize aykırıdır.' 1 KASIM - TBMM'nin 8. dönem ilk toplantısı İnönü'nün konuşmasıyla açıldı. 27 KASIM - Eski Millî Eğitim bakanlanndan Saffet Ankan (Doğ:1888) öldü. 4 ARALIK - Erzurum Ticaret Borsası kuruldu. 10 ARALIK - İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi yayınlandı. 18 ARALIK - DP'lüer bütçe görüşmelerinde Meclisi topluca terk ettiler. 23 ARALIK - İnönü; anlaşmazlığı çözümlemek için Bayar, Köprülü ve Saraçoğlu ile görüştü. 26 ARALIK - İnönü; iki partiyi yatıştırarak, DP'lilerin Meclis çalışmalaruna katılmalarım temin etti. 1947 3 OCAK - Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı yılın ilk haftasmı 'Veremle Savaş Haftası' olarak kabul etti. 7 OCAK - Demokrat Parti'nin ilk büyük kongresi C. Bayar'm uzun konuşmasıyla açıldı. 8 OCAK - Haşimi Ürdün Kralı Abdullah Türkiye'ye geldi. 18 şubat - Türk Kanser Araştırma ve Savaş Kurumu kuruldu. 20 şubat - İş ve İşçi Sendikaları kuruldu. 27 ŞUBAT - Karikatürist Cemal Nadir Güler (Doğ: 1902) kan kanserinden öldü. 12 MART - Amerika Devlet Başkanı Truman; Türkiye ve Yunanistana yardım için 400 milyon verilmesini senatodan istedi.'.., Türkiye'nin bağımsız olarak kalmasının önemi büyüktür.' dedi. 3 NİSAN - DP, yayınladığı bir bildiri üe 4 ilde yapılacak, seçimlerine girmeme kararı nedenlerim açıkladı. 7 NİSAN - 4 ilde milletvekili seçimleri yapıldı. DP katılmadı. 2 MAYIS - Amirali Bemard H. Bier'in komutasında bir Amerikan filosu Istanbul'a geldi. Amirali inönü, Ankara'da kabul etti. 9 MAYIS - Amerika; Türkiye ve Yunanistan'a yardım projesini 107'ye karşı ve 287 muvafık oy ile kabul etti. 13 MAYIS - Cumhurbaşkanı İnönü, British United Press Ajansi'nın so-rularım cevaplandırdı.: - Türkiye herhangi bir yabancı devlete Boğazlar'da üs vermeye razı mıdır?... - Türkiye'nin toprak bütünlüğü ile egemenliğine dokunan hiçbir konu,söz konuşu olamaz.' 20 MAYIS - Rize Çay Fabrikası ilk ürününü verdi. . 23 MAYIS - İnönü'nün Amerikan Milletine mesajı: '... Amerikan yardımı, cihan banşının devamı ve yenilenmesi uğrunda kendisine düşen büyük rolü tamamıyla benimsediğim gösteren ümitlerle dolu bir işarettir.' 28 MAYIS - Sıkıyönetim altı ay daha uzatıldı. 28 MAYIS - Celal Bayar, 7 yıldan beri ilk defa TBMM'de söz aldı. İstanbul'da sıkıyönetimin devamı konusunda konuştu. 29 MAYIS - İlk parti Rize Çayı (30 ton) ihraç edildi. 8 HAZİRAN - İnönü-Bayar arasında. Recep Peker'in de bulunduğu bir konuşma yapıldığı ısrarla söylenmeye başladı. 22 HAZİRAN - Aydın Yüzme Havuzu ve Kültür Parkı hizmete açıldı. 7 TEMMUZ - Gaziantep Şarap Fabrikası açıldı. 10 TEMMUZ - İnönü; Bayar'la görüştü ve gelişen politik durum üzerinde duruldu. 26 ağustos - CHP Meclis Grubunda Peker Hükümeti güven oyu aldı. 7 EYLÜL - Türkiye-Irak Dostluk Antlaşması imzalandı. 9 EYLÜL - Başbakan Recep Peker istifa etti. Hasan Saka, Kabineyi kurmakla görevlendirildi. 21 EYLÜL - İnönü, Trabzon'da CHP ve DP merkezlerim ziyaret etti. 21 EYLÜL - Kozlu'da grizu patladı. 48 vatandaş öldü. 1 EKİM - İnönü; Meclisi olağanüstü toplantıya çağırdı. 3 EKİM - Milletlerarası Üzüm, Üzüm Suyu ve şarapçılık Kongresi top-landı. 13 EKİM - Hasan Saka Kabinesi; 411 üyeden 49 ret ve 362 oyla güven aldı. EKİM - Sovyet delegesi Vişinski, Birleşmiş Müleüer'de Kars ve Ardahan'ı istedi. 1 KASIM - TBMM, İnönü'nün konuşmasıyla açıldı: '... Yurdumuzun bütünlüğüne ve haklanmıza karşı herhangi bir tecavüz emeli beslenmesine asla müsaade etmeyeceğiz. Hiç kimseye karşı tecavüz emeli beslememekteyiz.' 1 KASIM - General Kazım Karabekir, 322 oy alarak Meclis Başkanlığna seçildi. 17 KASIM - CHP 7. Kurultayı toplandı. 27 KASIM - Halkevleri'nin, CHP'ye bağlı hükmî şahsiyeti haiz bir kuruluş halini almaşı kararlaştırıldı. 30 KASIM - CHP, VII. Kurultayı'nda, partinin yeni tüzüğü kabul edildi. Genel Başkanhğma İnönü, vekilliğe de Hilmi Uran seçildi. 10 ARALIK - Ceyhan-Adana-Tarsus-Mersin ve dolaylarmda deprem. Merkez üssü Reyhan-Mis, Gaziantep-Hatay-Diyarbakır'da da hissedildi. 16 ARALIK - Palu-Genç demiryolu hizmete açıldı. 23 ARALIK - Ankara'da Millî Eğitim binası yandı. 1948 1 OCAK - içişleri Bakanlığında 14 ilçenin kurulması (Samandağı, Çayıralan, İmranlı, Mengen, Güney, Keçiborlu, Yeşilhisar, Çamardı, Gazipaşa, Çaykara, Germencik, Fındıklı, Kınık, Hacıbektaş) kanunlaştı. 19 OCAK - Eskişehir Hükümet konağı hizmete açıldı. 25 OCAK - Kurtuluş Savaşı komutanlanndan. Şark Fatihi olarak ad dinlan, şair ve edip. Orgeneral Kazım Karabekir (Doğ: 1882) öldü 30 OCAK - Akbank T.A.Ş. Adana'da kuruldu. * 20 şubat - Bulgarlar tarafından iki uçağımızın düşürülmesi karşısında nota verildi. 1 MART - Suat Hayri Ürgüplü'nün Yüce Divan'da mahkemesine b landı. 16 MART - Kapıdere'de (Maraş-Malatya sinin) deprem. Nurhak ve Doğanşehir'de daha şiddetli hissedilen sarsıntının merkez üssü, Gölbaşı çukurluğu. 20 MART - Kurtuluş Savaşı komutanlanndan Korgeneral Naci (Doğ: 1875) öldü. l NİSAN - İstanbul'da Güzel Sanatlar Akademisi yandı. l MAYIS - İstanbul'da; Sedat Simavi (1896-1953), ileride Türkiye'nin yüksek tirajım yapacak olan 'Hürriyet Gazetesi'ni kurdu. Gazetenin ilk sayısmda 'İktidar' ve 'Muhalefet' liderlerinin yazışı yer aldı. Sedat Simavi'nin 1.5.1948 tarihli yazısı: "Bu Gazete... Hürriyet'in programı kısadır. Memleketinizde gelişmeye başlayan demokrasi zihniyetim kökleştirmek ve müdafaa etmek için ortaya atılıyoruz ve demokrasinin memleketimizin bünyesine en uygun bir rejim olduğuna iman etmiş bulunuyoruz. Demokrasinin müdafili olduğumuzu ileri sürmekle. Demokrat Parti'nin körü körüne taraftarlığım ve Halk Partisi'nin düşmanlığım yapa-cağımızı zannetmeyiniz! Hürriyet hiçbir partiye bağlı değildir. Hürriyet hür ve müstakil kalacaktır. Devlet Reisimiz İnönü ile Muhalefet Partisi Lideri Celal Bayar'ın Hürriyet için nezaket göstererek yazdıktan maka-leleri bu ilk sayımızda neşretmekle bunu ispat ettiğimize kaniyiz. Hürriyet'in bütün kuvveti yalnız kendi maddi imkanlarına dayana-rak çıkabilmesindendir. Bundan dolayı da kimseyi gücendirmekten korkmayacak ve kimseyi mennun bırakmak kaygusunu gütmeyecektir. İki yıl evvel Amerika'ya sipariş ettiğimiz ve şimdi elinizde bulunan gazeteyi basan bu makine en son sistem ve süratli rotatif makinesidir. Saatte beş renk üzerinden 44 bin nüsha basan bu makinenin evsafım, za-man zaman, en geç gelen havadisleri, sabaha karşı vaki olan hadiseleri fotoğraflarıyla tespit edcrek size yetiştirdiğimiz zaman anlayacak ve takdir edeceksiniz. Size şimdiden çok vaatlerde bulunmak istemiyoruz. Doğru havadis veren, hakkı gözeten dürüst bir gazete çıkarabilmek için ortaya atıldık. Bu gayeye varabilmek için doğruya seven, riya, iftira ve haksızlıktan nefret eden okuyuculanmızla el ele yürümek istiyoruz. Vatan ve millete faydalı olabilmek için, hür ve müstakil bir gazete kürsüsünün, herhangi bir makam sandalyesinden daha verimli olduğu-na kani bulunduğumuzdan şahsıma ait hiçbir siyasî gaye gütmeyece-ğiz. Elimizde hazır bir gazete varken, kolay bir şöhret vasıtası olan mu-harrirlik hevesinde de değiliz. Baş sütunlardaki yazılar daima (Hürri-yet) imzasmı taşıyacak ve her mevzu mütehassısı tarafından en doğru şekliyle okuyuculanmızın gözü önüne serilecektir. (Bu izahatı imzam altında vermeye mecbur olduğum için okuyuculanmdan özür dilerim.)" İktidar lideri İsmet İnönü'nün yazışı: "Yeni bir hizmet unsuru Basın alemine girdiğinden haberdar olduğum 'Hürriyet' gazetesine, arzusu üzerine, iyi dileklerimi yazıyorum. Bu vesile ile 1948 ilkbaharı başmda memlekette yaptığım oldukça geniş seyahatten memnun dön-düğümü söylemek isterim. Çukurova felaketinde vatandaşlarım!, ıstıra-bın şiddetli olduğu günlerde görmüş ve çok müteessir olmuştum. Onla-rı on gün sonra milletçe ve hükümetçe kendilerine gösterilen ilgiden ümitleri artmış ve çalışıp kalkınma arzulan tazelenmiş olarak bulmak beni çok teselli etti, Seyahatinim, iyi bir tesadüfle, kıymetli hatırasını Raman Dağı'ndaki petrol kuyusu teşkil ediyor. Bir bütün gün Raman'in yeni cevherim sey-rettik; memleket için geniş ve hayırlı ihtimaller üzerinde uzmanların tetkik ve tatminlerim zevkle dinledik. Gaziantep, Maraş, Malatya, Elazığ, Tunceli, Bingöl, Diyarbakır, Mar-din, Siirt illerimizin halkları, Urfa ve Bitlis ülerimiz ve pek çok ilçeleri-mizin heyetleriyle memleket meselelerim görüştüm. Vatandaşlarım ek-sikleri bilen ve bunların bir an evvel tamamlanmasın! isteyen bir arzu ile bütün düşüncelerim bana anlattılar. Dolaştığım yerlerde halkımızı meşgul eden mevzuları tekrar öğrenmiş olmak istifadeli olmuştur. Siyasî partilerin karşılıklı münasebetlerinde tahakkuk eden terakkiyi derhal fark ettim. Evvelki seyahatimde başladığım gördüğüm iyilik bü-yük bir gelişme ve tekamül kazanmıştır. Herkes fikirlerim ve program-larım biliyor. Partiler emniyet ve huzur içinde siyasî davalarım azimle takip ederken, partiler üzerinde olan yatan meselelerim göz önünden : ayırmıyor, hele birbirine, hiç düşman olmuyorlar. Açık bir surette göze çarpıyor ki, medeni bir insan cemiyetinde hür vatandaşlar münasebet- j lerini sağlam esaslar üzerine kurmuşlar. Dolaştığım geniş bölgelerde | partilerin çalışmaları için koyduğum bu teşhisin büyük kıymeti vardır, j Dünyanın nereye varacağı belli olmayan buhranı içinde Türkiye'nin de-1 mokratik gelişmesinin zehirsiz ve salim bir hava içinde ilerlemesi ma leket için hayati bir ehemmiyettedir. Siyasî partilere mensup olan vata daşlanm her yerde beni, iç ve dış büyük vatan meselelerinde berat» mücadele edeceklerim yürekten temin ettiler. Türkiye medeni alemin anladığı manada hürriyet ve demokrasi | yatı içinde yeni bir ilerleme ve gelişme yolundadır. Her şeyden kıy li olan kendine güven ve Vatanımın geleceğine güven duyguları d tazedir. Bu duyguları korumak yolunda tesirli bir hizmet unsuru c 'Hürriyet' gazetesine engin basanlar dilerim." Muhalefet lideri Celal Bayar'ın yazışı: "Demokrasi davasında üç devir Hürriyet gazetesi benden bir yazı istediği zaman neslünizin hürriyet uğrundaki mücadelelerinin hatırları içinde kaldım. Bizim neslimiz hürriyet mefhumu üzerinde duran 'Genç-Türk' ede-biyatınm tesiri altmda siyasî hayata girmiştir. Ben de, millet hayatı üe alakadar olan bu mevzuu ele almak istedim. Bazı tarihî hadiselere kısa-ca temas etmeyi düşündüm. Henüz çok genç iken mutlakiyet devrinin, padişahlar idaresinin taz-yikim duymaya başlamıştım. İstibdadın ıstırabı altmda kendimi bir ku-yu içinde dünyadan habersiz, teneffüs etmekten mahrum bir insan gibi görüyordum. Hayatı da bu havasızlık içinde manasız buluyordum. Meşrutiyet inkılabı tahakkuk eder etmez, hürriyet aşkı ile büyük bir heyecan ile memleketi sardı. Bütün kalplerde taze bir ümit ve şevk uyandırdı. Bu arada ecnebî tazyikinin bariz bir ifadesi olan kapitülas-yonlar gözümüze batmaya başladı. Görüyorduk ki ferdî hürriyet ile be-raber millî hürriyet ve tam manasıyla istiklalimize kavuşmak için kapi-tülasyonları memleketimizden söküp atılması iktiza ediyordu. Diğer taraftan yabancılar, fena idare yüzünden zayıf düşmüş vatanı-mızı kolayca yutulur bir lokma sanıyorlardı. Bu durum karşısında millî birliğe dayanan bir müdafaa ve emniyet cephesi yaratmak lazım geliyordu. İşte Meşrutiyet devrinde, bu devri açanlara ve gençliğe düşen başlıca vazife bunlardı. 1914-1918 Harbinin mağlupları arasında bulunuşumuz, memlekete çok pahalıya mal ol-muştu. Ankara'da bin bir felaket içinde, Türkiye Büyük Millet Mecli-si'nin açılışı ve Hükümeti'nin kuruluşu bizim için bir kurtuluş, bir ha-maset ve ayni zamanda millî hakimiyet devri olduğuna şüphe edile-mez. Burada, tam bir hakikat olarak ifade edilmelidir ki; memleketi, bir ferdin iradesi altında toplayarak kurtarmak prensibi fiilen iflas etmiş, buna mukabil milli hakimiyeti temsil eden kuvvetin muvaffakiyeti ken-dini göstermiştir. Yani 'Kayıtsız şartsız hakimiyet milletindir' düsturu muzafferiyetin amili olmuştur. Ne garip tecellidir, Ankara'da çalışanlar, bir taraftan millî iradeye dayanan bir devletin temellerini atarken, diğer taraftan 'Padişahımız Efendimiz, hür ve müstakil olarak kendini Milletin ağüsu sadakatinde gördüğü gün Millet Meclisi'nin tanzim edeceği esasatı kanuniye daire-sinde vazı muhterem ve mübecceliyeti ahz eder' diyorlardı. Saray ve Bab-ali'nin hıyaneti ve hadiselerin nasıl inkişaf ettiği malumdur. En iyi devlet şeklinin Cumhuriyet olduğu neticesine varıldı. Bugünkü Anaya- amız mütekamil şekliyle tedvin olundu. Fakat salim bir surette işlemesi için yalnız bir partinin varlığı kafi gelmediğinden Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası ve onu takip eden Serbest Fırka kuruldu. Her iki fırkanın yürümediği ve muvaffakiyet temin edemediği anla-şıldıktan sonra bir fasıla devri baş gösterdi. İşte bu fasıla devri arasında Demokrat Parti bin bir müşkülata göğüs gererek meydana atıldı. Partimiz demokrasiyi millî menfaate ve insanlık haysiyetine en uy-gun bir prensip olarak tanıdı. Türk Milleti'nin bütün meziyetlerine ol-duğu gibi siyasî hayatta da olgunluğuna inandı. insanlık haysiyetine inanan ve bu haysiyetin ancak insanlık ana hak-lannın teminat altında bulundurulmasıyla korunabileceğim kabul edei partimiz bütün devlet mevzuatında bu prensiplere aykırı hükümleri] bulunmamasını sağlamakla kendisini mükellef bilmektedir. insanlık ana haklanndan bahsederken bu mefhum arasında 'korku dan masum olma hürriyetinin' de mevcut olduğu kabul edilmelidir. Herhangi bir zaruret veya sebeple bu prensiplere muhalif olarak y< pılmış kanunların tadil ve tasfiyesine çalışmak Partünizin esash gayeli rinden biridir. Demokrat Parti'nin programı kül halinde tatbik olundı ğu gün memleketimizde büyük değişiklikler olacağına ve Milletimizi bu yüzden refaha kavuşacağına şüphe yoktur. Bize temin edildiğine göre. Hürriyet Gazetesi bu prensiplerin şad müdafii olarak en ileri teknikle matbuat sahasında yer alacaktır. Şu h< de bu değerli neşir vasıtasına muvaffakiyetler dilemek bizim için bir n zifedir. Bu vazifeyi ifa ederken bahtiyarlık duymaktayım." 25 MAYIS - C.H.P. Meclis Grubunda; 'İslam İlahiyat Fakultesi' kurulması kararlaştırıldı. 8 HAZİRAN - Hasan Saka Kabinesi istifa etti. 18 HAZİRAN - İkinci Hasan Saka Kabinesi kuruldu. Güven aldı. Mevcut 348 üyeden 40 üye aleyhte oy kullandı. 2 TEMMUZ - TBMM'de yeni seçim kanununun müzakeresine başlaı 4 TEMMUZ - AID Türkiye Merkezi kuruldu. 6 TEMMUZ - Ankara Üniversitesi Teşkilat Kanunu, 2 aleyhte 306 o kabul edildi. 7 TEMMUZ - DP'liler, 'Seçim Kanunu dolayısıyla salonu terk ettiler,birinci müzakere sona erdi. 7 TEMMUZ - İstanbul Teknik Üniversitesi Kuruluş Kanunu (No. 5) kabul edildi. 9 TEMMUZ - DP Genel Yönetim Kurulu; Haysiyet Divanı üyeleri, milletvekilleri ve il delegelerinin katılmasıyla Ankara'da önemli bir toplantı yaptı. 19 TEMMUZ - Millet Partisi kuruldu. Mareşal Fevri Çakmak bir bildiri yayınladı. 15 AĞUSTOS - Millî Kütüphane, Ankara'da hizmete açıldı. 16 ağustos - Türkiye Genel Sigorta Anonim Ortaklığı kuruldu. 18 ağustos - Sivrice'de hafif hasarlı deprem. 5 EKİM - Yüce Divan; Eski Gümrük ve Tekel Bakam Suat Hayli Ürgüplü'nün suçsuzluğuna karar verdi. 12 EKİM - Muradiye'de deprem, hafif hasar. 17 EKİM - Ara seçimleri yapıldı. 1 KASIM - TBMM, İnönü'nün konuşmasıyla açıldı:'... Siyasî partilerin kanundan asla ayrılmamaları.' 1 KASIM - Miffî Eğitim Bakanlığı, 15 Şubat 1949'dan itibaren okullarda isteyenlerin din dersi takip edebileceklerine karar verdi. 4 KASIM - İstiklal Mahkemeleri Kanunu İle Tadülerinin Yürürlükten Kaldırılması Hakkındaki (5384 sayılı) Kanun kabul edildi. 16 KASIM - Denizli Milletvekili Reşat Aydınlı; Millet Partisi kurucula-nndan Gen. Sadık Aldoğan, Fuat Ama ve Osman Bölükbaşı'nın İnönü ve Bayar'a suikast hazırladıklarım ihbar etti. 22 KASIM - Medine müdafii Gazi Fahrettin Paşa öldü. 6 ARALIK - Atatürk'ün hastahğı dolayısıyla satan alınmış olan 'Savarona' yatı satılığa çıkarıldı. (Amerikalı Rich M. Cadwalader adlı bir Amerikalı kadından satm alınmış, Hamburg'da gerekli onanım yapılarak 24 Mart 1938'de sulanmıza girmiştir. Atatürk'ün ebediyete intikalinden sonra uzun süre Boğaz sularında demirli kalan geminin satışı mümkün olmamış. Deniz Harp Okulu öğrencileri için bir gemiye ihtiyaç olduğu dikkate ahnarak 2 Temmuz 1951'de Türk Deniz Kuvvetleri'ne devredilmiştir. Gemide Atatürk'ün özel dairesi ve eşyaları olduğu gibi korunmaktadır.) 7 ARALIK - Bolu Erkek Öğretmen Okulu açıldı. 10 ARALIK - Türkiye UNESCO üyesi oldu. İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi Türkiye tarafından imzalandı. 1949 8 OCAK - CHp de kaynaşmalar. 14 OCAK - Başbakan Hasan Saka çekildi. Prof. Şemsettin Günaltay kabineyi kurmakla görevlendirildi. 19 OCAK - Gülhane Hastanesi Cerrahi Müzesi ve Kan Verme İstasyonu açıldı. 22 OCAK - Bayar, Cumhurbaşkanı inönü'yü ziyaret etti. 24 OCAK - Günaltay Kabinesi; 42 aleyhte, 349 kabul oyuyla güven aldı. 24 OCAK - Behçet Kemal Çağlar; Halk Partisinden ve milletvekilliğinden istifa etti. '...En iyimseriniz, en taşkın savunucunuz olan ben artık inancımı kaybetmiş bulunuyorum.' 27 OCAK - Amiral Richard L. Conoliy komutasında bir Amerikan Filosu İstanbul'a geldi. İnönü, Amirali kabul etti. Orhan Veli Kanık Yaprak dergisini çıkardı. 31 OCAK - CHP grubu ilk açık oturumu yaptı. 1 şubat - İlkokullarda ihtiyarî olarak 'din dersi' okutulmasına karar verildi. (Milli Eğitim Bakanlığı'nın 70/5426 sayılı genelgesi) 15 şubat - İnönü-Bayar görüşmesi. 1 MART - Yüksek Komuta Akademisi açıldı. 6 MART - Elazığ-Palu dolaylannda deprem. 30 MART - Bayar, DP'nin laiklik görüşünü Balıkesir'de açıkladı: 'Laiklik, vicdan hürriyetine dayanan Cumhuriyet rejimmin teminatı olarak programımızdadır.' 3 NİSAN - Muhalefet Lideri Bayar'in Bursa'da laiklikle ilgili konuşması: '... Evet, biz Müslümanız ve Müslüman olarak kalacağız. Şunu ehemmiyetle ve ısrarla tekrarlamak isterim ki, laiklik prensibi, buna asla engel değildir. Bilakis vicdanlara hükmedilmesine müsaade et-meyen bir prensiptir. Bugün bizi, inandığımız gibi ibadetten alıkoyan hiçbir kimse yoktur ve hiçbir zaman da olmayacaktır.' 4 NİSAN - Kuzey Atlantik Pakta kuruldu (NATO). 11 NİSAN - Veremle Savaş Kanunu kabul edildi. 13 NİSAN - Türk Kadınlar Birliği kuruldu. 24 NİSAN - Bayar, Ankara'da DP'nin din ve laiklik anlayışım açıkladı. 26 NİSAN - İnönü Kastamonu'da konuştu. '... Türkiye'nin karşısmda bulunduğu ihtimaller ve tehlikelerden selametle çıkmasının ilk şartı... Vatandaşlar arasında düşmanlık olmaması, beşinci kol teşebbüslerinin bütün vatandaşlar tarahndan başarısızlığa uğratılacağın bilinmesidir.' 26 NİSAN - Elazığ ve Palu dolaylannda deprem. 5 MAYIS - Avrupa Konseyi Statüsü imza edildi. 6 MAYIS - Yunus Emre'nin kemikleri yeni mezanna taşındı. 108 1948 MAYIS - Hakkari-Semdinli ve dolaylarmda deprem. Köylerde hafif deprem. 10 MAYIS - Türk Ocakları yeniden açıldı. 11 MAYIS - Başkan Truman, İnönü'ye mesaj gönderdi: '...İlk olarak Türkiye ve Yunanistan için söylenilmiş olan prensipler bu Pakt ve diğer hürriyetsever milletlere de verilecektir.' 31 MAYIS - Milletlerarası İktisadi İşbirliği (MÎİT) kuruldu. 1 HAZİRAN - Sümerbank Nazilli Basma Sanayii Müessesesi kuruldu. 3 HAZİRAN - Gelir Vergisi (No. 5421) Kanunu kabul edildi. 4 HAZİRAN - Ankara'da İlahiyat Fakültesi kurulmasın! mümkün kılan (No. 5239 ve 5424) kanun kabul edildi. 5 HAZİRAN - Bayar, DP Ankara İl Kongresfnde konuştu: '...Boş vaatler yerine fiiliyat istiyoruz.' 7 HAZİRAN - İhtiyarlık Sigortası Kanunu kabul edildi. 8 HAZİRAN - Millî Savunma Bakanlığı Kanunu kabul edildi. 8 HAZİRAN - Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı (No. 5434) Kanunu kabul edildi. 10 HAZİRAN - İl İdaresi Kanunu (5442 sayılı) kabul edildi. 10 HAZİRAN - Devlet Tiyatrosu Kuruluşu (5441 sayılı) Kanunu kabul edildi. 13 HAZİRAN - Türkiye-Filipinler Dostluk Antlaşması imzalandı. 17 HAZİRAN - Emekli Sandığı Kanunu kabul edildi. 30 HAZİRAN - Seçim tasansuu hazırlayan komisyon 'Adlî teminatı kabul etti. 1 TEMMUZ - Bursa Usesi'nin temeli atıldı. 6 TEMMUZ - Devlet Üretme Çiftlikleri Genel Müdürlüğü Kanunu kabul edildi. 6 TEMMUZ - Türkiye-Suriye Hava Ulaştırma Antlaşması imzalandı. 9 TEMMUZ - Türkiye-Çekoslovakya Ticaret Antlaşması imzalandı. 9 TEMMUZ - İstanbul'da Galata Rıhhmında harekete hazırlanan Deniz-yollarının 'Çorum Yolcu Gemisi' yandı. 61 yolcu kurtarılamadı. 22'si de ağır yaralı. 12 TEMMUZ - Muş Devlet Çiftliği hizmete girdi. 18 TEMMUZ - Türkiye Atlantik Paktı dışında bırakıldı. 18 TEMMUZ - Bayar, İzmir'de konuştu:'... Recep Peker'in yapmak istediklerini bir daha tecrübeye kalkarlarsa on misliyle mukabele edeceğiz.' 21 TEMMUZ - Amerika Atlantik Paktı'nı onayladı. 1 Ağustos - İnönü; Karaburun deprem bölgesine gitti. 6 ağustos - İnönü; bir vatandaşm isteği üzerine servetine dair dedikoduları cevaplandırdı: '... Amerika'da ne benim, ne kardeşlerinim bir metre toprağımız yoktur. İsviçre'de bir frank param yoktur.' 8 ağustos - Türkiye, Avrupa Konseyi Statüsüne katıldı. 16 AĞUSTOS - Erzurum et kombinasının temeli atıldı. 17 ağustos - Kiğı-Karlıova depremi. 300 kayıp, 1500 ev yıkıldı. 22 ağustos - Bandırma Hastanesi'nin temeli atıldı. 30 EYLÜL - İnönü; basın toplantısı yaptı. 15 EKİM - Ara seçimler İstanbul'da ve 11 ilde yapıldı. 1 KASIM - TBMM, İnönü'nün konuşmasıyla açıldı: 'Seçimde zor kullanma ihtimalinin belirmesi memleketimiz için bir talihsizlik olmuştur.', 'İyi niyet sahibi, fakat vesveseli vatandaşların yüreğinde dahi seçimde hile imkanı olmadığı yerleştirümeliydi', 'Birleş-miş Mületlere candan bağhhğımız devam etmektedir.' 8 KASIM - Bayar, gazetecilerin sorununu cevaplandırdı:'... İnönü'nün CHP Genel Başkanı kalması endişe yaratmakta devam edecektir.' 16 KASIM - Denizli Milletvekili Reşat Aydınlı, Cumhurbaşkanı İnönü ve Celal Bayar'a karşı Osman Bölükbaşı'nın da dahil bulunduğu bir kuruluş tarafından suikast yapılacağım hükümete duyurdu. Millet Partisi mensuplarından Osman Bölükbaşı, Fuat Ama tutuklandı. Afyonkarahisar Milletvekili Sadık Aldoğan'ın dokunulmazhğının kal-diniması istendi. Meclis delilleri yeter bulmadı. 19 KASIM - İstanbul Radyosu açıldı. 21 KASIM - Bölükbaşı ve Fuat Ama tahliye edildiler. 30 KASIM - TBMM Reşat Aydmh'nm dokunulmazlığım kaldırdı ve 2 Aralık 1949'da tutuklandı. 13 ARALIK - Hürriyet Gazetesi kurucusu ve başyazarı Sedat Simavi bu-günkü 'İstanbul'un büyük köprüsü' başlıklı yazısında, Asya ile Avrupa'yı birleştirmek üzerinde durdu. 24 ARALIK - Dışişleri Bakanı Necmettin Sadak, Sivas'ta; on yıldan beri sinir savaşma katlandığımız! belirterek, 'Türk Milleti canmı verir, bir karış toprağım vermez.' dedi. 30 ARALIK - İstanbul'da Feshane Fabrikasi'nın önemli bölümleri yandı, 1950 2 OCAK - Bingöl-Kiğı-Karlıova ve dolaylarında şiddetli deprem. 4 OCAK - Hastalık ve Analık Sigortası Kanunu kabul edildi. 7 OCAK - Karabük Demir ve Çelik İşletmesinde 'Zeynep' fu-uu hizmete girdi. 16 ŞUBAT - Tek dereceli, gizli oy ve açık tasnif esaslarım getiren çoğunluk sistemine dayalı seçim kanunu (No. 5545) kabul edildi. 26 şubat - Kiğı ve dolaylannda deprem. Hafif hasar. 1 MART - Türk büyüklerine ait olan ya da sanat değeri bulunan türbelerin Millî Eğitim Bakanlığı'nca hizmete açılabileceği hakkındaki (No. 5566) kanun kabul edildi. 1 MART - Karayolları Genel Müdürlüğü kuruldu. 2 MART - Em.Org. Mustafa Muğlalı, Özalp olayı nedeniyle bir süreden beri devam eden duruşma sonunda idama mahkum edildi ve cezası müebbet hapse çevrildi. 8 MART - Makine ve Kimya Endüstrisi Kurumu Kanunu kabul edildi. 8 MART - Türkiye Ticaret Odaları Borsaları Birliği Kanunu kabul edildi. 20 MART - Toprak ve İskan İşleri Kanunu kabul edildi. 20 MART - Kurtuluş Savaşı komutanlarmdan Org. Ali Sait Akbaytogan (Doğ: 1872) öldü. 23 MART - Millî Kütüphane kuruluşu hakkındaki (5632) saydı kanun kabul edildi. 24 MART - Türk-İtalyan Dostluk Antlaşması imzalandı. 24 MART - TBMM, seçimin yenilenmesine dair önergeyi; 22'ye karşı;299 oyla kabul edildi. 29 MART - İstanbul'da Beyazıt Devlet Kütüphanesi'nde Türkiye'de ilk defa konu; yazar ve kitap adına göre hazırlanmış 40.000 kitaplık bir koleksiyonun katalog fişleri Bakan Tahsin Banguoğlu eliyle hizmete açıldı. 2 NİSAN - Eski Başbakanlardan Recep Peker (Doğ: 1888) öldü. 10 NİSAN - Mareşal Fevzi Çakmak (Doğ: 1876) öldü. 11 Nisan 1950 günü istanbul'da yapılan ve olaylı geçen büyük cenaze töreni ile Eyüp'teki aile kabristanına gömüldü. 12 NİSAN - Türkiye-Mısır Hava Ulaştırma Antlaşması imzalandı. 28 NİSAN - Nightingale Hemşire Koleji İstanbul'da açıldı. 'Nightingale Florance 1820-1910. Hastabakıcı hemşireliğin kurucusu. Kınm Savaşı sırasında, 4 Kasım 1854'te İstanbul'a gelerek Üsküdar'da Selimiye Kışlasi'nda yaralılara ayrılan bölümde hastalara baktı. Dünya çapmda ünlü bir hemşire." 8 MAYIS - DP seçim beyannamesini yayınladı: 'Devrimleri koruyacağım ve ekonomik alanda tedbirler alınacağım' belirtti. 14 MAYIS - Milletvekili seçimleri: (Sonuç: DP: 396, CHP: 68, MP: l. Bağımsız: 7) 15 MAYIS - İnönü; seçim sonuçlarım DP genel başkanına bildirerek 'Hükümetin devredilmesini' istedi. 16 MAYIS - Bayar, cumhurbaşkanım ziyaret ederek, TBMM toplanıncaya kadar Hükümetin 4 basında kalmasmı rica etti. 16 MAYIS -19 Mayıs töreni, seçim haftası olduğu, TBMM'nin de açılışına rastladığından geri bir tarihe bırakıldı. 17 MAYIS - Ankara Universitesine mensup büyük bir grup İnönü'yü Çankaya'da ziyaret etti. 20 MAYIS - DP Meclis Grubu, CeUu Bayar'ı 345 oyla Cumhurbaşkanlığı adaylığına seçti. 22 MAYIS - TBMM, en yaşlı üye Hüseyin Cahit Yalçın (Kars Milletvekili) başkanhğmda IX. Dönem çalışmalanna başladı. Celal Bayar (İs-tanbul) 66'ya karşı 387 oyla Cumhurbaşkanlığına seçildi. Kabineyi kurmakla Adnan Menderes (İstanbul) görevlendirildi. 23 MAYIS - Akşam; yeni Cumhurbaşkanı Celal Bayar, İnönü'yü Çankaya'daki evinde ziyaret etti. 23 MAYIS - CHP Başkanı İnönü bir bildiri yayınladı: '... Vatanmuzda birlik ve düzenliğin kurulması, bizim için parti mülahazalaruun üs-tündedir.' 27 MAYIS - Seçimler nedeniyle geri bırakılmış olan 'Spor ve Gençlik Bayramı' gösterileri her yıl olduğu gibi büyük bir bayram havası içinde yapıldı. 30 MAYIS - Toprak İskan işleri Genel Müdürlüğü kuruldu. 2 HAZİRAN -1. Menderes Kabinesi kuruldu. Başbakan : Adnan Menderes (İstanbul) Adalet Bakam : Halil Özyörük (İzmir) M.Savunma Bakam : Refik Şevket İnce (Manisa) İçişleri Bakam : Rüknettin Nasuhioğlu (Edirne) Dışişleri Bakam : Prof. Fuat Köprülü (İstanbul) M.Eğitim Bakam : Avni Başman (İzmir) Bayındırlık Bakam : Fahri Belen (Bolu) Ekon. ve Ticaret Bakanı : Zühtü Velibeşe (İzmir) Maliye Bakam : Halil Ayan Sağlık Bakam : Prof.Dr. N.R. Belger (İstanbul) Tarım Bakam : Nuri Özsan (Muğla) Gümrük ve İn. Bakam : Nihat Eriboz (Çanakkale) Ulaştırma Bakam : Tevfik İleri (Samsun) Çalışma Bakam : Hasan Polatkan (Eskişehir) İşletmeler Bakam : Prof. Muhlis Ete (Ankara) 487 üyeden 282'nin oyu ile güven aldı. 192 üye katılmadı. 6 HAZİRAN - Orgeneral Nuri Yamut Genelkurmay Başkanlığı'na atandı. 14 HAZİRAN - DP milletvekillerinden bir grup, halkevlerinin yeni bir tüzüğe bağlanması için kanun teklif etti. 16 HAZİRAN - Türkçeleştirilmiş ezanın eskiden olduğu gibi Arapça okunmasma dair (5665 sayılı) kanun kabul edildi. Zafer Gazetesi Başyazarı'nın sorduğu bir soruya karşılık olarak Başbakan bu konuyu açıkladı ve diğer gazetelerde de yayınlandı: 'Her taassup cemiyet hayatı için zararlı neticeler doğurur. Cemiyet hayatında esas değişikliklerin yapılabilmesi evvela taassup zihniyetinin yıkumasına bağlıdır. Bu hakikatin iyice kavranmış olması neticesidir ki, büyük ATATÜRK bir takım hazırlayıcı ön inkılaplara başlarken taassup zihniyetiyle mücadele etmek lüzumunu hissetti. Ezanın Türkçe okunması mecburiyeti de böyle bir zaruretin neticesi olarak kabul edilmelidir. Zamanında çok lüzumlu olan bu mecburiyet ve tedbir diğer tedbirlerle birlikte bugünün hür Türkiye'sine zemin ha-zırlamıştır. Ezanın Türkçe okunmasına mukabil cami içinde bütün ibadet ve du-alannm din dilinde olması garip bir tezat teşkil eder gibi görünür. Bunun izahı arzettiğim gibi, geçmişteki hadiselerin hatırlanmasına ve taassup zihniyetin e karşı mücadele zaruretinin kabul olunmasına bağlıdır.' 25 HAZİRAN - Sovyetler tarafmdan desteklenen Kuzey Kore orduları sabahın erken saatlerinde Güney Kore'ye saldırdı. Uzakdoğu birden karıştı. 26 HAZİRAN - Tokat milletvekili Ahmet Gürkan, İstanbul Teknik Oku-lu Pansiyon Amiri Mustafa Kayalıbay'ın 10.3.1945'te trafik kazası so-nunda ölümünü bir soru önergesiyle Meclise getirdi. (Konu; İnönü ailesiyle ilgili gösteriliyordu.) 28 HAZİRAN - CHP Kurultayı açıldı. 29 HAZİRAN - Dışişleri Bakam Köprülü, hükümetten aldığı talimat üzerine. Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Trygve Lie'ye, Türki-ye'nin Güney Kore'ye yardım edeceğini bildirdi. 3 TEMMUZ - CHP Kurultayı'nda; İnönü Başkan ve Kasım Gülek Genel Sekreter seçildi. 4 TEMMUZ - Türkiye-İsrail Ticaret Antlaşması imzalandı. 14 TEMMUZ - Genel af kabul edildi. 22 TEMMUZ - İzmir'de dördüz doğdu. Cumhuriyet tarihinde ilk olan dördüzlere; Hürriyet (Erkek), Adalet, Uhuvvet, Müsavat adları verildi. Yurdumuzda Dördüzler: 4 Mayıs 1965 Fatma Kayabaşı, 8 Mayıs 1969 Mihriye Yanıkbağ, 22 Kasım 1969 Necla Yardım, 19 Nisan 1970 Nazlı Çağatay, 6 Aralık 1971 Gülzade Çiftçi, 10 Ocak 1972 Havva Özcan, 10 Mayıs 1972 Güzide Çiftçi. 25 TEMMUZ Bayar'm başkanlığmda toplanan Bakanlar Kurulu: Kore Savaşı'na katılmak üzere 4500 mevcutlu silahlı bir savaş birliğinin, Birleşmiş Milletler emrine verilmesini kararlaştırdı. 28 TEMMUZ - inönü; Hürriyet Gazetesi yazanna. Hükümetin Kore Sa-vaşı'na katılma karan üzerine demeç verdi. Karar TBMM'den geçiril-memiş ve memleketi savaşa götürecek böyle bir önemli konuda mu-halefet partisiyle fikir teatisinde bulunulmamıştı. 2 AĞUSTOS - Atlantik Paktı'na Türkiye'nin de katılması için çalışmalar yoğunlaştırıldı. 13 AĞUSTOS - Bütün yurtta muhtar seçimi yapıldı. Ankara'da CHP kazandı. 28 AĞUSTOS - Varto köylerinde hafif hasarlı deprem. 28 AĞUSTOS - Bir tarih yazan, okul kitaplanndan İnönü'nün adım kardı. Bu davranış bir takım tepkiler doğurdu. 31 AĞUSTOS - Halkevlerine yapılan yardım tutarı Maliye Bakanlığınca incelenmeye başlandı. 3 EYLÜL - DP Belediye seçimlerim kazandı. 15 EYLÜL - Sağlık Bakam Dr. Nihat Reşat Belger istifa etti. 16 EYLÜL - Türkiye Milletlerarası Ana Trafik Yollannın İnşası Anlaşmasi'na katıldı 19 EYLÜL - Avrupa Tediye Birliği Antlaşması imzalandı. 21 EYLÜL - Takviyeli Türk Tugayı Kore'ye hareket etti. 2 EKİM - Bayar, Erzurum'da konuştu: '... Hükümet ve millet 4birliy yaptığı takdirde basan muhakkaktır. Görüyorum ki hükümet milletehizmet aşkı ile yanmaktadır.' 15 EKİM - il Genel Meclisi seçimi yapıldı. 16 EKİM - Cumhurbaşkanı Bayar, Muhalefet Lideri İnönü ile Çankaya'da 45 dakika görüştü. 17 EKİM - Türk Tugayı Kore'ye ulaştı. 22 EKÎM - Genel nüfus sayımı: 1927:13.648.270,1935:16.158.018,1940:17.820.950, 1945:18.790.174,1950: 20.947.188,1955: 24.064.763, 1960: 27.754.820,1965: 31.391.421,1970: 35.666.549. 28 EKİM - Bayındırlık Bakanı Gen. Fahri Belen istifa etti. 31 EKİM - Japonya'da Müttefik İşgal Kuvvetleri ve Uzak şark'ta Birleşmiş Milletler Başkomutanı General MacArthur, Türk Mületi'ne me-saj gönderdi: Türk Milletine: Birleşmiş Milletler safında yer alan Türk askerî kuvvetleriyle işbirli-ği yapmaktan büyük bir memnuniyet ve gurur duyuyorum. Türkler'in. ananevi cengaverliği ve geçmiş tecrübelerine güvenerek Türk askerinin muharebe tekniğindeki liyakatından ve örnek cesaretinden şüphe etmi-yorum. Türk askeri hakkındaki prestijimin Kore'de daha ziyade artaca-ğından eminim. Birliğimize katılan bu muazzam kuvvetin bana, Türki-ye'nin ilk Cumhurbaşkanı ve dünyanın en büyük askerî liderlerinden biri olan. Kemal ATATÜRK ile yakın dostluğumu hatırlatmış olmasın-dan sonsuz bir haz duyuyorum. Bu mesajımın Türk milletine. Hürriyet Gazetesi vasıtasıyla duyurulmasuu Mister Hikmet Feridun Es'ten rica ederim. Japonya Müttefik İşgal Kuvvetleri ve Uzak şark'ta Birleşmiş Milletler Başkomutanı Dougias MacArthur 1 KASIM - Bayar, TBMM'nin IX. dönem 1. toplantısını açtı: 4 KASIM - Türkiye; insan haklarım ve ana hürriyetlerim koruma antlaşmasını Roma'da imzaladı. 8 KASIM - Sivrice'de hafif hasarlı deprem. 15 KASIM - Son çağ Türk şiirine yenilik getirmiş şairlerimizden Orhan Veli Kanık (Doğ: 1914) öldü. 18 KASIM - Kore'de 'Çunşona' baskınından sonra Birleşmiş Milletler Başkomutanı beş yıldızlı General MacArthur, Kore'deki Türk Silahlı kuvvetler Komutanı General Tahsin Yazıci'ya tebrik mesajı gönderdi:'... Türk Tugayı eşsiz kahramanlıklarla süslü tarihine yeni bir şeref sayfası ilave etti.' ; 22 KASIM - İnönü; gensoru ile 'Dış politika, memleketin politik ve askeri güvenlik konuları üzerinde' genel görüşme açılmasmı istedi. , 27 KASIM - Kore'de 'Kunuri Savaşı' diye adlandırılacak çok kardı çar-1 pışmalar başladı ve günlerce sürdü. Türk Tugayı çok üstün düşman kuvvetlerinin geceli gündüzlü üç günlük devamh ağır baskısma kar-şı kendisine verilen hattan çekilmedi ve Müttefik 8. Ordusunun geri çekilmesini sağladı. Kunuri Savaşı'nda Tugayımızın kayıpları*: Subay Astsb. Er Toplam Şehit 12 7 218 237 Yaralı 15 10 262 387 Kayıp 7 2 192 201 Toplam 34 19 772 825 *Bu zayiatın önemli bir kısmı 28/29/,29/39 Kasım gece savaşlannda olmuştur. Kunuri Savaşları hakkında pek çok askerî kitap yazılmış ve eleştirilmesi yapılmıştır. Amerikalı General Marshal'ın The River And Gauntlef eserindeki bir cümle, Türk Tugayırun bu savaştaki yerini ve önemini göstermektedir. 'Türk Tugayı 8. Orduya üç altın gün kazandırmıştır.' 29 KASIM - Ankara'da Refik Saydam Hıfzısıhha Müessesesi B.C.G. verem aşısı laboratuarı hizmete girdi. 12 ARALIK - CHP merkez binası hazine malı oldu. 1951 12 OCAK - Kore, 3. yaralı kafilesi Tokyo'dan yurda hareket etti. 21 OCAK - Ankara'ya ilk Kore hasta ve yaralı kafilesi geldi. 5 şubat - Türkiye-Israil Hava Ulaştırma Antlaşması imzalandı. 28 ŞUBAT -1951 yılı bütçesi, 58 ret oyuna karşı, 375 oy ile kabul edildi. 2 MART - Subayların evlenmesini kısıtlayan kanun kaldırıldı. 5 MART - Atatürk heykeline yapılan bir tecavüzü tel'in için yüksek öğrenim gençliği Kırşehir'de muazzam bir protesto mitingi yaptı. 8 MART -1. Adnan Menderes Hükümeti istifa etti. 9 MART - Menderes, yeni hükümeti kurdu. 20 MART - Türkiye-İran Ticarî Hava Servisleri Antlaşması imzalandı. 21 MART - Türkiye-İrianda karşılıklı elçi tayini antlaşması imzalandı. 2 NİSAN - Menderes Kabinesi, 50 ret ve 345 oyla güven aldı. 8 NİSAN - İskenderun, Dörtyol, Adana, Ceyhan, Kadirli, Gaziantep, Kilis ve dolaylarında orta şiddette hasarsız deprem. 20 NİSAN - Türkiye-Yunanistan Kültür Antlaşması imzalandı. 4 MAYIS - Atatürk aleyhine işlenen suçları hakkındaki kanunun görüşülmesine başlandı. (Kanun No. 5816) 15 MAYIS - Haşimi Ürdün Meliki Abdullah Türkiye'ye geldi. 25 MAYIS - Türkiye, Dünya Sağlık Teşkilatı Nizamnamesin! imzaladı. 26 HAZİRAN - Hürriyet Şehidi Mithat Paşa (1822-1884)'nin kemikleri Taif'ten İstanbul'a getirilerek Hürriyeti Ebediye Tepesi'ndeki kabre törenle gömüldü. 28 HAZİRAN - Türkiye-Hindistan Kültür Antlaşması imzalandı. 11 TEMMUZ - Büyük Kurtarıcı Atatürk'ün heykel ve büstlerine karşı gericilerin yapmış olduğu menfur tecavüzler dolayısıyla yurdun çe-şitli bölgelerinde tel'in mitingleri yapıldı. 2 TEMMUZ - Savarona Gemisi, Türk Deniz Kuvvetleri'ne devredildi. 12 TEMMUZ - İstanbul-Sultanahmet'te 'Adalet Sarayı'nın temeli atıldı. 25 TEMMUZ - Atatürk aleyhine işlenen suçlar hakkında (5816 sayılı) kanun kabul edildi. (Atatürk'ün anısma hakaret, anıt, büst, heykel, vb'ni tahrip, bu kanunun kapsamına giriyordu.) 26 TEMMUZ - Türkiye-Pakistan Dostluk Antlaşması Ankara'da imzalandı. 27 TEMMUZ - Anayasa ve İçişleri Komisyonları; CHP'nin halkevleri yoluyla tasarrufuna geçirdiği malların hazineye geri vermesine dair teklifi kabul etti. 1 ağustos - Yabancı Sermaye Yatırımım Teşvik Kanunu (No. 6224) kabul edildi. 6 AĞUSTOS - DP Halkevleri tasansım Meclise getirdi. CHP Milletvekil-leri, CHP'nin mallarıyla ilgili kanun tasansı hakkındaki görüşlerim belirttikten sonra salonu terk ettiler. Taşan kanunlaştı. 8 AĞUSTOS - Halkevleri kapatıldı. (Kanun No. 5830) 9 AĞUSTOS - Ücretli Hafta Tatili tasansı kanunlaştı. 10 AĞUSTOS - Denizcilik Bankası Kuruluş Kanunu kabul edildi. 13 AĞUSTOS - Çankırı, Kastamonu, Kurşunlu, Bolu ve dolaylarında deprem. 20 AĞUSTOS - Kurtuluş Savaşı komutanlarından Orgeneral İzzettin Çalışlar (Doğ: 1882) öldü. 22 AĞUSTOS - inönü; ara seçimleri dolayısıyla basın toplantısı yaparak görüşlerini bildirdi. 16 EYLÜL -17 ilde yapılan ara seçimlerden 15 ilde DP kazandı. Oyların % 52'sini DP, % 38'ini CHP aldı. 20 EYLÜL - Kuzey Atlantik Paktı'na (NATO) alınmamız kabul edildi. 24 EYLÜL - Atlantik Pakta'na katılmanuz üzerine Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Truman, Celal Bayar'a mesaj gönderdi:'... Komünist tehdidine karşı hür dünyanın müdafaa kalesini inşaya yardım etmek için Atlantik Pakta Teşkilatı içinde Türkiye ile birlikte çalışmaya sa-bırsızlıkla intizar etmekteyiz.' 1 EKİM - Hava Harp Okulu kuruldu. 9 EKİM - Celal Bayar; Truman'ın mesajım cevaplandırdı. 15 EKİM - IX. CHP Kurultayı toplandı. 17 EKİM - Türkiye'nin NATO ya katılmasıyla ilgili protokol Londra'da imzalandı. 30 EKİM - Ankara Arkeoloji Müzesi Hitit Eserleri Salonu açıldı. 1 KASIM - Bayar, Meclis'in IX. Dönem 2. toplantı yılım açtı: 4 KASIM - İlkokullarda 'din dersi' ders programına alındı. (Bakanlar Kurulu Karan, 3/12018) 28 KASIM - Türkiye-Dominik Antlaşması imzalandı. 11 ARALIK - Kurtuluş Savaşı komutanlanndan Orgeneral Mustafa Muğlah (Doğ: 1882) öldü. 14 ARALIK - Türkiye-Hindistan Dostluk Antlaşması imzalandı. 26 ARALIK - İnönü, CHP Büyük Kurultayı'nda konuştu:'... Biz bir yıl dan beri eşit olmayan vasıtalarla iktidarın karşısında varlık mücade leşi içindeyiz.' 1952 14 OCAK - Kütahya Verem Hastanesi açıldı. 31 OCAK - Yunan Başbakan Yardımcısı ve Dişileri Bakam Sofokles Venizelos Ankara'ya geldi. 13 şubat - Başkan Bayar, 6 Şubat 1952 tarihinde ölen İngiliz Kralı V Georg'un cenaze töreninde bulunmak üzere Londra'ya gitti. 14 şubat - Celal Bayar, Kraliçe Elizabeth ile görüştü. 18 şubat - Türkiye, Kuzey Atlantik Paktı'na resmen katıldı. Kuzey Alantik -Nato- Antlaşması 4 Nisan 1949'da Washington'da 12 ülke arasında imzalanmışta. 28 şubat - TBMM 1952 yılı bütçesini, 59 aleyhte, 375 oyla kabul etti. 4 MART - Amerikalı beş yıldızlı general (Bilahare Cumhurbaşkanı olan Eisenhower Ankara'ya geldi. 8 MART - Ticaret ve Sanayi Odaları, Ticaret Borsaları Kanunu kabul edildi. 13 MART - Gazeteci, yazar Ömer Rıza Doğrul öldü. 19 MART - Erzurum, Pasinler ve Varto'da deprem. 12 NİSAN - Türk Devrim Ocakları kuruldu. 26 NİSAN - Başbakan Menderes, Yunanistan'a resmî ziyarette bulundu. 2 MAYIS - Karabük Demir ve Çelik Fabrikaları 2. yüksek fınm hizmete girdi. 5 MAYIS - Kibrit Tekeli kalktı. 5 MAYIS - Türk-Elen Dostluk Demeği kuruldu. 8 MAYIS - Türkiye-Birleşmiç Milletler Teknik Yardım îdaresi Türkiye Ortadoğu Amme İdaresi Enstitüsü' Antlaşması imzalandı. 12 MAYIS - Türkiye-Japonya Barış Antlaşması imzalandı. 9 HAZİRAN - Yunan Kralı I. Paul ve Kraliçe Türkiye'ye geldiler. 13 HAZİRAN - Basın mesleğinde çalışanlarla çalıştıranlar arasındaki münasebetlerin tanzimi hakkındaki kanun kabul edildi. 16 HAZİRAN - Hilafetin ilgasına ve Hanedanı Osmanî'nin Türkiye Cumhuriyeti memaliki haricine çıkarılmasına dair olan 431 saydı ka-nunun 2. maddesinin değiştirilmesi ve aynı kanuna bazı maddeler eklenmesi hakkındaki (5958 sayılı) kanun kabul edildi. (Bu kanunla Osmanlı Hanedanı üyelerinden bazdarmın, bazı şartlarla yurda gir-meleri kabul edilmiştir.) 19 HAZİRAN - İkizdere İlçesi kurulması hakkındaki kanun kabul edildi. 20 HAZİRAN - Gülhane Askerî Tıp Akademisi'nin Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi'nden ayniması hakkındaki kanun kabul edildi. 20 AĞUSTOS - Napoli'de yapılan Avrupa güzellik yanşmasında Türkiye güzeli Günseli Başar birinci oldu. 23 AĞUSTOS - Sinop Devlet Hastanesi'nin temeli atıldı. 28 AĞUSTOS - Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğü kuruldu. 3 EYLÜL - Ağrı Dağı Zirvesine Türk Bayrağı dikildi. 12 EYLÜL - Adapazarı Seker Fabrikasi'run temeli atıldı. 27 EYLÜL - İnönü, Bursa'da konuştu: 'Müstakil mahkeme, müstakil yargıç mefhumu bugün vatanın en önde konulanndan biridir.' 4 EKİM - Elazığ İplik Fabrikasi'mn temeli atıldı. 9 EKİM - Türkiye-Yemen Dostluk Antlaşması imzalandı. 11 EKİM - CHP'nin bildirişi: '... Muhalefet kanunlar içinde yapmaya haklı olduğu görevim yerine getirmekten fiilen men edilmiştir.' 13 EKÎM - Başbakan Adnan Menderes, İngiltere Hükümeti'nin davetlisi olarak İngiltere'ye resmî ziyaret yaptı. 15 EKİM - İstanbul'da Tanzimat Müzesi açıldı. 28 EKİM - Adana Devlet Hastanesi'nin temeli atıldı. 1 KASIM - Başkan Bayar, TBMM'nin IX. dönem 3. toplantı yılım açtı. 22 KASIM - Gazeteci Ahmet Emin Yalman'a, Malatya'da suikast yapıldı. 25 KASIM - Bayar; Yunan Kralının ziyaretim iade etmek için Savarona gemisiyle Yunanistan'a gitti. 1 ARALIK - Bayar; Selanik'te Atatürk'ün doğduğu evi ziyaret etti. 24 ARALIK - Taşova ilçesi Tokat ilinden aünarak Amasya'ya (No. 5996) bağlandı. 24 ARALIK - Öz Türkçe kelimelerle meydana getirilmiş olan 10 Ocak 1945 tarih ve 4695 saydı Anayasa; Prof. Fuat Köprülü ve 23 arkadaşının teklifi kabulü ile kaldırıldı ve 20 Nisan 1924 gün ve 491 sayılı Anayasa tekrar yürürlüğe kondu. CHP aleyhte oy kullandı. 1953 5 OCAK - Bayar, bir Hollanda şirketi ile İş Bankasi'nın beraberce İstanbul-Bakırköy'de kurdukları yemeklik yağ fabrikasını hizmete açtı. 20 OCAK - General Eisenhowver, Amerika Birleşik Devletleri Başkanlığı'na seçildi. 21 OCAK - Petrollerimizin işletilmesiyle ilgili olarak ilk anlaşma bir Amerikan firmasıyla yapıldı. 22 OCAK - Türkiye Milliyetçiler Derneği kapatıldı. 29 OCAK - Tanınmış ney üstadı, hiciv şairlerinden Neyzen Tevfik Kolaylı (Doğ: 1879) öldü. 31 OCAK - Türk Tabibleri Birliği Kanunu yürürlüğe girdi. 5 şubat - Kurtuluş Savaşı komutanlarından Albay Halit Akmansu (Doğ: 1884) öldü. 14 ŞUBAT - Yeni Balkan Antlaşması Ankara'da imzalandı. 16 şubat - İnönü; bütçe tenkidim bizzat yaptı. Başbakan Menderes tarafından da alkışlandı 28 şubat - Türkiye, Yunanistan ve Yugoslavya arasında üçlü dostluk antlaşması Ankara'da imzalandı. 1 MART - Çumra Sulu Ziraat Deneme İstasyonu açıldı. 18 MART - Balıkesir, Gönen, Çan ve Yenice bölgelerinde deprem. 21 MART - Eski Alman Elçiliği binası sahiplerine teslim edildi. 24 MART - Türkiye ve Ortadoğu Amme îdaresi Enstitüsü kuruldu. 4 NİSAN - Türk Deniz Kuvvetleri'ne bağlı 'Dumlupınar Denizaltısı', NATO manevralanndan dönerken Çanakkale Boğazı'nda 'Nabo-land' adü İsveç gemisiyle çarpışarak battı. Bütün çabalara rağmen geminin battığı yerin derin ve boğaz sulannın da sert ve akıntılı olmasından dolayı kurtarma çanı takılamadı ve 88 denizcimiz şehit oldu. 6 NİSAN - Menderes Kabinesinde değişmeler. 24 NİSAN - Nato Konseyi, Balkan Paktı'nı onayladı. 2 MAYIS - İzmir ve dolaylannda şiddetli deprem. 5 MAYIS - Millî Korunma Kanunu yürürlükten kaldınîdı. 11 MAYIS - Karayolları Trafik Kanunu kabul edildi. 12 MAYIS - Celal Bayar, Sarıyer Baraji'nın çevirme tünelim açtı. 13 MAYIS - Turizm Endüstrisin! Teşvik Kanunu kabul edildi. 18 MAYIS - Meclisi, 'Balkan Paktı'nı oy birliğiyle onayladı. 26 MAYIS - Ankara'da Türk-Amerikan görüşmelerine. Dışişleri Bakam Poster Dulles de katıldı. 28 MAYIS - Kore'de 28/29 Mayıs savaşlarmda Türk tugayından 155 şehit verildi. 29 MAYIS - Türk Ekspres Bank hizmete girdi. 30 MAYIS - Başbakan A. Menderes; Kraliçe Elizabeth'in Taç Giyme töreninde bulunmak üzere Londra'ya gitti. 4 HAZİRAN - Türkiye-Hindistan Ticaret Antlaşması imzalandı. 9 HAZİRAN - CHP malları için DP Grubunda tartışmalar. 10 HAZİRAN - Sovyet Rusya nota vererek;'... İki memleket ilişkilerindeki gerginliği hafifletmek teklifinde' bulundu. 16 HAZİRAN - Yunan Başbakanı Mareşal Papagos ile Dışişleri Bakanı Stefanopulos Ankara'ya geldiler. 18 HAZİRAN - Edirne ve dolaylannda büyük deprem. 19 HAZİRAN - Eskişehir yeni gar binası temeli atıldı. 22 HAZİRAN - X. CHP Kurultayı toplandı. Kasım Gülek yemden genel sekreter seçildi. 24 HAZİRAN - Bakanlıklar arası Prodükdivite Merkezi kuruldu. 29 HAZİRAN - Türkiye-Pakistan Kültür Antlaşması imzalandı. 2 TEMMUZ - Sovyetler, Türkiye'ye şifahî nota verdi. 3 TEMMUZ - Amortisman ve Kredi Sandığı Kanunu (6115) kabul edildi. 8 TEMMUZ - Adlî Tıp Müessesesi kurulması hakkındaki kanun kabul edildi. 9 TEMMUZ - İçişlerinde (4) ilçenin kurulması (Banaz, Ulubey, Karahanlı, Sivaslı) kanunlaştı. 9 TEMMUZ - Uşak ilinin kuruluş kanunu kabul edildi. 13 TEMMUZ - PTT İşletmesi Genel Müdürlüğü Kanunu kabul edüdi. 15 TEMMUZ - Kargı ilçesi, Kastamonu ilinden ahnarak Çorum iline bağlandı. 17 TEMMUZ - Seyhan Barajı ihale edildi. 21 TEMMUZ - Profesörlerin politika üe uğraşmalarım yasaklayan ka-nun kabul edildi. 22 TEMMUZ - Sovyetler, Türkiye'ye sözlü ikinci nota verdi. 22 TEMMUZ - T.C. Devlet Demiryolları İşletmesi Kanunu kabul edüdi. 24 TEMMUZ - Vicdan ve Toplanma Hürriyetinin Korunması hakkında-ki (6187 sayılı) kanun kabul edildi. 25 TEMMUZ - Bayar; Avrupa'yı Asya'ya bağlayacak asma köprünün yapılmasının zaruri olduğunu, bunun için teşebbüslere girişildiği söyledi... 31 TEMMUZ - Samsun Limanı 70 milyona ihale edildi. 1 AĞUSTOS - Yeşilköy Terminali hizmete açıldı. 1 AĞUSTOS - Sovyetler, dost filoların İstanbul'a yaptıkları ziyaretlerle ilgili olarak yeni bir nota verdi. 9 AĞUSTOS - İsparta Hava Limanı hizmete açıldı. 15 AĞUSTOS - Türkiye-Mısır Ticaret Antlaşması imzalandı. 16 AĞUSTOS - İzmir'de Panayakapu'da Meryem'in son olarak yaşadı-ğı 'Hacı evi' onarılarak törenle hizmete açıldı. 24 ağustos - Amerika Cumhurbaşkanı Eisenhower'in Türkiye'ye dair sözleri: 'Kore'deki diğer Birleşmiş Milletler askerinin yarımda Türk Tugayı'nm elde ettiği başarılar, Türkiye'nin fevkalade savaş kabiliye-tim ve hür dünyanın yarımda daima yer almak azminde olduğunu ispat etmiştir.' 30 AĞUSTOS - Hava Harp Okulu'na Sancak verildi. 5 EYLÜL - Kayseri otomatik telefon santralı hizmete açıldı. 6 EYLÜL - Balıkesir İplik Dokuma Fabrikasının temeli atıldı. 6 EYLÜL - Balıkesir Gaziosmanpaşa Göçmen Mahallesi hizmete açıldı. 9 EYLÜL - Dışişleri Bakanı; İstanbul'da yayınlanan Hürriyet Gazetesi'nde kendisinin ve Bakanlığının manevî şahsiyetine hakarette bulunulduğunu ileri sürerek dava açta. 12 EYLÜL - Ağn Hava Limanı hizmete açıldı. 13 EYLÜL - Bayar; Amasya ve Konya şeker Fabrikalanrun temelim attı. 16 EYLÜL - Pendik içme suyu tesisleri açıldı. 19 EYLÜL - Çanakkale Hava Limanı hizmete girdi. 22 EYLÜL - Gazeteci ve eski Dışişleri Bakanlanndan Necmettin Sadak (Doğ: 1890) öldü. 22 EYLÜL - Beypazan'nda büyük yangın oldu. 30 EYLÜL - Fransız Başbakanı Bidaut Ankara'ya geldi. 11 EKİM - Bayar, Adapazarı Seker Fabrikasi'nı hizmete açtı. 'Memleke-tin her tarannda milletin eli ve emeği ile kurulacak sınaî tesisler halkı mesut ve müreffeh kılacaktır.' 19 EKİM -167 komünistin yargılanmasına başlandı. 25 EKİM - Seyhan Baraji'nın temeli atıldı. 26 EKİM - Gaziantep-Narb Demiryolu hattı hizmete açıldı. 26 EKİM - Adana santralı hizmete açıldı. 2 KASIM- Bursa Göçmen Evleri sahiplerine dağıtıldı. 2 KASIM - Bayar; Ankara Çimento Fabrikasi'nm temelini attı. 4 KASIM - Atatürk'ün geçici kabri, Anıtkabir'e taşınmak üzere açıldı. 6 KASIM - Aydın Verem Hastanesi hizmete açıldı. 6 KASIM - Bafra içme suyu hizmete açıldı. 10 KASIM - ATATÜRK'ün 15. Ölüm Yıldönümü. Ata'nın Aziz naşı Etnografya Müzesindeki muvakkat kabrinden ahnarak Amtkabir'deki ebedî istirahatgahına defnedildi. (Anıtkabir; Ankara'da Rasat Tepe'de yapılmıştı. 29 yabancı 20 yerli projenin katıldığı proje yanşmasını, bir kısım değişiklikler yapılması şartiyle 'Prof. Emin Onat ve Doçent Orhan Arda' projesi kazanmıştır. Temel 9 Ekim 1944'te atılmıştır. Anıt'a dikilecek 35 m. tek parça çelik bayrak direğini Amerika'ya yerleşmiş Nazmi Cemal adlı bir Türk göndermiştir. AnıtKabir'in her türlü hizmeti, 9 Temmuz 1956 tarihinden sonra Müzeler Genel Müdürlüğüne verilmiştir.) 12 KASIM - İtalya Başbakanı Giuseppe Pella, Ankara'ya geldi. 17 KASIM - Uşak il genel seçimlerim CHP kazandı. 27 KASIM - İçişlerinde 2 ilçe, (Çamlıdere, Horasan) kanunlaştı. 27 KASIM - Fındıklı İlçesi Çoruh'tan alınarak Rize'ye (No. 6190) bağlan-dı. 1 ARALIK - Amme İdaresi Enstitüsü öğrenme başladı. 8 ARALIK - Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü kuruldu. 9 ARALIK - CHP'nin mallamun hazineye devredilmesiyle ilgili kanun Meclise geldi. 10 ARALIK - CHP'nin bildirişi: '...CHP kendisin! bir mal ve mülk da smda karşısında değil, bir rejim davası karşısmda görmektedir, î» ruz kaldığımız bu muameleyi seçim mücadelesinin meşru olma} bir tertibi saydığımız yüksek sesle bildiririz.' 11 ARALIK - Karikatürist, romancı, piyes yazan, gazeteci ve en s Hürriyet Gazeteşi kurucusu Sedat Simavi (Doğ: 1896), İstanbul' Kanlıca'daki evinde öldü. 14 ARALIK - CHP'nin haksız iktisaplannın hazineye devri hakkadi tasansı kanunlaştı. İnönü'nün konuşmasından sonra:'... Suçlular bi telaşınız nedir?... Işıktan mı korkuyor sunuz?... Arkadaşlar, Ti geleneklerinde fikir sahibi bir kişi 400 kişiye karşı fikrini söyler. Ti adetinde 400 babayiğit bir kişiye hücum etmez...' Halk Partililer M lis salonunu terk ettiler. Taşan; 346 oyun 341'i ile kanunlaştı. 19 ARALIK - CHP'nin yeni genel merkezi Ankara'da törenle açıldı. 29 ARALIK - Bursa çarşısmda yapımı biten 900 dükkan törenle sahip rine dağıtıldı. 21 ARALIK - Abana ilçesi kaldınîdı. Bozkurt ilçesi kuruldu. 27 ARALIK - Eski Başbakanlardan şükrü Saraçoğlu (Doğ: 1887) öldı 1954 4 OCAK - Kahire Hükümeti, Türkiye Büyük Elçisi Fuat Hulusi Tugay memleketi terk etmesi için 24 saat izin verdi. Cumhurbaşkanı Celal Bayar Kayseri'de Türkiye'nin ilk İşçi Bankasını açtı. 6 OCAK - Mısır Hükümeti'ne protesto notası verildi. 15 OCAK - Türkiye Vakıflar Bankası kuruldu. 17 OCAK - Yazar ve öğretmen İsmail Habib Sevik (Doğ: 1892) öldü. 17 OCAK - Bayar, ABD Başkanı Eisenhower'in davetlisi olarak Amerika'ya gitti. , 18 OCAK - Yabancı Sermayeyi Teşvik Kanunu kabul edildi. 25 OCAK - 3. Olağanüstü CHP Kurultayı toplandı. 27 OCAK - Köy Enstitüleri kaldınîdı. (No. 6234) 27 OCAK - Millet Partisi kapandı. 28 OCAK - Başkan Eisenhowver'in konuşması: '... Dünyanın en çetin müdafilerinden biri olan Türk Milleti'ni selamlıyoruz... Türkiye'l tek bir kuşakta meydana gelen gelişmesi, zamanımızın harikalaı dan biridir.' (Bu konuşma, Türkiye Devlet Başkanı Bayatın Ameli gezişi dolayısıyla yapılmıştır.) 29 OCAK - Celal Bayar Amerikan Kongresinde konuştu. 4 şubat - Türk Mühendis ve Mimarlar Odaları Kanunu yürürlüğe gir-di. 4 şubat - Köy Enstitüleriyle, ilköğretmen okullarmın birleştirilmesi hakkındaki (6234 sayılı) kanun yürürlüğe girdi. Bu suretle enstitüler öğretmen okulu haline geldi. 14 şubat - Bayar; Amerika'da Dallas şehrinde basın toplannsı yapa. 17 şubat - Seçim kanunu değişikliği Meclis'te kabul edildi. 28 şubat - Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü kuruldu. 8 ŞUBAT -1954 yılı bütçesi; 55 aleyhte ve 339 lehte oyla kabul edildi. 7 MART - Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı Kanunu kabul edildi. 9 MART - Türk Veteriner Hekimler Birliği kanunu kabul edildi. 10 MART - Bayar, Amerika'dan döndü. 12 MART - IX. TBMM son defa iki celselik toplanh yaptı. Seçimlerin ye-nilenmesi oy birliğiyle kabul edilerek dağıldı. 16 MART - Petrol Dairesi Kanunu kabul edildi. 17 MART - Başvekalet Teşkilat Kanunu kabul edildi. 18 MART - Federal Almanya Devlet Başkanı Dr. Adenauer Ankara'ya geldi. 31 MART - Türkiye Demir ve Çelik Fabrikalarmın haddehane, çelikha-ne ek binalannm temeli atıldı. 2 NİSAN - Türkiye-Pakistan Dostluk Pakti Karaşi'de imzalandı. 4 NİSAN - Mersin Limanı ihale edildi. 4 NİSAN - Samsun liman inşaatı, Bayar'm bir konuşmasıyla başladı. 7 NİSAN - Remzi Oğuz Ank (Doğ: 1899) öldü. 13 NİSAN - İnönü, İstanbul'da konuştu:'... Çok iyi idare edilen bir em-niyet içinde muhalefet görevimize devam ediyoruz. Bizi bir uğradı-ğımız yere bir daha uğratmıyorlar...' 15 NİSAN - Yugoslav Devlet Başkanı Mareşal Tito, Türkiye'ye geldi 17 NİSAN - Çanakkale Abidesi'nin temeli atıldı. 18 NİSAN - Haydarpaşa ve Salıpazan limanları temeli atıldı. 18 NİSAN - Muhalefet Lideri İnönü; Mersin'de müfrit DP'liler yüzün-den konuşamadı. 19 NİSAN - Bayar; Susurluk Seker Fabrikasının temelim attı. 20 NİSAN - Bayar; Bursa'da Merinos Fabrikası ek inşaatı açılış törenm-de bulundu. 21 NİSAN - Bayar; İzmit'te 3. kağıt Fabrikasını işletmeye açtı. 21 NİSAN - Bayar, Adapazarı'nda konuştu:'... Bundan sonra Adapaza-n'na değil, Sakarya Vilayeti'nin merkezine geleceğim.' 22 NÎSAN - Bayar, Bolu'da:'... Biz Kore'ye asker gönderdik. Bunun an-lamım anlamak istemeyenlerin sizlere neler söylediklerim biliyoruz. Siz de bunu hatırlarsınız, artık hakikat belli olmuştur. Bu isabetli ka-rar memleketimize büyük iyilikler temin etmiş/ aynı zamanda, Türk kahramanları, emsalsiz evlatlanmız silahlarıyla ne şekilde dövüştük-lerim bütün dünyaya göstermiş bulunmaktadır.' 24 NİSAN - İskenderun Sun'i Gübre Fabrikası temeli atıldı. 25 NİSAN - Bayar; Mersin Limanmın temelim attı. 26 NİSAN - Burdur Seker Fabrikasını temeli atıldı. 2 MAYIS - Genel Seçim: (DP: 404, CHP: 30, CMP: 5, Bağımsız: 7) 7 MAYIS - Türkiye-Pakistan Antlaşmasıyla ilgili Sovyet notasına ( verildi. 11 MAYIS - Sait Faik Abasıyanık (Doğ: 1906) öldü. 12 MAYIS - CHP'nin eski il binası Talebe Federasyonu'na teslim edildi 14 MAYIS - TBMM, en yaşlı üye Gen. Ali Fuat Cebesoy (İstanbul) baş-i kanlığında X. Dönem çahşmalanna başladı. İstanbul Milletvekili Celal Bayar, 486 oyla yeniden Cumhurbaşkanlığına seçildi. Menderes, Kabineyi kurmakla görevlendirildi. 17 MAYIS - Menderes Kabinesi: Başbakan: Adnan Menderes (İstanbul) Fatin Rüştü Zorlu (Çanakkale) Dr. Mükerrem Sarol (İstanbul) Osman Şevki Çiçekdağ (Ankara) Devlet Bakam Devlet Bakam Adliye Bakam M.Savunma Bakam İçişleri Bakam Dışişleri Bakam Maliye Bakam M.Eğitim Bakam Bayındırlık Bakam Ek. ve Tic. Bakam Sağlık Bakanı Gümrük ve in. Be Tanm Bakanı Ulaştırma Bakan Çalışma Bakanı İşletmeler Bakam : Etem Menderes (Aydın) Namık Gedik (Aydm) Prof. Fuat Köprülü (İstanbul) Hasan Polatkan (Eskişehir) Celal Yardımcı Kemal Zeytinoğlu Sıtkı Yırcalı (Balıkesir) Dr. Behçet Uz (İstanbul) Bakanı : Emin Kalafat (Çanakkale) Nedim Ökmen (Maraş) Muammer Çavuşoğlu (İzmit) Hayrettin Erkmen (Giresun) Fethi Çelikbaş (Burdur) Menderes Kabinesi, 27 red oyuna karşılık, 491 oyla güven aldı. 30 MAYIS - Kırşehir ilini ilçe yapan (6429 sayıh) kanun kabul edildi. 31 MAYIS - Başbakan A. Menderes, Amerika'ya davet edildi. l HAZİRAN - İçişlerinde 31 ilçenin kurulması (Taşlıçay, Göynücek, Yığ-hca, Arhavi, Havsa, Ağm, Çayırlı, Narman, Gelendost, Çatal Zeytin, Yahyah, Kozaklı, Gerger, Selendi, Akkuş, Pozantı, Durağın, Tonya, Halfeti, Şefaatli, Şişli, Savaştepe, Hazro, Çat, Erdemli, Karşıyaka, Çe-likhan. Erguvan, Ula, Kulu, Almus) kanunlaştı. 11 HAZİRAN - Meclis, Türk-Pakistan Antlaşmasi'nı onayladı. 14 HAZİRAN - Sakarya ve Adıyaman illeri kuruldu. 23 HAZİRAN - Kurtuluş Savaşı komutanlarından Orgeneral Salih Omurtak (Doğ: 1889) öldü. 23 HAZİRAN - Türkiye-Amerika Vergi Muafiyetleri Antlaşması imza-landı. 20 TEMMUZ - Nevşehir ili kuruldu. 21 AĞUSTOS - Liseler tekrar 11 smifa indirildi. 22 AĞUSTOS - Çorum Çimento Fabrikasi'nın temeli atıldı. 23 AĞUSTOS - Ürdün Meliki Hüseyin bin Tallal Türkiye'ye geldi. 28 AĞUSTOS - Bayar; Savarona Yatı ile Yugoslavya'ya gitti. 6 EYLÜL - Meriç Nehri üzerinde yeni köprünün yapılmasına başlandı. 16 EYLÜL - Afyon Çimento Fabrikasi'nın temeli atıldı. 17 EYLÜL - Tunçbilek Termik Santralı'nın temeli atıldı. 18 EYLÜL - Eskişehir Çimento Fabrikasi'nın temeli atıldı. 19 EYLÜL - Konya Seker Fabrikasi'nın temeli atıldı. 20 EYLÜL - Ayrancı Baraji'nın temeli atıldı. 21 EYLÜL - Amasya Şeker Fabrikası hizmete açıldı. 23 EYLÜL - Hüseyin Cahit Yalçın 26 ay hapse mahkum oldu. 26 EYLÜL - Gökpınar Santralı hizmete açıldı. 26 EYLÜL - Denizli Elektrik Santralı hizmete açıldı. l EKİM - Başbakan A. Menderes resmî ziyarette bulunmak üzere Batı Almanya'ya gitti. 3 EKİM - Darende Hidroelektrik Santralı hizmete açıldı. 8 EKİM - Giresun Limam'nın temeli atıldı. 9 EKİM - Irak Başbakanı Nuri Sait Paşa İstanbul'a geldi. 7 KASIM - Muhtar ve İhtiyar Heyeti seçünleriiü DP kazandı. 13 KASIM - CHP Meclisi, basın hürriyeti, hakim teminatı, muhtar seçimleri, hayat pahalılığı ve ekonomik zorluklarla ilgili bir bildiri yayınladı. 14 KASIM - Bursa'da (304) göçmen evi sahiplerine dağıtıldı. 16 KASIM - Başbakan A. Menderes, resmî ziyarette bulunmak üzeri İran'a gitti. 24 KASIM - Kütahya Şeker Fabrikası hizmete açıldı. 26 KASIM - İstanbul'da tarihî Kapalıçarşı'da 30 dükkan yandı. 3 ARALIK - İnönü; Hüseyin Cahit Yalçın'ı Üsküdar Cezaevi'nde ziyaret etti. 15 ARALIK - Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı kuruldu. 19 ARALIK - Türkiye-Avrupa Kültür Antlaşması imzalandı. 21 ARALIK - Türkiye-Almanya Ekonomik Antlaşması imzalandı. 25 ARALIK - Kütahya Seker Fabrikası hizmete açıldı. 1955 6 OCAK- On iki Ada karasuları sınırının saptanması için Yunanistan ile görüşmelere başlandı. 10 OCAK - Seyhan Verem Dispanseri hizmete açıldı. 12 OCAK - İnegöl'de yapılan göçmen evleri sahiplerine dağıtıldı. 12 OCAK - Türkiye-Irak Antlaşması imzalandı. 14 OCAK - Başbakan A. Menderes, Suriye'yi ziyaret etti. 14 OCAK - Başbakan A. Menderes, Lübnan'ı ziyaret etti. 17 OCAK - Yakın ve Orta-Doğu Çalışma Enstitüsü açıldı. 24 OCAK - Zonguldak'ta büyük bir grizu patlaması. 29 OCAK - Türkiye-İtalya İktisadî ve Teknik İşbirliği Antlaşması imza-landı. 30 OCAK - Başbakan, Adnan Menderes, İtalya'yı resmen ziyaret etti. 6 şubat - Süreyya İlmen (Doğ: 1875) öldü. 12 ŞUBAT - Bayar, Pakistan'a gitti. 12 ŞUBAT - Karma Komisyon, arazi vergisi tasansını reddetti. 14 ŞUBAT - İzmir Alsancak Limanı temeli atıldı. 19 şubat - Türkiye-Yunanistan, Meriç ve Tuna nehirlerinin ıslahı ko- nusunda anlaştılar. 23 şubat - Başbakan Adnan Menderes, İrak'ı ziyaret etti. : 23 şubat - Türkiye-Bulgaristan arasında Ticaret Antlaşması imzalandı 24 şubat - Bağdat'ta Türkiye ile Irak arasında karşılıklı işbirliği anü4, maşı (CENTO) imzalandı. Pakta sonra İngiltere, Pakistan ve İran uy olarak katıldı. Amerika Birleşik Devletleri de müşahit gönderdi. 24 ŞUBAT - Bayar, Bağdat'a gitti. 3 MART - Türkiye, Yunanistan ve Yugoslavya arasında parlamentola arası konsey kuruldu. 4 MART - Türk Traktör ve Ziraat Makine A.ş. Fabrikası açıldı 14 MART - Kütahya Verem Dispanseri hizmete açıldı. 18 MART - Bayar; Hüseyin Cahit Yalçm'm cezasını, anayasanın kendi-sine tanıdığı yetkiye dayanarak kaldırdı. 23 MART - Demirköprü Baraj ve Hidroelektrik Santrah'run temeli atıldı. 24 MART - Ulus İş Hanı yapım sözleşmesi imzalandı. 30 MART - Lübnan Başbakanı Sami El-Sulh Ankara'ya geldi. 30 MART - İngiltere; Türkiye-Irak Paktı'na katıldı. l NİSAN - Kıbrıs'ta EOKA terör örgütü faaliyete başladı. l NİSAN - Lübnan' Cumhurbaşkanı Camille Chamoun, Ankara'yı res-men ziyaret etti. 3 NİSAN - Antalya Dokuma Sanayii T.A.ş. kuruldu. 5 NİSAN - İlk parti yerli traktör Ziraî Donatım Kurumu'na teslim edildi. 14 NİSAN -1. İmar Kongresi Ankara'da çalışmalanna başladı. 15 NİSAN - Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı petrol arama izni aldı. 15 NİSAN - DP kuruculanndan Prof. Fuat Köprülü, Dışişleri Bakanlığından çekildi. 17 NİSAN - Başkan Bayar'a Prof. Milin ameliyat yaptı. 17 NİSAN - Sakarya Telefon Santralı hizmete girdi. 24 NİSAN - Hirfanlı Baraj ve Hidro-elektrik Santralı'nın temeli atıldı. 28 NİSAN - Ankara'da ilk kan merkezinin temeli atıldı. 30 NİSAN - Nusaybin Sağlık Merkezi açıldı. 30 NİSAN - Karaköse Askeri Hastanesi açıldı. 3 MAYIS - Türk-Amerikan Atom Antlaşması imzalandı. 5 MAYIS - Türk Kadınlar Birliği'nin tespiti ile her yıl Mayıs ayırım ikin-ci pazar gününün 'Anneler Günü' olarak kutlanmasma karar verildi. 8 MAYIS - Celal Bayar, Lübnan'ı ziyaret etti. 13 MAYIS - Türkiye Selüloz ve Kağıt Fabrikaları îşletmesi Kanunu ka-bul edildi. 13 MAYIS - Türkiye Demir ve Çelik İşletmeleri Kanunu kabul edildi. 13 MAYIS - Türkiye, La Haye'de kurulan Milletlerarası Beratlar Enstitüsü'ne katıldı. 15 MAYIS - Millî Kütüphane Bibliyografya Enstitüsü Kuruluş Kanunu (No. 6568) kabul edildi. 20 MAYIS - Ege Üniversitesi Kanunu kabul edildi. 20 MAYIS - Karadeniz Teknik Üniversitesi kanunu kabul edildi. 21 MAYIS - Türk Hava Yolları Anonim Ortaklığı kanunu kabul edildi. 22 MAYIS - Tarihimizin kadın kahramanlanndan 1877-1878 Erzurum Savaşı'nda çatışmalara katılan Nene Hatun (Doğ: 1857) öldü. 22 MAYIS.- Meclis'te muhalefet lideri ile Başbakan Menderes arasmda sert tartışmalar oldu. Olay, İnönü'nün '... Başbakanı durduracak hiçbir kuvvet kalmamıştır...' demesi üzerine çıktı. 10 HAZİRAN - İstanbul'da Hilton Oteli açıldı. 15 HAZİRAN - Bayar, Libya'yı resmen ziyaret etti. 19 HAZİRAN - Bayar'a Trablus Şehri hemşehriliği verildi. 20 HAZİRAN - Adana Verem Hastanesi açıldı. 22 HAZİRAN - NATO üyesi devletler arasmda atom üe ilgili bilgi antlaşması Paris'te imzalandı. 26 HAZİRAN - Irak Kralı İkinci Faysal, resmî ziyarette bulunmak üzere Türkiye'ye geldi. l TEMMUZ - Devlet ve ilim adamlanndan Dr. Adnan Adivar (Doğ: 1882) öldü. l TEMMUZ - Pakistan, Türkiye-Irak Pakhna (CENTO) katılacağım ilan etti. 5 TEMMUZ - Gazeteci Ali Naci Karacan (Doğ: 1896) öldü. 11 TEMMUZ - Yunanistan'a Kıbrıs olayları için ilk nota verildi. ' 14 TEMMUZ - Thomburg, raporunu hükümete verdi. ; 14 TEMMUZ - Irak Kralı Faysal ve Veliahd Abdülillah Türkiye'yi resmen ziyaret etti. 16 TEMMUZ - Ege dolaylarında büyük deprem. 25 TEMMUZ - İzmit Dikişli Boru Fabrikasi'nın temeli atıldı, 5 AĞUSTOS - Avrupa Para Antlaşması imzalandı. 18 AĞUSTOS - CHP Genel Sekreteri Kasım Gülek tahliye edildi. 21 AĞUSTOS - 4000 hatlık İzmir Otomatik Santralı hizmete girdi. 23 AĞUSTOS - İngiltere'ye Kibns için ilk nota verildi. : 29 AĞUSTOS - Kibns Konferansı Londra'da toplandı. 4 EYLÜL - Londra'da bulunan Türk vatandaşları Kıbrıs için miting yaptılar. 4 EYLÜL - Ege Üniversitesi temeli atıldı. 6/7 EYLÜL - Selanik'te Atatürk'ün evine bomba atıldığı haberi üzerine İstanbul, İzmir ve Ankara'da masumane bir şekilde başlayan protesto gösteri ve yürüyüşü tahrip ve yağmacılığa döndü. Bu üç şehirde ; sıkıyönetim ilan edildi. 7 EYLÜL - TBMM olağanüstü toplantıya çağrıldı, 9 EYLÜL - İstanbul'da üç, Ankara ve İzmir'de birer askerî mahkeme kuruldu. 10 EYLÜL - İçişleri Bakanı Namık Gedik istifa etti. 12 EYLÜL - TBMM, sıkıyönetimi 6 ay uzattı. 18 EYLÜL - Cumhurbaşkanı Celal Bayar, resmî ziyarette bulunmak üze¬re İran'a gitti. 23 EYLÜL - Burdur Şeker Fabrikası hizmete girdi. 23 EYLÜL - Pakistan, Türk-Irak paktına resmen katıldı. 26 EYLÜL -10. Yıl Kongresi İstanbul'da Dolmabahçe Sarayı'nda açıldı. 30 EYLÜL - İstanbul'da Migros-Türk Gıda Servisi çalışmaya başladı. 5 EKİM - Soma Termik Santralı'nın temeli atıldı. 6 EKİM - Söke Çimento Fabrikasi'nın temeli atıldı. 6 EKİM - Aydın Dokuma Fabrikasi'nın temeli atıldı. 7 EKİM - Kemer Barajı hidro-elektrik tesislerinin temeli atıldı. 11 EKİM - İran, Bağdat Paktı'na girdi. 12 EKİM -19 Milletvekili, DP Yüksek Haysiyet Divani'na verildi. 15 EKİM - DP 4. Büyük Kongresi Ankara'da toplandı. 15 EKİM - Basina ispat hakkı verilmesüü isteyen 9 milletvekili DP'den ihraç edildi. (10'u da istifa etti.) 23 EKİM - Genel Nüfus Sayımı: 1927:13.648.270,1935:16.158.018,1940:17.820.950, 1945:18.790.174,1950: 20.947.188,1955: 24.064.763, 1960: 27.754.820,1965: 31.391.421,1970: 35.666.549... 24 EKİM - Bayındırlık Bakanı Muammer Çavuşoğlu 6/7 Eylül olaylarında uğradıkları kayıplar dolayısıyla İzmir'deki Yunan Konsolosluğuna; resmi tarziye yerine geçmek üzere Hükümet adına Yunan bayrağı çekti. 25 EKİM - Elazığ Çimento Fabrikası hizmete girdi. 26 EKİM - Genç-Muş Demiryolu hizmete girdi. 1 KASIM - Bayar, TBMM'nin 10. Dönem 2. Toplantı yılım açh. Hüküme¬tin yaptığı işler dışında, 6/7 Eylül olaylanndan, Kıbrıs konusundan söz etti. 2 KASIM - Türkiye-Pakistan Hava Servisleri Antlaşması imzalandı. 2 KASIM - Bayar, resmî ziyarette bulunmak üzere Ürdün'e gitti. 6 KASIM - Kayseri Şeker Fabrikası hizmete açıldı. 13 KASIM - Belediye seçimleri yapıldı. 29 KASIM - Menderes Kabinesi çekildi. Yeni Kabineyi kurmakla Men¬deres görevlendirildi. 8 ARALIK - IV. Menderes Kabinesi kuruldu. Hükümet, 58 muhalife karşı 398 oyla güven aldı. 17 ARALIK - 6/7 eylül 1955 olaylanndan sonra Ankara-İstanbul ve İz¬mir'de sürdürülen sıkıyönetim Ankara ve izmir'de kalktı. 20 ARALIK - Hürriyet Partisi kuruldu. 2 0 ARALIK - Eskişehir ve dolaylarında şiddetli deprem. 1956 2 OCAK - Akşehir îlköğretmen Okulu açıldı. 2 OCAK - Ankara îlköğretmen Okulu açıldı. 6 OCAK- Kanada'da 14 ülkenin katıldığı hava gösterisi yarışmalarında Türkiye birinci oldu. 7 OCAK - Konya Et Kombinası açıldı. 7 OCAK - Konya Kiremit ve Tuğla Fabrikası açıldı. 8 OCAK - Konya Hububat Silosu'nun temeli atıldı. 14 OCAK - İstanbul'da Divan Oteli açıldı. 18 OCAK - Atatürk'ün kız kardeşi Makbule Atadan (Doğ: 1885) öldü. 2 ŞUBAT - Türk Eczacılar Birliği kuruldu. 6 ŞUBAT - şekerbank kuruldu. 13 ŞUBAT - Gerze kasabası kuruldu. 20 ŞUBAT - Eskişehir ve dolaylarmda büyük deprem. 23 ŞUBAT - Meclis'te, Emin Kalafatın, İnönü'nün 6/7 Eylül olaylanndan söz etmesinin vatanperverlikle bağdaşmadığını söylemesinden olaylar çıktı. İnönü: 'Geçen defa sözümü geri almıştun. Bu defa almayacağım..' dedi. Muhalefet toplantı salonunu terk etti. 25 ŞUBAT - Çoruh Hinin adı Artvin olarak değiştirildi. 28 ŞUBAT - Devlet Hava Meydanları İş. Gn. Müdürlüğü Kanunu kabul edildi 1 MART - 6/7 Eylül'de zarar görenlerin zararları ödenmeye başlandı. l MART - Türk Hava Yolları Kurumu, bu ad alanda son şeklini aldı. l MART - İstanbul Belediyesi ve Valiliği birbirinden ayrıldı. 12 MART - Türkiye-İngiltere Kültür Antlaşması imzalandı. 18 MART - Başbakan Menderes Pakistan'ı resmen ziyaret etti. 31 MART - Çataloğlu Santralı ikinci kısım tesisleri hizmete açıldı. 6 NİSAN - Tunçbilek tesisleri hizmete açıldı. 8 NİSAN - Seyhan Barajı hizmete açıldı. 9 NİSAN - Adana Çırçır Prese ve Bez Fabrikası hizmete açıldı. 10 NİSAN - Birecik Köprüsü hizmete açıldı. 12 NİSAN - Danca Çimento Pabrikasının 120 bin ton kapasiteli ikinci kısmı hizmete açıldı. 12 NİSAN - VII. Türk Tarih Kongresi çalışmalanna başladı. 25 NİSAN - Tuzla Jeep Montaj Fabrikası açıldı. 15 MAYIS - İran Sahi Rıza Pehlevi ve Kraliçe Ferah Diba Türkiye'yi ziyaret etti. 21 MAYIS - CHP 12. Büyük Kurultayı toplandı. İnönü, iki yıllık olayların özetim yaptı. Hükümeti şiddetle eleştirdi. Kabine'nin çekilmesini tavsiye etti. 7 HAZİRAN - Yeni basın kanunu; 51 aleyhte, 297 lehte oyla kabul edildi. 17 HAZİRAN - TBMM'nin manevî şahsiyetine hakaret iddiasıyla l yıl hapis cezasıyla 4 ay Bursa'da otunnaya mahkum edilen CHP genel sekreteri Kasım Gülek, Ankara'ya döndü. 27 HAZİRAN - Toplantı ve gösteri yürüyüşleri (No. 67-1) kanunu kabul edildi. Muhalefet toplu olarak Meclisi terk etti. inönü 'Aramızdaki farkı bilelim. Biz mutlakıyetten bugüne geldik. Siz bugünden mutla-kiyete gidiyorsunuz' dedi. 8 TEMMUZ - Eskişehir işçi evleri sahiplerine dağıtıldı. 8 TEMMUZ - Muhalefet; (İnönü-Karaosmanoğlu-Bölükbaşı) müşterek tebliğ yayınladı. 8 TEMMUZ - Birleşik Amerika Cumhurbaşkanı Yardımcısı Nixon, resmî ziyarette bulunmak üzere Türkiye'ye geldi. 9 TEMMUZ - Anıt-Kabir'in her türlü hizmetlerinin Maarif Vekaletince ifasına dair (5776 sayılı) kanun kabul edildi. 15 TEMMUZ - Kurtuluş Savaşı komutanlarından Orgeneral Cemil Cahit Toydemir (Doğ: 1883) öldü. l AĞUSTOS - Başbakan A. Menderes resmî ziyarette bulunmak üzere İran'a gitti. 7 AĞUSTOS - Libya Meliki Seyyid İdris El Sunnusi, resmî ziyarette bulunmak üzere Türkiye'ye geldi. 13 AĞUSTOS - Ortaokullarda din öğretimi yapılmasına (Bakanlar Kurulu karan: 4/7805) karar verildi. 27 AĞUSTOS - Adıyaman sel felaketine uğradı. 27 AĞUSTOS - Atom Enerjisi Komisyonu kurulması hakkında kanun kabul edildi. 27 EYLÜL - İstanbul İstinye'de Türkay Kibrit Fabrikası açıldı. 30 EYLÜL - Erzurum Telefon Santralı hizmete girdi. 30 EYLÜL - Erzincan Şeker Fabrikası hizmete girdi. 30 EYLÜL - Erzurum Şeker Fabrikası hizmete girdi. 21 EKİM - Gazeteci yazar Hakkı Tank Us (Doğ: 1889) öldü. 26 EKÎM - Türkiye Milletlerarası Atom Enerjisi Ajansı statüsüne katıldı. 1957 1 OCAK - Yeni Ticaret Kanunu yürürlüğe girdi. 6 OCAK- Milli Türk Talebe Birliği "rock and roll" ve "striptiz"in yasaklanmasını istedi. 20 Ocak -Şair Ziya Osman Saba, 47 yaşında İstanbul'da öldü 23 OCAK - Orta-Doğu Teknik Üniversitesi kuruluş ve hazırlık kanunu kabul edildi. 3 ŞUBAT - İzmir yolcu gemisi, izmir önlerinde bir Amerikan şüebiyle çarpışarak battı. 4 ŞUBAT - Maluliyet, ihtiyarlık ve ölüm sigortaları kanunu kabul edildi. 12 ŞUBAT - Türkiye-Çin Cumhuriyeti Kültür Antlaşması imzalandı. 7 MART - NATO Başkomutanı Gen. Norstad Ankara'ya geldi. 21 NİSAN - İzmit Kağıt Fabrikası 3. ünitesi hizmete girdi. 5 MAYIS - Batı Almanya Devlet Başkanı Dr. Heus Türkiye'yi ziyaret etti. 8 MAYIS - Türkiye-Batı Almanya Kültür Antlaşması imzalandı. 17 MAYIS - Yazar ve eleştirici Nurullah Ataç (Doğ: 1898) öldü. 22 MAYIS - Türkiye Kömür İşletmeleri Kanunu kabul edildi. 26 MAYIS - Bolu ve dolaylarında şiddetli deprem. 5 HAZİRAN - Gülhane Askerî Tıp Akademisi Kanunu kabul edildi. 7 HAZİRAN - Erzurum Atatürk Üniversitesi kuruluş kanunu yürürlüğe girdi. 19 HAZİRAN - İçilen Bakanlığı'nda 14 ilçenin kurulması: (Yumurtalık, İhsaniye, Dazkırı, Havran, Ovacık, Orta, Ortaköy, Kale, Susuz, Ko-faz. Kaynarca, Sarayönü, Saruhanh, Aybastı, Kalkandere, Arsin, Yomra) kanunlaştı. 30 HAZİRAN - Sanayi Bakanlığı kuruldu. 1 TEMMUZ - Kırşehir'i yeniden il haline getiren (No. 7001) kanun kabul edildi. (30.6.1954 gün ve 6429 sayılı kanunla ilçe yapılmışta.) 2 TEMMUZ - Kırşehir Milletvekili Osman Bölükbaşı tutuklandı. 6 AĞUSTOS - Zonguldak Liman Tesisleri törenle hizmete açıldı. 26 AĞUSTOS - Afgan Kralı Zahir Şah Türkiye'yi resmen ziyaret etti. l EYLÜL - Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu kuruldu. 4 EYLÜL - Tunçbilek Santralı'ndan Afyon'a elektrik verümeye başlandı. 6 EYLÜL - Eskişehir Sanayi Sitesi hizmete açıldı. 7 EYLÜL - DP kurucularından Prof.Dr. Fuat Köprülü partiden istifa etti. 9 EYLÜL - CHP XIII. Kurultayı toplandı. 11 EYLÜL - TBMM'nin X. dönem son birleşiminde seçimlerin yenilenmesine karar verildi. 16 EYLÜL - İstanbul'da 12 bin meskenli Ataköy Sitesi'nin temeli atıldı. 18 EYLÜL - Türkiye-İran radyo telefon hath hizmete girdi. 21 EYLÜL - Ankara Güvenevler'de yapımı biten 60 ev, ihtiyaç sahiplerine dağıtıldı. 21 EYLÜL - Ankara Hastanesi Ebe ve Hemşire Okulu açıldı. 21 EYLÜL - Üç parti, seçimle ilgili olarak ayn ayrı bildiri yayınladı. l EKİM - Meclis eski başkanlanndan Mustafa Abdülhak Renda (Doğ:1881) öldü. l EKİM - İçişlerinde 21 ilçenin kurulması (Karataş, Suluova, Güdül, Yenimahalle, Yeni Pazar, Araba, Espiye, Uludere, Zeytinbumu, Selçuk, Selim, Felahiye, Soğanhisar, Yeşilyurt, Sangöl, Ortanca, Sapanca, Batman, Türkeli, Muratlı, Sarıkaya, Kurucaşile) kanunlaştı. 1 EKİM - Çocuk sağlığı ve hastalıkları enstitüsü, Ankara'da hizmete girdi. 2 EKİM - Ankara'da Orta-Doğu Teknik Üniversitesi'nin temeli atıldı. 3 EKİM - Ankara'da İstatistik Genel Müdürlüğü binasının temeli atıldı. 4 EKİM - Nevşehir Mensucat Fabrikasi'nm temeli atıldı. 6 EKİM - Oleyis işçilerine yapımı biten 188 ev dağıtıldı. 7 EKİM - Gazi Fişek Fabrikası hizmete girdi. 8 EKİM - Mudanya jüt ipliği, çuval ve kanaviçe fabrikasuun temeli atıldı. 9 EKİM - Bursa Mensucat Fabrikasi'nın yünlü dokuma tesisleri hizmete girdi. 11 EKİM - Afyon Çimento Fabrikası hizmete girdi. 27 EKİM - Genel Seçimler: (DP: 419, CHP: 173, CMP: 4, HP: 4, Bağımsız: 2) l KASIM - TBMM en yaşlı üye Gen. Ali Fuat Cebeso/un başkanlığında XI. dönem çalışmalanna başladı. İstanbul Milletvekili Bayar 413 oyla, 3. defa Cumhurbaşkanhğı'na seçildi. Kabineyi kurmakla Adnan Menderes görevlendirildi. 11 KASIM - İtalya Cumhurbaşkanı Giovanni Gronchi Türkiye'yi resmen ziyaret etti. 13 KASIM - Milli Kalkınma Partisi Lideri Nuri Demirağ (Doğ: 1886) öldü. 25 KASIM - Basın Yayın ve Turizm Bakanlığı kuruldu. 25 KASIM - V. Adnan Menderes Kabinesi kuruldu. 1957 135A. Menderes Tevfik İleri (Samsun) Emin Kalafat (Çanakkale) Muzaffer Kurbanoğlu (Manisa) Esat Budakoğlu (Balıkesir) Semi Ergin (Manisa) Dr. Namık Gedik (Aydın) Fatin R. Zorlu (Çanakkale) Hasan Polatkan (Eskişehir) Celal Yardımcı (Ağn) Etem Menderes (Aydın) Abdullah Aker (İzmir) Dr. Lütfü Kırdar (İstanbul) Hadi Hüsmen (İstanbul) Nedim Ökmen (Gaziantep) Gen. Fevzi Uçaner (İzmir) Hayrettin Erkmen (Giresun) Samet Ağaoğlu (Manisa) Sıtkı Yırcalı Başbakan Devlet Bakam ve Yrd. Devlet Bakam Devlet Bakam Adliye Bakam M.Savunma Bakam İçişleri Bakam Dışişleri Bakam Maliye Bakam M.Eğitim Bakam Bayındırlık Bakam Ticaret Bakanı Sağlık Bakam Gümrük ve İn. Bakam Tanm Bakam Ulaştırma Bakam Çalışma Bakam Sanayi Bakam Basm-Yaym Bakam İmar Bakam Medeni Berk (Niğde) Kabine: 4.12.1957'de 133 aleyhte, 403 lehte oyla güven aldı. Oylamaya 536 milletvekili katıldı. 28 KASIM - Hürriyet Partisi fesih karan aldı. CHP ile güç birliğine karar verildi. (Güç birliği hareketi) 9 ARALIK - Kurtuluş Savaşı komutanlarından Tümgeneral Ali İhsan Sabis (Doğ: 1882) öldü. 27 ARALIK - Meclis iç tüzük değişmesi 170 aleyhte, 381 oyla kabul edildi. 28 ARALIK - Kızılay'ın 2. Kan Merkezi İstanbul'da açıldı. 31 ARALIK -1 Aralık 1957'de tutuklanmış bulunan CHP Meclis üyesi Cemil Sait Barias tahliye edildi. 1958 3 OCAK - Kurtuluş Savaşı komutanlarından Tümgeneral Cafer Tayyar Eğilmez (Doğ: 1877) öldü. 10 OCAK - Türkiye-Norveç Kültür Antlaşması imzalandı. 16 OCAK - İstanbul'da 9 subay tutuklandı (9 Subay Olayı). 19 OCAK - Millî Savunma Bakam Semi Ergin çekildi. 136 195827 OCAK - Bağdat Paktı Konferansı açıldı. 28 OCAK - Kıbrıs'ta elim olaylar. İngiliz Askeri Türklere karşı ilk defa silah kullandı. 31 OCAK - ingiltere'nin Kıbrıs'taki davranışı TBMM'nde kınandı. 2 ŞUBAT - Cumhurbaşkanı Bayar, Türk Deniz Kuvvetleri'nin Gemlik Muhribiyle Libya'ya resmi ziyaret yaptı. 9 ŞUBAT - Türkiye-Libya İşbirliği ve Kültür Antlaşması imzalandı. 27 ŞUBAT - İstiklal Marşı'ımı bestecisi Osman Zeki Üngör (Doğ: 1880) öldü. l MART - Deniz Yolları îdaresi'nin İzmit Körfezi'nde çalışan şemsi Kaptan yönetiminde 72 numaralı 'Üsküdar' vapuru, evlerine dönen öğrencilerle dolu olduğu halde birden meydana gelen bir kasırga sonu devrilerek battı. Öğrenciler boğuldu. Bütün yurt sonsuz bir yasa büründü. l NİSAN - İçişlermde 22 ilçenin kurulması (Mağara, Gölbaşı, Çay, Sultandağı. Hamur, Kumluca, Sultanhisar, Kıbrısçık, Ağlasun, Yapraklı, Bayat, Çamak, Hani, San, Cakaya, Yavuzeli, Dereli, Bornova, Hanak, Pehlivanköy, Çerkezköy, Ulubey) kanunlaştı. 9 NİSAN - CHP organı olan Ulus Gazetesi l ay süre ile kapatıldı. 9 NİSAN - İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi profesörlerinden H. Naili Kübalı görevine iade edildi. Demeci üzerine l ay süre ile derse girmesi Üniversite Senatosu tarafından yasaklandı. 17 NİSAN - Türkiye-Tunus Ticaret Antlaşması imzalandı. 19 NİSAN - Başbakan Menderes; Kore, Japonya ve Formoza'yı ziyaret etmek üzere Uzak Doğu'ya hareket etti. l MAYIS - Başbakan Menderes, resmî ziyaret amacıyla Hindistan'a gitti. 7 MAYIS - Bayar, Batı Almanya'y a resmî ziyaret yaptı. 9 MAYIS - İmar ve İskan Bakanlığı Kanunu kabul edildi. 14 MAYIS - Elazığ ve dolaylarında deprem. 14 MAYIS - Öğretmenler Bankası kuruluş kanunu kabul edildi. 22 MAYIS - Ankara Şeker Fabrikasi'nın temeli atıldı. 24 MAYIS - Çankırı'da sel ve büyük tahribat. 18 vatandaş boğuldu. 26 MAYIS - Tutuklu bulunan 9 subayın mahkemesi başladı. 28 MAYIS - Basın suçlulannın affı, DP'lilerin oylarıyla Meclis'te reddedildi. 31 MAYIS - 34 bin tonluk Haydarpaşa Silosu hizmete girdi. 31 MAYIS - Haydarpaşa Limam'nm l. kısmı hizmete girdi. 2 HAZİRAN - İnönü'nün; İstanbul CHP Merkezi'nde yaptığı basın top¬lantısındaki demecine yayın yasağı konuldu. 7 HAZİRAN - İstanbul'da Beyazıt-Hürriyet Meydam'nda Büyük Kibns mitingi yapıldı. 9 HAZİRAN - Sivil Savunma Kanunu kabul edildi. 12 HAZİRAN - Ankara'da Büyük Kibns mitingi yapıldı. 14 HAZİRAN - Türk Hükümeti İngiltere'nin Kıbrıs planım kabul etmedi. 21 HAZİRAN - Eskişehir, Bursa ve Maraş'ta Kibns mitingleri yapıldı. 23 HAZİRAN - Banka Kredilerinin Tanzimi Komitesi Kanunu kabul edüdi. 25 HAZİRAN - Türkiye ve Ortadoğu Amme İdaresi Enstitüsü Kanunu kabul edildi. 14 TEMMUZ - İran Şahı Rıza Pehlevi ve Pakistan Cumhurbaşkanı İskender Mirza, Bağdat Paktı dolayısıyla Ankara'ya geldiler. 14 TEMMUZ - Irak ihtilali Kral Faysal, Prens Abdüllillah ve Başbakan Nuri Sait öldürüldü. 15 TEMMUZ - Amerika, Lübnan'a silahlı kuvvetler çıkardı. 17 TEMMUZ - İngiltere; Ürdün'e asker indirdi. 20 TEMMUZ - Irak'taki olaylar dolayısıyla kısmî seferberlik hazırlıkla-na başlandı, 20 TEMMUZ - Muhalefet Lideri İnönü, halkı millî birliğe davet etti... Türk Milleti, güç olaylar karşısında, fedakarlıkta birbirleriyle yanş ederek beraber hareket etmesini bilen bir millettir,' dedi. 23 TEMMUZ - Karabük Demir Çelik Fabrikalan'nda ikinci çelik ocağı. hizmete girdi. 25 TEMMUZ - TBMM; 147 mizah CHP takriri üzerine toplanbya çağni-" di. 9 AĞUSTOS - İngiliz Başbakanı McMillan Türkiye'ye geldi. 15 AĞUSTOS - Gerze yangınında zarar görenlere yapımı biten 166 konut ve iş yeri dağıtıldı. 18 AĞUSTOS - Türkiye Fikir Ajansı kuruldu. 21 AĞUSTOS - Ankara'da Atatürk Bulvan üzerinde yapımı biten demiryolu köprüsü hizmete açıldı. 24 AĞUSTOS - Bursa yangıncıda tarihi Kapalıçarşı dahil 2000'ev ve dükkan yandı. 30 AĞUSTOS - Mersin Limanı Ticaret Rıhtımı hizmete girdi. 3 EYLÜL - İstanbul Gazeteciler Cemiyeti'nin Mecidiyeköy, Esentepe'deyaptırdığı 147 ev sahiplerine dağıtıldı. 4 EYLÜL - istanbul'da Zeynep Kamil Hastanesi'ne yeni pavyon eklenerek, hastanenin yatak sayışı bir misli artırıldı. 6 EYLÜL - Balıkesir Hal Binası ve Soğuk Hava Deposu hizmete açıldı. 7 EYLÜL - Soma Termik Santralı hizmete açıldı. 8 EYLÜL - Bursa Çarşısi'nın temeli atıldı. 12 EYLÜL - Cumhurbaşkanı Bayar, ziyareti iade etmek üzere Afganis- tan'a gitti. 21 EYLÜL - Manisa Tekstil Fabrikası hizmete açıldı. 21 EYLÜL - Denizli Tekstil Fabrikası hizmete girdi. 22 EYLÜL - İzmir Hava Harp Okulu binası hizmete girdi 22 EYLÜL - İzmir, Alsancak Limanı hizmete girdi. ' 22 EYLÜL - İzmir'de 20.000 tonluk silo hizmete girdi. 23 EYLÜL - Aydın Tekstil Fabrikası hizmete girdi. 25 EYLÜL - Kemer Barajı ve Hidro-elektrik Santralı hizmete girdi. 26 EYLÜL - Kıbrıs buhranı devam ediyor. İngiliz muhalif işçi partisi, yeni Kıbrıs planının durdurulmasını istedi. Uygulanmaya başlandı. l EKİM - İngiltere'nin hazırladığı ve Türkiye'nin kabul etmiş olduğu, yeni Kıbrıs planı uygulanmaya başlandı. 1 EKİM - Diyanet İşleri Başkanı Eyüp Sabri Hayırlıoğlu'nun, Bati Trakya'da yayınlanan "Sebat" gazetesine gönderdiği cevap: '... Kur'an Türk Harfleriyle yazılması doğru değildir' ve tepkileri... 2 EKİM - İstanbul'da Türk Eczacıbaşı Seramik ve Porselen Sergisi açıldı. 5 EKİM - İstanbul'da Türk Milli Sanayi Sergisi açıldı. 13 EKİM - Menderes; Manisa konuşmasında 'Vatan Cephesi' kurulma-sından söz etti. 17 EKİM - Züe'de olaylar. 18 EKİM - Türkiye-İran Pipe Line Antlaşması imzalandı. l KASIM - Yahya Kemal Beyatlı (doğ: 2.11.1884) öldü. 3 KASIM - Ulus Gazetesi l ay süre ile kapatıldı. 7 KASIM - Yazar Aka Gündüz (Enis Avni, doğ: 1885) öldü. 17 KASIM - Erzurum Atatürk Üniversitesi, Cumhurbaşkanı Bayar'ın konuşmasıyla açıldı. 25 KASIM - 9 subaydan (9 Subay Olayı) 8'i beraat etti. 27 KASIM - Pınarhisar Çimento Fabrikası açıldı. 27 KASIM - Türkiye-Almanya Kredi Antlaşması imzalandı: 210 milyon kredi. 28 KASIM - Türkiye-Belçika Malî Yardım Antlaşması imzalandı. 28 KASIM - Türkiye-Fransa Malî Yardım Antlaşması imzalandı. 28 KASIM - İstanbul'da Çemberlitaş semtinde 'Darürşafaka Sitesi' inşaatı bitirildi. 29 KASIM - Türkiye-İtalya Kredi Antlaşması imzalandı. 2,5 milyar liret kredi. 29 KASIM - Türkiye-Hollanda Kredi Antlaşması imzalandı. 5.7 milyon florin kredi. 10 ARALIK - Türkiye-Norveç Kredi Antlaşması imzalandı,j 10 ARALIK - Aünması gerektiren tedbirleri tespit etmek üzere DP Meclis Grubu tarafmdan görevlendirilen 15 kişilik komisyon görevine başladı, 17 ARALIK - Türkiye-Danimarka Kredi Antlaşması imzalandı. 18 ARALIK - Türkiye-Portekiz Kredi Antlaşması imzalandı. 22 ARALIK - Türkiye-İsviçre Kredi Antlaşması imzalandı. 28 ARALIK - Ankara'da Varlık Mahallesinde İşçi Sigortası, tarafından yapılan 132 apartman sahiplerine dağıtıldı, 31 ARALIK - Denürköprü Barajı ve Hidroelektrik Santralı hizmete açıldı. 1959 6 OCAK - İstanbul'da Tan Matbaası infilakı. 16 vatandaşımız öldü. 141'i yaralandı. 10 OCAK - Atatürk dönemi İçişleri Bakanlanndan şükrü Kaya öldü. 12 OCAK - İnönü, CHP Büyük Kurultayım açtı 19 OCAK - Türkiye Öğretmenler Bankası T.A.ş. kuruldu. 29 OCAK - Türkiye-İran Kültür Antlaşması imzalandı. 29 OCAK - Türkiye-Avusturya Kredi Antlaşması imzalandı. 5 ŞUBAT - Türk-Yunan Kıbrıs görüşmeleri Zürih'te başladı. 10 ŞUBAT - İnönü'nün, CHP Grubunda; 'Milletvekillerine zam teklifinin reddedilmesini isteyen' önergesi oy birliğiyle kabul edildi. 11 ŞUBAT - Zürih Antlaşması imzalandı. Kıbrıs Cumhuriyeti'nin kurulmasıyla ilgili madde ve belgeler, Türkiye ile Yunanistan arasında tes¬pit olundu. 16 ŞUBAT - Milletvekillerine zam; 144 CHP'li ve DPlinin aleyhte oy kullanmasma karşı, 249 oyla kabul edildi. 17 ŞUBAT - Başbakan Menderes'i Londra'ya götüren ŞEV uçağı, Gatwick Kasabası yakınlanna düştü. 14 kişi öldü. A. Menderes kurtulanlar arasındaydı. Olay memleketimizde istisnasız herkesi son derece duygulandırmıştı. iktidarla-muhalefet arasındaki husumet duyguları bir anda unutuluverdi. Bu kaza bir bahar havasının müjdecisiydi ama... devam ettirilemedi. 19 ŞUBAT - Kıbrıs konusunda Londra Antlaşması imzalandı. Türkiye-İngiltere-Yunanistan-Kibns Türk ve Rum cemaat Temsilcileri Lond¬ra Antlaşmasi'm imzalamak suretiyle Zürih Antlaşmasi'na katıldılar. 4 MART - TBMM, Kıbrıs Antlaşmasi'nı; muhalefetin 138 red oyuna karşı, 347 oy ile kabul etti. 5 MART - Türk-Amerikan işbirliği (No. 7480) Antlaşması imzalandı. 25 MART - Ankara Siteler'de Türk basm teknisyenleri için 240 konutluk blok inşaatın temeli atıldı. 27 MART - Türk-Amerikan İstimlak Antlaşması imzalandı. 315 milletvekilinden 212 lehte, 103 aleyhte oy kullandı. l NİSAN - İçişlerinde 17 ilçenin kurulması (Yumurtalık, İhsaniye, Dazkırı, Havran, Ovacık, Orta, Ortaköy (Çorum), Kale, Susuz, Kofçaz, Kaynarca, Sarayönü, Saruhanh, Aybash, Kalkandere, Arsin, Yomra) kanunlaştı. 15 NİSAN - Başbakan Menderes, İspanya'yı ziyaret etti. 24 NİSAN - Endonezya Devlet Başkanı Sukamo Türkiye'yi ziyaret etti. 24 NİSAN - İnönü'nün 28 Aralık 1958 tarihinde Ankara'da yapılan ü kongresindeki konuşması dolayısıyla 'dokunulmazlığı'nın kaldınl-ması istenildi. 29 NİSAN - Futbol müsabakalannda müşterek bahis kanunu iptal edildi. 1 MAYIS - Uşak'ta Muhalefet Lideri İnönü'nün basma taş atıldı. Gezi planım değ4tirmedi. 2 MAYIS - İzmir olaylannın yayınlanması yasaklandı. 4 MAYIS - İstanbul'da cereyan eden olayların yayınlanması yasaklandı. 4 MAYIS - İnönü, İzmir'de basm toplantısı yaph:'... 'Seyahatunin niha-yetini çok huzurlu idrak ettim. Basının memleket meselelerine gösterdiği çok feyizli ilginin minnettarıyım.' 4 MAYIS - Eğridir yangınında 215 ev yandı. 7 MAYIS - Yunanistan Başbakanı Karamanlis, memleketimizi resmen ziyaret etti. 15 MAYIS - Başkan Eisenhower; Türk-Amerikan Dostluk Sergisi'nin açılması dolayısıyla bir mesaj gönderdi. 21 MAYIS - Dünya Sağlık Teşkilatı Türkiye Temsilciliği kuruldu. 26 MAYIS - Türkiye-Amerika Atom Enerjisi İşbirliği Antlaşması imzalandı. 8 HAZİRAN - Cumhurbaşkanı Bayar, resmî ziyarette bulunmak üzere îtalya'ya gitti. 15 HAZİRAN - İktisadî ve Ticarî İlimler Akademisi Kanunu yürürlüğe girdi. 22 HAZİRAN - Sosyal Hizmetler ve Enstitüsü Kanunu yürürlüğe girdi. 23 HAZİRAN - Bestekar Yüksek Mühendis Fehmi Tokay vefat etti. 26 HAZİRAN - Eskişehir Beton Traves Fabrikasi'nın temeli atıldı. 20 TEMMUZ - TBMM'nde çetin tartışmalardan sonra ara seçimin ertelenmesi kabul edildi. 29 TEMMUZ - İstanbul'da 3, Nazilli'de l gazeteci hapse mahkum edildi. 2 AĞUSTOS - Diyarbakır'da Sinan l, petrol kuyusu 41etmeye açıldı. 5 AĞUSTOS - Winston Churchili, özel bir yatla İstanbul'a geldi. 20 AĞUSTOS - Türkiye-Birleşik Amerika Kredi Antlaşması imzalandı. 21 AĞUSTOS - İstanbul'da yeniden düzenlenen 'Askerî Müze' halka açıldı. 10 EYLÜL - Turistik Ankara Oteli'nin temeli atıldı. 12 EYLÜL - Bakırköy Çocuk Sitesi'nin temeli atıldı. 14 EYLÜL - Türkiye-Endonezya Ticaret Antlaşması imzalandı. 27 EYLÜL - CHP Genel Sekreteri Kasım Gülek istifa etti. 7 EKİM - Başbakan Menderes, CENTO toplantısmda bulunmak üzere Amerika'ya gitti. 9 EKİM - Türkiye-İngütere Sosyal Sigorta Antlaşması imzalandı. 7 KASIM - Türkiye-Afganistan Kültür Antlaşması imzalandı. 7 KASIM - Temyiz yolu açık olmak üzere, milletvekili Osman Bölükbaşı, 10 ay hapse mahkum oldu. 18 KASIM - Yüksek İslam Enstitüsü, İstanbul'da geçici olarak İmam Hatip Okulu'nda öğretime başladı. 18 KASIM - Pakistan Devlet Başkanı Eyüp Han Ankara'ya geldi. 30 KASIM - Akis Dergisi başyazarı. İnönü'nün damadı. Metin Toker, Nihat Erim'in manevi şahsiyetim tahkirden bir yıllık mahkumiyetim bitirerek, cezaevinden çıktı. 6 ARALIK - Amerika Cumhurbaşkanı Eisenhower resmî ziyarette bulunmak üzere Türkiye'ye geldi. 16 ARALIK - Vatan Gazetesi bir ay süre ile kapatıldı. 17 ARALIK - CHP Genel Başkanı ismet İnönü'nün taşlanması ile sonuç¬lanan Uşak olaylanna adları kansan 12 sanığın duruşmasına Uşak Asliye Ceza Mahkemesi'nde başlandı. 30 ARALIK - CHP Grubu; 'bedelsiz ithal yolu ile otomobü getirilmemesini' CHP, milletvekillerine tavsiye etti. 1960 l OCAK - Nurcular, çalışma alanlarım genişlettiler. Said-i Nursi İstanbul'a geldi. 4 OCAK- Amerikan Ajansı'nın yıllık raporunda Türk basını için, "Doğrudan doğruya sansür mevcut olmamakla beraber, sıkı kanunlar basın üzerinde kontrole yol açmaktadır" dendi. 6 OCAK - Mersin Petrol Tasfiyehanesi'nin temeli atıldı. 8 OCAK - Hirfanlı Barajı hizmete girdi. 8 OCAK - Kesikköprü Baraji'nın temeli atıldı. 16 OCAK - İstanbul Sigorta Hastanesi açıldı. 3 ŞUBAT - Kırşehir Trafo Merkezi'nin temeli atıldı. 25 ŞUBAT - CHP'den Cemil Sait Barlas, 10 ay hapse mahkum oldu. 26 ŞUBAT - Hükümet; İnönü'nün diğer birkaç milletvekili ile birlikte dokunulmazlığının kaldınîmasını istedi. 29 ŞUBAT - Bütçe, 158 ret, 396 muvafık oyla kabul edildi. 7 MART - Gazeteci Ahmet Emin Yalman; 15 ay 16 günlük mahkumiyetim çekmek üzere cezaevine girdi. 10 MART - İstanbul'da .köprünün Kadıköy îskelesi yüzer halde yapdarak rıhtıma bağlandı. 18 MART - Türkiye-İsrail Ticaret Antlaşması imzalandı. 19 MART - Kırıkkale Devlet Hastanesi'nin temeli atıldı. 25 MART - Yeşilhisar olayları başladı. 3 Nisan 1960'da İnönü'nün ilçeyi ziyareti sırasında bu olaylar daha da arttı. 1 NİSAN - İçişlerinde 17 ilçenin kurulması (Samsat, Elmadağı, Sulakyurt, Delice, Eldiven, Eynesil, Atabey, Aralık, Sanoğlan, Domaniç, Turboğlu, Silopi, Derinkuyu, Kumru, Korgan, Çamhhemşin, Erfelek) kanunlaştı. 2 NİSAN - İnönü'nün Kayseri gezişi olaylarla başladı. 5 NİSAN - CHP Meclis Grubu, bildiri yayınladı ve son olaylar üzerinde durarak, yurdun selameti bakımından seçimlerin bir an önce yapıl-masını istedi. 7 NİSAN - Başbakan Menderes Parti grubunda konuştu: 'Memleket bugün kabili idare olmaktan çıkmıştır. İşler çoktan laçka olmuştur. Adliye işlemez hale gelmiş, idare acze düşmüştür.' 14 NİSAN - Ürdün Kralı Hüseyin Türkiye'yi ziyaret etti. 15 NİSAN - Gazeteci Ahmet Emin Yalman, sağlık durumundan ötürü tahliye edildi. 18 NİSAN - Bursa Milletvekili Mazlum Kayalar ve Denizli Milletvekili Baha Akşit'in 'CHP'nin yıkıcı, gayri meşru ve kanun dışı faaliyetleri-nin memleket sathında cereyan tarzı ve bunların mahiyetlerinin nelerden ibaret olduğunu tahrik, tespit ve memleketin her tarahnda yaygın bir halde görülen kanun dışı siyasî faaliyetlerin muhtelif se-beplerine intikal etmek, matbuat meseleleriyle adlî ve idarî mevzu¬atın ne suretle tatbik edilmekte olduğunu tetkik eylemek üzere Meclis tahkikatı açılmasını isteyen önergelerinin kabulü. Sert tartışmalar sürdürüldü. Muhalefet Lideri İnönü:'... Biz demokratik rejimi kurduk. Bu demokratik rejimi istikametinden ayınp baskı rejimi haline getirmek tehlikeli bir şeydir. Bu yolda devam ederseniz, ben de sizi kurtaramam...' dedi. (Tahkikat Komisyonu Başkanlığı'na seçilen Ahmet Hamdi Sancar'ın adına izafetle bu komisyon 'Sancar Komisyonu' olarak adlandırıla¬caktır.) 19 NİSAN - Türkiye-Batı Almanya Malî Yardım Antlaşmağı imzalandı. 20 NİSAN - Meclis'te tartışmak geçen görüşmeden sonra CHP milletvekilleri toplantı salonunu topluca terk ettiler. 23 NİSAN - Balıkesir İşçi Sitesi temeli atıldı. 25 NİSAN - İzmir Kan Merkezi açıldı. 25 NİSAN - TBMM adına tahkikatları yapacak olan komisyonların vazife ve selahiyetleri ile ilgili olarak Çorum Milletvekili Hüseyin Ortak-çıoğlu (DP) ve üç arkadaşı tarafından hazırlanan bir kanun teklifi Meclis'e verildi. 27 NİSAN - Tahkikat Encümeni selahiyet kanunu, uzun ve çetin tartışmalardan sonra kabul edildi. (Kanun No. 7468). 12 CHP milletvekili 3-6 celse çıkarma cezası aldı. Muhalefet Lideri İnönü, 12 inikat ceza-sına çarptınîdı. Meclis görüşmelerinin yayınlanması yasaklandı. ; 27 NİSAN - Pakistan Cumhurbaşkanı Eyüp Han Türkiye'yi resmen ziyaret etti; 27 NİSAN - Mersin Limanı hizmete açıldı. 28 NİSAN - İstanbul ve Ankara'da meydana gelen olaylar üzerine her iki şehirde de sıkıyönetim ilan edildi,j 28 NİSAN - İstanbul Üniversitesi'nde, İktidar Partisi aleyhinde gösteri-j ler başladı. 29 NİSAN - Ankara-İstanbul Üniversiteleri bir ay süre ile kapatıldı. * 1 MAYIS - İstanbul'da l gün gündüz sokağa çıkma yasağı kondu. 2 MAYIS - NATO Bakanlar Konseyi İstanbul'da toplandı ve bir takım gösteri olayları yapıldı. 3 MAYIS - İnönü; Başbakan Menderes'in son radyo konuşmasma cevap vererek yapılan isnatları reddetti. Meclis ve basında fikirlerim açıklamak imkanından yoksun olduğu için, cevabinin radyoda yayınlanmasını istedi. 3 MAYIS- Kara Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Cemal Gürsel, yazdı olarak hükümeti uyarmak istedi. (Mektup ihtilalden sonra açıklanmıştır.) Aziz Vekilim: Dün geceki konuşmalarımızın ışığı altında, zatı alinizi memleketin huzur ve istikrarı için alınması lazım gelen tedbir ve kararlar hakkında¬ki görüşlerimi arzetmeyi millî ve vatanî bir vazife bilirim. Sayın Başbakanın açıklamalarım dinledim ve okudum. Bunlarda, be¬nim düşüncelerimin kabulüne müsait bir zemin henüz mevcut olmadı¬ğı aşikar olarak belli ise de, gene de düşüncelerimin sizlere iblağının za-ruretine inanıyorum. Muhterem Vekilim: Şu hakikati kabul etmek lazımdır ki. Kayseri hadiseleriyle başlayıp son karar ve feci olaylara kadar devam eden vak'alar vatandaş ruhun-da derin teessür ve Hükümete karşı telafisi güç hoşnutsuzluklar yaratmıştır. Hele, Ordunun, talebelere karşı akılsızca kullanılması, işin vaha-metini artırmış. Ordu mensuplarında huzursuzluk ve güvensizlik hisleri belirmiş, korkulan şey olmuş. Ordu politikaya karıştırılmıştır. Sayın Vekilim: Bu ahval küçümsenecek, cebir ve şiddetle geçiştirilecek şeylerden değildir. Memleket, Hükümet ve partinizin düştüğü bu müşkül vaziye¬ti kurtarmak için sük-frunetli, fakit ciddî ve cezri tedbirler almak lazım¬dır. Bu tedbirler şunlar olmalıdır: 1) Cumhurbaşkanı istifa etmelidir. Çünkü bütün fenalıkların bu zat¬tan geldiği hakkında memlekette umumî bir kanaat vardır. 2) Kabinede iyi kabul edilmeyen ve suihalleri bütün memlekette ya¬yılmış bulunan zevat çıkartılmalı, yeni Kabine mutlak dürüst, makul, zorcu değil, adalet ve şefkat hissi taşıyan zevattan kurulmalıdır. 3) İstanbul, Ankara valileri, emniyet müdürleri süratle değiştirilmelidir. 4) Ankara Örfi İdare Kumandanı derhal değiştirilmelidir. 5) Son çıkarılan ve tahkikat komisyonları ihdas eden kanun kaldırılmalıdır. Mevkuf gazeteciler af kanunu ile kısa zamanda tahliye edilmeli 7) Son hadiselerde tevkif edilen talebeler serbest bırakılmalı, ili müesseseleri yeniden faaliyete geçmelidir. 8) Şimdiye kadar çıkarılan bütün antidemokratik kanunlar tedrici kaldırılmalıdır. 9) Vatandaşın hürriyet ve eşit muamele hakkına mutlak surette ayet edilmelidir. 10) Ordunun meseleleri sür'atle halledilmelidir. 11) Din istismarcılığından vaz geçilmelidir. 12) Suiistimaller oluyor mu, bilmiyorum. Fakat, olduğu hakkını umumî bir kanaat mevcuttur ve milletin hükümete itimatsızlığına s bep olmaktadır. Bu gibi kötülüklerin süratle bertaraf edilmesi lazımd 13) Müstesna zamanlar ve günler haricinde hükümet büyüklerin memleket gezilerinde sun'i büyük vatandaş toplulukları üe karşılanırı ları usulü terk edilmelidir. Muhterem Vekilim: Bu yazdıklarım asla bir parti ve politika mülahaza ve tesiriyle yaz mamıştır. Memleketin durumunun bu tedbirlerin alınmasın! zarurî ki dığına inandığım için arz edilmiştir, Sizlerin vatanperverlik ve vicdanlannıza hitap ediyorum. İyi düşi nünüz. İyi yapınız. Memlekette çok şeyler yaptığınız muhakkaktır. F kat, bu asla kafi değildir. Bu yapılan işleri müstemleke idarecileri de y, par, yapıyor ve yapmıştır. Asıl mühim olan toplumun ruhunda yasan zevk ve azminin geliştirilmesi hak ve hürriyet aşkının kökleştirilmesi ı vatandaş idrakinin yüksek ve necip hislerle donatılmasıdır. Olaylar l yolda olmadığınızı göstermektedir. Talebelerin hürriyet duygusu i yaptıkları masumane tezahürata karşı kıtalar sevk edilmesi ve onlar desteği ile emniyet kuvvetlerinin ilim yuvalannın içine kadar girerek t lebeleri, profesörleri ile beraber coplarla ve kurşunlarla tedip etme dünyada görülmemiş feci bir şeydir. Bu hengamede kız talebelerin yi rekler parçalayan çığlıklannın analar, babalar ve halk ruhunda onulma yaralar açacağım ve açtığım anlamak memleketin huzuru bakımında büyük bir hata ve hazin bir gaflet olduğuna kaniim. Bizim gençlerimizde hak, adalet ve hürriyet duygularının gelişim sinden ve kemalinden memnun olmamız lazım gelmez mi?... Istikba hissiz, duygusuz, müstemleke ruhlu, yalnız maddeci bedbaht msanlaı mı bırakmak istiyoruz?... 3 Sayın Vekilim: Maruzatım muhakkak ki çok mühim ve hatta çok cüretkaranedir. Fa¬kat memleket için. Milletin selameti için, hükümet ve hatta partinizin kurtaniması için dikkate aunması, lazımdır ve hatta çok lazımdır. Saygılarunla. KKK Orgeneral Cemal Gürsel 4 MAYIS- Turizm Bankası Kanunu kabul edildi. 5 MAYIS- Ankara'da Kızılay'da "555 K" diye adlandırılan nümay41er oldu. Olay yerinde; Cumhurreisi, Meclis Başkanı, Başbakan da bu¬lundu. 6 MAYIS- Beden Terbiyesi Genel Müdürlüğü kanunu kabul edildi. 6 MAYIS- Kara K.K. Org. Cemal Gürsel görevinden izinli olarak ayrıldı. Gürsel'in en küçük birliklere kadar ulaştırılan telsiz mesajı: 'Kara Kuvvetleri Komutanlığı'ndan izinli olarak ayrılıyorum. Bütün arkadaşlanma veda ederim. Sizlere son sözlerim şu olacaktır: Her şeye rağmen ordunun ve taşı¬dığımız üniformanın şerefin! daima yüksek tütünüz. Bu sıralarda mem¬lekette esen hırslı politika havasının zararlı tesirlerinden kendinizi ko-rumasını biliniz. Ne pahasına olursa olsun, politikadan katiyen uzak ka¬lınız. Bu sözlerim, şerefli ordunun, kudreti ve memleketin kaderi için hayati ehemmiyeti haizdir. Bütün gayretiniz! memleket müdafaası için lazım olan kudretiniz! artırmağa ve onu en yüksek dereceye çıkarmağa hasrediniz. Sizlere inanıyor, son erden büyük kumandana kadar cümle-nizi derin saygı ve sevgi hissi ile selamlıyorum.' KKK Orgeneral Cemal Gürsel 12 MAYIS- Türkiye-Hollanda Kültür Antlaşmağı imzalandı. 13 MAYIS- Kütahya'da 1000 hatlık otomatik telefonu hizmete açıldı. 13 MAYIS- Türkiye-Finlandiya Ticaret Antlaşması imzalandı. 16 MAYIS- İzmir Trafo Merkezi açıldı. 17 MAYIS- Türkiye-Amerika yardım antlaşması imzalandı. 18 MAYIS- Demirköprü Baraj ve Hidro-elektrik Santralı hizmete açıldı. 20 MAYIS- Hindistan Başbakanı Nehru Türkiye'yi ziyarete geldi. 21 MAYIS- Harp Okulu öğrencileri Ankara'da, iktidar Partisi aleyhinde sessiz bir yürüyüş yaptılar. 25 MAYIS- TBMM'nin XI. döneminin son birleşimi. Başkan Vekili: Agah Erozan, Ali Latif oğlu (İsparta), şükrü Esen (Kastamonu)'in önergele¬ri üzerine Meclis'in 20 Haziran 1960 tarihine kadar tatili kabul edil¬di. Son birleşimdeki konuşmaların yayınlanması yasaklandı. 27 MAYIS- 27 Mayıs ihtilali. Türk Silahlı Kuvvetleri idareyi eline aldı Sonradan '27 Mayıs İhtilali' olarak adlandırılacaktır. 27 Mayıs 1960 sabahı rady darının düğmesini çeviren vatandaşlar, Türk Silahlı Kuvvetleri'nin sesiyle karşılaştılar. "Sevgili Vatandaşlar; Bugün demokrasimizin içine düştüğü buhran ve son müessif hadise¬ler dolayısıyla kardeş kavgasına meydan vermemek maksadıyla Türk Silahlı Kuvvetleri, memleketin idaresini ele almıştır. Bu harekata Silahlı Kuvvetlerimizin, partileri içine düştükleri uzlaşmaz durumdan kurtar¬mak ve partiler üstü tarafsız bir idarenin nezaret ve hekimliği altında en kısa zamanda adil ve serbest seçimler yaptırarak idareyi hangi tarafa mensup olursa olsun, seçimi kazananlara devir ve teslim etmek üzere girişmiş bulunmaktadır. Girişilmiş olan bu teşebbüs, hiçbir şahsa veya zümreye karşı değil¬dir. îdaremiz, hiç kimse hakkında şahsiyata müteallik tecavüzkar bir fi-ile müsaade etmeyeceği gibi edilmesine de asla müsamaha etmeyecek¬tir. Kim olursa olsun ve hangi partiye mensup ulunursa bulunsun, ha vatandaş; kanunlar ve hukuk prensipleri esaslanna göre muamele göre¬cektir. Bütün vatandaşların, partilerin üstünde aynı milletin, aynı soy¬dan gelmiş evlatları olduklarım hatırlayarak ve kin gütmeden birbirle¬rine karşı hürmetle ve anlayışla muamele etmeleri ıstıraplanimzm din-» mesi ve milli varlığımızın selameti için zaruri görülmektedir. Kabineye mensup şahsiyetlerin, Türk Silahlı Kuvvetleri'ne sığınma¬larım rica ederiz, şahsî emniyetleri kanunun teminatı altındadır. Müttefiklerimize, komşulanmıza ve bütün dünyaya hitap ediyoruz." Gayemiz, Birleşmiş Milletler Anayasasi'na ve insan hakları prensipleri-ne tamamiyle riayettir. Büyük Atatürk'ün 'Yurtta sulh, cihanda sulh' prensibi bayrağımızdır. " Bütün ittifaklanmıza ve taahhütlerimize sadıkız. NATO ve CEN-T0'ya inanıyoruz ve bağlıyız. Düşüncemiz 'Yurtta sulh, cihanda sulh-, tur.' Meclis feshedildi. Yeni anayasa ve demokratik müesseselerin kımıl-maşı hazırhğına başlanıldı. Millî Birlik Komitesi Başkanı Org. Cemal Gürsel, millete seslendi: "Aziz Türk Milleti; Bir aydan beri memlekette cereyan eden ve milleti sür'atle korkunç buhranlara sürükleyen hadiseleri biliyorsunuz. Bu gidişin memleketi kanlı bir kardeş kavgasma da götürmekte olduğunu her akü basında va¬tandaşın takdir ettiğine kaniyim. Dünya ahvali her gün biraz daha kö-tüye doğru giderken, hususî politika ihtirası yüzünden vatanımızın maddeten ve manen perişanlığa sürüklenmesi vicdan sahibi bütün va¬tandaşları dilhun etmektedir. Bu hal nereye kadar gidecek?... Bu feci akibete hissiz ve alakasız, seyirci mi kalmak lazım?... İşte vatandaşlarım, bu ahvali ıstırap içinde aylardan beri düşündüm ve bu zevata çıkar yol¬ları gösterdim. Fakat onlar kapıldıkları politika ihtirasının, şuurlanna verdiği bozukluk dolayısıyla dinlemediler ve 4i zorla yürütmek sevda-sına düştüler. Çıkarılan kanunlar, takip edilen hareketler Türk Milleti'ni zincire vurmak kasımda olduklarım gösteriyordu. Bu asırda böyle bir idarenin, böyle bir hareketin olabileceğim zannet¬mek Türk Milleti'ni hissiz bir sürü olarak kabul etmek demektir. Hayır vatandaşlar, Türk Milleti hissiz bir sürü değil, belki bir çoğu okuma yazma bilmez, fakat atavik bir intikalle daha çok okumuş yaz¬mış milletlerden daha çok fikri selime, aklı selime, vicdan ve vakara sa¬hiptir. İşte bu düşünceler ve mülahazalarla bu feci gidişe son vermeye karar verdim ve devletin idaresine el koydum. Derhal bütün vatandaşlara şunu ifade etmek isterim ki, asla bir dik¬tatör olmak hevesinde değilim. Bütün emelim bu memlekette temiz, dü¬rüst bir demokratik nizam kurmak ve devletin idaresin! milletin irade-sine terk etmektir. Bana inanınız ve güveniniz. Bütün milletin benimle beraber olduğuna inanıyorum. Bazı menfaatperestler, midesini ve vicdanım paraya bağlamış olanlar bu hareketimize karşı teşebbüslerde bu-lunmaya yeltenebilirler. Fakat onlara asla müsamaha edilmeyeceğim vatandaşlarıma temin ederim. Kötü ruhlu olanlardan bile memleketin bu nazik anında, az olsun vicdanlarım harekete geçirerek çalışmalanmı-za yardım etmeseler bile, engel olmamalarım isteriz. Tekrar bana gü-venmenizi, inanmanızı isterim ve sizleri sonsuz muhabbet ve saygıyla selamlıyorum. Millî Birlik Komitesi Başkanı Org. Cemal Gürsel 28 MAYIS- CelM Bayar istifa etti. 28 MAYIS- Tarafsız kişilerden bir kabine kurulduğu 27 saydı tebliğ ile bildirildi. Kabinede 3 asker ve 14 sivil yer aldı, Birinci M.B.K. Hükümeti Başbakan ve Milli Sav.Bak. : Org. Cemal Gürsel Kamil Artus Şefik İnan Devlet Bakanı Devlet Bakanı Adliye Bakanı İçişleri Bakanı Dışişleri Bakanı Maliye Bakam M.Eğitim Bakam Bayındırlık Bakam Ticaret Bakanı Sağlık Bakanı Gümrük Bakam Tanm Bakanı Ulaştırma Bakam Çalışma Bakam Sanayi Bakanı Turizm Bakanı İmar ve İskan Bakanı Abdullah Gözübüyük Tümg. M.İhsan Kızıloğlu Selim Sarper Ekrem Alican Prof. Fehmi Yavuz Daniş Koper Cihat İren Prof. Nusret Karasu Fethi Aşkın Feridun Üstün Tuğg. Sıtkı Ulay Prof. Cahit Talaş Muhtar Uluer Zühtü Tarhan Orhan Kubat 28 MAYIS- Prof. Siddık Sami Onar Başkanlığı'nda toplanan Profesörleri Kurulu '27 Mayıs'ın meşru olduğu hakkında rapor verdi. 30 MAYIS- DP İçişleri Bakam Dr. Namık Gedik, tutuklu bulunduğu Harp Okulu penceresinden atlayarak intihar etti. l HAZİRAN- İnönü, Ankara'da yeni dönemin ilk basın toplantısmı yap¬tı: '... Ordunun harekatından haberdar olmadığım.' kesin olarak belirtti. 12 HAZİRAN- Millî Birlik Komitesi'nin l saydı kanunu ile Anayasa'nın bazı maddeleri kaldınîdı ve bu suretle TBMM feshedildi. TBMM'nül bütün hak ve yetkileri. Geçici Anayasa gereğince Millî Birlik Komitesi'ne verildi. Birliğin hukukî statüsü düşürülmesinden sonra kurulan i Millî Birlik Komitesi üyelerinin adları açıklandı: Başkan : Orgeneral Cemal Gürsel; Üyeler : Gülsoytrak, Suphi Acuner, Ekrem Kabibay, Orhan Akkoyunlu, Fazri Kaplan, Kadri Kaplan, Mustafa Karaman, Suphi Karan, Muzaffer Karavelioğlu, Kamil Koksal, Osman Köseoğlu, Münir Kuytak, Fikret Küçük, Sami Madanoğlu, Cemal Soyuyüce, Şefik Taşer, Dündar Tunçkanat, Haydar Türkeş, Alpaslan Ulay, Sıtka Yıldız, Ahmet Yurdakuler, Muzaffer 16 HAZİRAN- Yüksek Adalet Divanı mahkeme usulüne dair (3 sayılı) kanun kabul edildi. Aksoylu, Refet Ataklı, Mudp Baştuğ, İrfan Baykal, Rıfat Çelebi, Emanullah Er, Ahmet Erkanlı, Orhan Ersu, Vehbi Esin, Numan Okan, Sezai Özdağ, Muzaffer Ozdilek, Fahri Özgüneş, Mehmet Özgür, Selahattin Ozkaya Şükran Solmazer, İrfan 21 HAZİRAN- Milli Birlik Komitesi, Büyük Millet Meclisi binasında teş¬riî görevine başladı. 22 HAZİRAN- Emekli Oramiral Fahri Korutürk, Türkiye'nin Moskova Büyükelçiliği'ne atandı. 23 HAZİRAN- Köy Enstitüleri Kurucusu, eğitimci İsmail Hakkı Tonguç (Doğ: 1897) öldü. 24 HAZİRAN- M.B. Komitesi üyeleri, büyük bir törenle yemin ettiler. 30 HAZİRAN- Geçici Anayasa'nın 6. maddesine göre M.B. Komitesi ta-rafından seçilen l Başkan, 30 üyeden meydana gelen 'Yüksek Soruş¬turma Kurulu' toplandı. 4 TEMMUZ- Siyasi partilerin ocak ve bucak merkezleri kapatıldı. 12 TEMMUZ- Celal Bayar; vatana hıyanet suçundan Yüce Divan'a sevk edildi. (2 No'lu karar). 24 TEMMUZ- Basın Ahlak Yasası yürürlüğe girdi. 29 TEMMUZ- Eski Başbakanlardan Hasan Saka (Doğ: 1886) öldü. 2 AĞUSTOS- M.B. Komitesi; 5434 saydı T.C. Emekli Sandığı Kanununu ek ve geçici 42 saydı kanunu kabul etti. Bu kanuna göre, orduda bo¬zulmuş olan piramit (küçük rütbeli ve büyük rütbeli subay dengesi) tekrar korunabdecekti. 2 AĞUSTOS- Başkan Gürsel: 'Subaylar olayları unutup esas vazifeleri- 1960 151ne dönmeli...' dedi. 3 AĞUSTOS- 42 saydı kanun uyarınca bir kısım subay, amiral ve geraLİ emekliye sevk edildi. (235 general ve amiral). Bu 41eme tabi ol lar bilahare 'Eminsular' adıyla anılacaktır. 12 AĞUSTOS- M.B. Komitesi'nin kabul ettiği (55 saydı) kanunla, Koıtenin çıkardığı kanunların geçici olmadığı açıklandı. Kanundan ' cici' kelimesi kaldırddı. 15 AĞUSTOS- Zürih ve Londra Antlaşmaları'na dayandarak Kıbrıs bağımsızlığı yürürlüğe girdi. Gece saat 24.00'te 45 dakika süren imza töreni yapddı. Belgeleri, Cumhurbaşkanı Makarios, muav Dr. Küçük ve Türkiye, İngdtere, Yunanistan konsoloslan imzala lar. 16 AĞUSTOS- Anlaşma gereğince Kıbrıs'ta bulunacak Türk Alayı büyük tezahüratla Kıbrıs'a çıktı. 82 yıl sonra Türk askerî Adaya tek ayak basıyordu. Türkiye'nin ilk Kıbrıs Büyükelçisi Emin Dırvana da yeni görevine başladı. Kıbrıs bu suretle bağımsızlığına kavuşmuş oluyordu. 17 AĞUSTOS- Türk Kültür Demeği, Başkan Gürsel'in açış konuşmasla açıldı. 25 AĞUSTOS- Kabine'de dk değişiklik B.M. Komitesi 10 Bakanı görevinden affetti. 2. M.B.K. Hükümeti kuruldu. 11 EYLÜL- M.B.K. üyesi ve Ankara valisi Gen. İrfan Baştuğ, İstanb) Ankara yolunda trafik kazasında öldü. ' 12 EYLÜL- Demirci ilçesinde büyük yangın. 22 EYLÜL- Türkiye-Yugoslavya Veteriner Antlaşması imzalandı. 24 EYLÜL- Yüksek Adalet Divanı kuruldu. 26 EYLÜL- Celal Bayar, tutuklu bulunduğu Yassıada'da, bel kemerîy intihara teşebbüs etti. ; 27 EYLÜL- Türkiye-Amerika Kredi Antlaşması imzalandı. 29 EYLÜL- Demokrat Parti, Ankara 4. Asliye Mahkemesi kararıyla k patddı. 30 EYLÜL- Devlet Planlama Teşkdatı kurulması hakkındaki (91 sayı) kanun kabul edildi. | 7 EKİM- Salim Başol, Sehnan Yörük, Rıza Tunç, Abdullah Üner, Ha Tuzun, Hasan Gürsel, Mehmet Çokgüler, Vasfi Göksu, Ali Doğa Toran'dan kurulu Yüksek Adalet Divanı Ankara'dan ayrdarak.H beliada'da kendileri için ayrdan otele yerleştiler. 14 EKİM- Yassıada yargılamaları başladı. (Bu süre içinde 203 otun) 1iyapıldı. 529 sanık, 1063 tanık dinlendi. Divan kararlanna göre: 15 ki¬şi ölüm cezası, 31 kişi müebbet hapis cezasına, 418 kişi çeşitli cezala-ra çarptırıldı. 123 kişi beraat etti. M.B. Komitesi 15 ölüm cezasından, 4'ünü onayladı. Bayar'ın cezası müebbet hapse çevrildi, 3'ünü yerine getirdi. 12'sinin cezasmı müebbet hapse çevirdi.) 23 EKİM- Genel Nüfus Sayımı: 1927:13.648.270, 1935:16.158.018, 1940:17.820.950, 1945:18.790.174, 1950: 20.947.188, 1955: 24.064.763, 1960:27.754.820, 1965:31.391.421, 1970:35.666.549, 24 EKÎM- Savunma Sekreterlikleri Kanunu kabul edildi. 27 EKİM- Üniversiteler öğretim üyelerinden bazılarının vazifelerinden affına ve bazılarının diğer fakülte ve yüksek okullara nakline dair (114 saydı) kanun kabul edildi. Sonradan 147'ler olarak adlandırıla¬cak olan 147 öğretim üyesi (Profesör, doçent, asistan) görevlerinden affedildi. 9 KASIM- 42 sayılı kanun gereğince emekliye ayrılan subaylardan istek¬lilerin öğretmenliğe alınması hakkında 125 sayılı kanun kabul edildi. 14 KASIM-14 Millî Birlik Komitesi üyesinin görevlerinden affına dair '5434 saydı T.C. Emekli Sandığı kanununa ek 2.8.1960 gün ve 42 sayılı kanununa geçici bir madde eklenmesine dair (126 saydı) kanun kabul edddi. 15 KASIM- M.B. Komitesi; Dışişleri Bakanlığı Kuruluşu hakkındaki 3312 sayıh kanunu (127) ek saydı kanunu kabul etti. Bu kanuna göre, Dışişleri dış teşkilatında 14 müşavirlik kuruluyor ve komitedeki görevlerinden affedden 14 üye, en az iki yd yurda dönmemek kaydıyla bu müşavirliklere gönderiliyordu. Ondört'ler olarak adlandırılan Komite üyelerinin görev yerieri: Alpaslan Türkeş Orhan Kabibay Orhan Erkanlı Münir Köseoğlu Mustafa Kaplan Muzaffer Karan Sefdc Soyuyüce Fazd Akkoyunlu Rıfat Baykal Dündar Taşer Numan Esin Yenidelhi Brüksel Meksika Stockholm Lizbon Oslo Kopenhang Kabd Tel-Aviv Rabat Madrid İrfan Solmazer Lahey Muzaffer Özdağ Tokyo Ahmet Er Libya 18 KASIM-113 sayılı Af Kanunu'nün bazı maddelerinin değiştirilmesi-ne ve bu kanuna bazı hükümler eklenmesine dair kanun... kabul edüdi. (ikinci Af) 22 KASIM-132 sayılı Türk Standartları Enstitüsü kuruluş kanunu kabul edildi. 29 KASIM- Basın Kanunu'nun bazı maddelerini değiştiren (143 sayılı) kanun kabul edildi. (İspat hakkını tanıyan kanun.) 4 ARALIK- Başkan Gürsel'in geçirmekte olduğu hastalık arttı. Amerika'dan gelen Harvard Üniversitesi profesörlerinden Raymond de Lacy, Türk hekimleriyle konsültasyon yaparak tedavi şeklim tespit ettiler. 6 ARALIK- Türkiye-Amerika Kredi Antlaşması imzalandı. 9 ARALIK- Türkiye-İngiltere Kredi Antlaşması imzalandı. 13 ARALIK-1924 tarih ve 941 sayılı Teşkilatı Esasiye Kanunu'nun baa hükümlerinin kaldırılması ve bazı hükümlerinin değ4tirilmesi hak¬kındaki 12 Haziran 1960 tarihli ve l sayılı kanuna ek 'Kurucu Meclis Teşkili' hakkında (157) sayılı kanun kabul edildi. 13 ARALIK- Temsilciler Meclisi Seçimi (No. 158) kanunu kabul edildi. 13 ARALIK- Devlet Personel Dairesi kurulması hakkında (No. 160) kanun kabul edildi. 14 ARALIK- İstanbul Boğazı'nda Peter Vereviz (Yugoslav) ile World Harmony (Yunan) adlı iki tanker çarpıştı. İstanbul büyük bir tehlike atlattı. 14 ARALIK- Türkiye ve 19 Batılı devlet arasmda iktisadî 4birliği ve kalkınma teşkilatı sözleşmesi imzalandı. 19 ARALIK- İskenderun'da Atatürk Anıtı saldınya uğradı. , 26 ARALIK- Emekli Orgeneral Zeki Doğan'a vatanî hizmet tertibinden | aylık bağlanması hakkındaki (174 sayılı) kanun kabul edildi, j 27 ARALIK- Memurların tahsil müesseselerinde talebe olamayacaktan-1 na dair 4007 saydı kanun ile bu kanunun l. maddesinin değiştirilme^ si hakkındaki 4214 saydı kanunun yürürlükten kaldırılması hakkın] daki (183 sayılı) kanun kabul edildi, 'm 30 ARALIK- CHP, aralannda Parti Genel Başkanı İnönü de bulunmak| üzere 49 Kurucu Meclis üyesi seçti. 1961 2 OCAK- Kıbrıs'ta kuraklıktan zarar gören Türk çiftçisine yapılacak tohumluk buğday ve tohumluk arpa yardımı hakkındaki (199 sayılı) kanun kabul edildi. 2 OCAK- T.C. Millî Birlik Komitesi'nce Temsilciler Meclisi'ne 18 üyenin seçildiği hakkında Millî Birlik Komitesi karan (No. 35) yayınlandı: Raif Aybar Yakup Kadri Karaosmanoğlu Adnan Başer Alp Kuran Remziye Batırbaygü Zekai Okan Fahri Belen Abdülkadir Okyay Nihat Reşat Belger Kagip Sanca Hakkı Kamil Beşe Necip San Rauf Gökçen Kemal Tamer Ferruh Güven Kemal Türkoğlu Münci Kapani Hıfzı Veldet Velidedeoğlu 3 OCAK- Ordu Yardımlaşma Kurumu Kanunu (sayı: 205) kabul edildi. Aynı gün Basın İlan Kurumu kuruldu. Bağımsız bir "Kürt devleti" kurmayı istemekle suçlanan 49 kişinin yargılanmasına Ankara'da başlandı. 4 OCAK- Türk Silahlı Kuvvetleri İç Hizmet (sayı: 211) Kanunu 'nü kabul edildi. 4 OCAK- Kabineyi kurma serbestisi için bütün bakanlar istifa ettiler. Aynı gün Yıldız ve Müşfik Kenter1960-1961 sezonunun en başarılı sanatçıları seçildiler. 5 OCAK- Gürsel, altı yeni bakan alarak yeni kabineyi kurdu. 5 OCAK- Dumlupmar Zafer Abidesi'nin inşası hakkında (220 saydı) kanun kabul edildi. 6 OCAK- Kurucu Meclis çalışmalara başladı. Aynı gün Milli Birlik Komitesi,147 öğretim üyesinin üniversiteye dönmesi ile ilgili tasarıyı gündeminden çıkardı. 8 OCAK- Ünlü güreşçi Yaşar Doğu öldü. (doğ. 1915) 10 OCAK- Basın mesleğinde çalışanlarla çalıştınlanlar arasındaki münasebetlerin tanzimi hakkındaki 5953 sayılı kanunun bazı maddelerinin değiştirilmesine ve bu kanuna bazı maddelerin eklenmesine dair (212 sayılı) kanun yürürlüğe girdi. 14 OCAK- Memleketçi Cumhuriyet Partisi kuruldu. 21 OCAK- Türkiye-Amerika Kredi Antlaşması imzalandı. 7 ŞUBAT- Türkiye-Amerika uranyum Antlaşması imzalandı. 11 ŞUBAT- Adalet Partisi, Cumhuriyetçi Meslekî Islahat Partisi, Çalış¬ma Partisi, Memleketçi Parti, Mutedil Liberal Parti, Türkiye İşçi Partisi... kuruldu. 13 ŞUBAT- Yeni Türkiye ve Düstur Partileri kuruldu. 26 ŞUBAT- Eski Millî Eğitim Bakanlanndan öğretmen, yazar Hasan Ali Yücel (doğ: 1897) öldü. 27 ŞUBAT- Kurtuluş Savaşı komutanlanndan Tümgeneral Selahattin Adil (Doğ: 1881) öldü. 6 MART- İngiltere Kraliçesi Elizabeth yurdumuzu resmen ziyaret etti. 8 MART- Konya Çarşısı yandı. 23 MART- Ankara Hacettepe Çocuk Hastanesi yandı. 28 MART- Anayasanın halkoyuna sunulması hakkındaki (283 sayılı) kanun kabul edildi. l NİSAN- Siyasî faaliyete izin verildi. 6 NİSAN- Temsilciler Meclisi'nde; subay ve astsubayların oy kullanmaları kabul edildi. 23 NİSAN- 23 Nisan 1920'de TBMM'nin açıldığı İttihat ve Terakki Fırkası için yapılmış olan binada. 'Türkiye Büyük Millet Meclisi Müze-si' açıldı. 26 NİSAN- Seçimlerin temel hükümleri ve seçmen kütükleri hakkındaki (298 sayılı) kanun kabul edildi. 27 NİSAN- Türkiye-Sovyetler Birliği Demiryolu Nakliyat Antlaşması imzalandı. 30 NİSAN- İstanbul'da Kartal-Cevizli arasında büyük tren kazası. 1 MAYIS- İzmit Kağıt Fabrikasi'nda yangm. 5 MAYIS- Türkiye-Amerika Kredi Antlaşması. 23 MAYIS- Muğla ve dolaylannda deprem. 24 MAYIS- Cumhuriyet Senatosu üyelerinin seçimi hakkında (304 sayılı) kanun kabul edildi. 24 MAYIS- Ankara ve İstanbul vüayetlerine şamil olmak üzere ilan edilmiş bulunan Sıkıyönetimin uzatılması hakkındaki Kurucu Meclis kararı yürürlüğe girdi. 25 MAYIS- Milletvekili Seçimi Kanunu (sayı: 306) kabul edildi. 27 MAYIS- T.C. Anayasası, Kurucu Meclis'te oylamaya katılan 262 üyenin 260 oyu ile kabul edildi. 6 HAZİRAN- Türkiye-Almanya Kredi Antlaşması imzalandı. 16 HAZİRAN- Yazar ve düşünür Peyami Safa (Doğ. 1899) öldü. 9 TEMMUZ- Anayasa'y a oy verme günü. Kurucu Meclis'in seçtiği 21 kişilik Anayasa Komisyonu tarahndan hazırlanıp 9.7.1961'de halkoyuna sunulan Anayasa; oylamaya katılan 10.238.968 kişiden 6.348.715 oyla kabul edilmiş, 3.935.000 kişi (hayır oyu kullanmıştır. Böylece katılma oranı yüzde: 75, Evet: 63'tür. Halkın yüzde 65'i 'Evet', 35'i 'Hayır' oyu verdi. 10 TEMMUZ- Millî Eğitim Bakanhğı'na bağlı olarak 'Din İşleri Genel Müdürlüğü' kuruldu. 17 TEMMUZ- AnıtKabir projesini hazırlayan iki mimardan Prof. Emin Onat (doğ. 1908) öldü. 21 TEMMUZ- Kurucu Meclis oybirliğiyle seçim tarihim 15 Ekim 1961 olarak tespit etti. (Karar No. 58) 7 AĞUSTOS- Şebinkarahisar'da büyük yangın. 11 AĞUSTOS- Yassıada duruşmaları sona erdi. 16 AĞUSTOS- Ankara ve İstanbul vilayetlerine şamil olmak üzere ilan edilmiş bulunan sıkıyönetimin uzatılması hakkında Kurucu Meclis'in (68 sayılı) kararı. 24 AĞUSTOS-15. CHP Kurultayı Ankara'da toplandı. İnönü: '...Sabah erken kalkan babayiğitlerin Kurultayı basmalarım asla kabul etmiyorum,' dedi. 3 EYLÜL- Başkan Gürsel'in başkanlığmda toplanan parti başkanlan, yapılacak milletvekili seçimlerinde; 27 Mayıs'ı zedelememek, "Eminsu" konusunu deşmemek, DP'yi methetmemek konusunda bir antlaşma imzaladılar. 7 EYLÜL- Nedim Küçüközpulat'ın babası Abdülkerim Küçüközpulat ile annesi Fatma Adalet Küçüközpulat'a tazminat verilmesi hakkında (373 sayılı) kanun kabul edildi. (28 Nisan 1960 tarihinde İstanbul Üniversitesi nümayişleri sırasında hayatını kaybettiğinden). 15 EYLÜL- Yüksek Adalet Divam'nca verilen ölüm cezalan hakkında Millî Birlik Komitesi Kararı. No. 75, Yayın tarihi: 16.9.1961, sayı: 10908. 15 EYLÜL- Yassıada Yüksek Adalet Divanı kararlan açıklandı. Saat: 15.20. 5 saat 20 dakika süren celsede, 15 sanık idama, 31'i müebbet hapse, 408'i çeşitli hapis cezalarım mahkum oldular. 133 sanık da beraat etti. 1) Ölüm cezasma çarptırılanlar: Celal Bayar, Adnan Menderes, Fatin Rüştü Zorlu, Hasan Polatkan. Karar, Millî Birlik Komitesi'nin 15.9.1961 gün ve 75 sayılı kararıyla onaylanmıştır. Ancak, düşük Cumhurbaşkanı Celal Bayanın 65 yaşını bitirmiş olması dolayısıyla verilen ölüm cezası müebbet ağır hapse çevrilmiştir. 2) Ölüm cezasma mahkum edilen; Refik Koraltan, Agah Erozan, İbrahim Kirazoğlu, Ahmet Hamdi Sancar, Nusret Kirişçioğlu, Bahadır Dülger, İman Kalafat, Baha Akşit, Osman Kıvrakoğlu, Zeki Erataman ve Rüştü Erdelhun'ün cezalan, 15.9.1961 gün ve 75 saydı kararla müebbet ağır hapse çevrilmiştir. 16 EYLÜL- Fatin Rüştü Zorlu ve Hasan Polatkan hakkında verilen ölüm cezası İmralı Adaşı'nda yerine getirildi. 17 EYLÜL- Adnan Menderes hakkında verilen ölüm cezası İmralı Adası'nda yerine getirildi. 19 EYLÜL- Eski başbakanlardan Prof. Şemsettin Günaltay (Doğ: 1883) öldü. l EKİM- İktisadî İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı Türkiye Teknik İşbirliği Temsilciliği kuruldu. 15 EKİM- Genel seçimler. 27 Mayıs İhtilali'nden sonra ilk seçim; Türk Silahlı Kuvvetleri verdiği sözü tuttu. Katılma oranı yüzde 81. AP : 158 milletvekili 70 senatör CHP : 173 milletvekili 36 senatör CKMP : 54 milletvekili 16 senatör YTP : 65 milletvekili 28 senatör 25 EKİM- Türk Silahlı Kuvvetleri'nin gerçekleştirdiği ihtilalden 17 ay sonra, 2. Cumhuriyetin ilk Meclisi, Orgeneral Cemal Gürsel tarafından açıldı. 26 EKİM- Orgeneral Cemal Gürsel; 607 oydan 434 oy ile Cumhurbaşkanı, Suat Hayri Ürgüplü, Senato; Fuat Sirmen, Meclis Başkanı seçildi¬ler. 10 KASIM- İnönü, Kabineyi kurmakla görevlendirildi. Gürsel: '...İçinde bulunduğumuz güç şartları çözümleyecek bir kişiye görev verdim,' dedi. 20 KASIM- İnönü; CHP-AP Koalisyon kabinesini kurdu. 2 ARALIK- Malatya Milletvekili İsmet İnönü'nün Başkanlığı altında kurulan kabine 4 red, 78 çekimsere karşı 269 oyla güven aldı. 23 ARALIK- Başbakan İnönü konuştu: '...Af, Hükümet programına alınmıştır. Bardağı taşıracak bir damla daha koyamayacağım. Bu durumda herkesin bana yardım etmesi lazımdır. Bardaklar doldurulmuştur. Taşıramam. Bir damla daha ilave edemem. Dün söylediklerime bugün ilave edecek tek cümle yoktur. Huzuru behemehal getireceğiz. Bütün sınıfların huzur içinde yaşaması lazımdır.' 24 ARALIK- Tevfik Fikret'in Eyüp'te bulunan mezarı, törenle Aşiyan'a nakledildi. 1962 1 OCAK- DP. Bayındırlık ve Müh" Eğitim Bakanlanndan Tevfik Heri (doğ: 1911) öldü. Cenaze töreninde olaylar çıktı. 7 OCAK- Fethiye'de büyük yangın. 18 OCAK- Komisyon 147'lerin üniversiteye dönmelerim kabul etti. 26 OCAK- General Sıtkı Ulay, tabiî senatörlükten çekildi. 1 ŞUBAT- İnönü: '...Açık konuşacağım. Bir yandan yann, bir ikinci ihtilalin olacağı rüzgarı, bir yandan 27 Mayıs'ın intikamı alınmaya çalışılıyor, havası estiriliyor. Herkes her sabah gazetesini açtığında yeni bir endişe ile karşılaşıyor. Bu yüzden vatandaşın siniri bozuluyor... Hükümet yanınızdadır. Hükümet kuvvetlidir ve sağlamdır. Türki¬ye'de hiçbir maceraya yer yoktur ve olmayacaktır.' 3 ŞUBAT- Eminsular 'Beyaz Kitap' yayınladı. 5 ŞUBAT- VII. Millî Eğitim şürası. Millî Eğitim Bakanı Hilmi İncesu-lu'nun konuşmasıyla Ankara'da açıldı. 8 ŞUBAT- Türkiye-Amerika Kredi Antlaşması imzalandı. 14 ŞUBAT- Bayar, tedavi için Kayseri Cezaevinden Ankara'ya getirilerek Ankara Tıp Fakültesi'ne yatırıldı. 17.2.1962'de tekrar geriye döndü. 18 ŞUBAT- İnönü'nün radyodan Türk Milleti'ne mesajı: '...Türk Silahlı Kuvvetleri'ne tecavüz mahiyetim taşıyan her davranışın kesin bir azimle karşısındayız... Hiç kimse, hızla gelişmeye muhtaç olan bir milletin kaderi ile oynamaya mezun değildir.' 22 ŞUBAT- Yirmi iki şubat Olayı. Ankara'da Harp Okulu Komutanı Albay Talat Aydemir ve arkadaştan, Hükümet darbesine teşebbüs ettiler. Olay kısa saatler içinde bastırıldı. Katılan subaylar emekliye sevk edildi. 23 ŞUBAT- İnönü: '...Milletçe büyük bir badire atlattık... Bugün dünyaya karşı, milletiyle, ordusu ile dev kuvvetinde bir Türkiye vardır,' dedi. 5 MART- Anayasa Nizaminin millî güvenlik ve huzuru bozan bazı fiiller hakkında (38 sayılı) kanun kabul edildi. 25 MART- EOKA'cılar Kıbrıs'ta iki camiye bomba attılar. Bayraktar Camii minaresi harap oldu. 26 MART- Basın kartları yönetmeliğim yürürlüğe koyan (6/334) sayılı Bakanlar Kurulu karan yayınlandı. 12 NİSAN- Üniversite öğretim üyelerinden bazılarının diğer fakülte ve 1962 159yüksek okullara nakline dair 27.10.1960 tarihli ve 114 sayılı kanunun bazı maddelerinin kaldırılması ve yeni hükümler eklenmesi hakkın¬da (43 saydı) kanun kabul edildi. Bu suretle şurup giden ve 147'ler olarak adlandırılan konu halledildi. 22 NİSAN- Anayasa Mahkemesi'nin kuruluşu ve yargılama usulleri hakkındaki (44 sayılı) kanun kabul edildi. 22 NİSAN- Yüksek Hakimler Kurulu Kanunu (sayı: 45) kabul edildi. 10 MAYIS- Asker kişiler tarafmdan 22-23 Şubat 1962 olayları dolayısıyla veya daha evvel bu olaylara esas teşkil edebilecek mahiyette işlenen fiil ve hareketler için ceza kovuşturulması yapılmaması hakkında (50 saydı) kanun kabul edildi. (Bu suretle Talat Aydemir ve arkadaşları bu kez affedildiler). 22 MAYIS- CHP üe AP arasındaki 'Af tartışmağı sertleşti. İlk kademenin, Ekim ayından önce çdonasmı isteyen AP Genel Başkanı Gümüş-pala'ya İnönü; '...Hükümet tebliği muvafakatiniz almarak yayınlan¬dı. şimdi bundan haberiniz yokmuş gibi konuşuyorsunuz!...' dedi. 27 MAYIS- İstanbul'da Küçükçekmece'de atom reaktörü hizmete girdi. 30 MAYIS- İnönü; AP'nin af üe ilgili tutumu üzerine istifa etti. CHP-AP koalisyonu çekildi. 2 HAZİRAN- İnönü, yeniden kabineyi kurmakla görevlendirildi. Çok güç şartlar içinde koalisyon anlaşması imzalandı. İkinci koalisyon kabinesi, 25.6.1962'de 259 lehte, 134 aleyhte, 4 çekimser oy üe güven aldı. 9 HAZİRAN- Türkiye-Sovyetler Birliği telli telefon antlaşması imzalandı. 15 HAZİRAN- Millet Partisi kuruldu. (Bir süre önce CKMP'den ayrılan Osman Bölükbaşı, kurdu. CKMP'den ayrdan 29 milletvekili ve sena¬tör katddı. 20 HAZİRAN- Türkiye-Almanya sermaye yatınmiannm karşılıklı olarak teşvik ve himayesi antlaşması imzalandı. 21 HAZİRAN- Türkiye'de ilk defa devlet eliyle kurulan ve 1882 tarihin-1 den itibaren 'Umumî Kütüphane', 'Beyazıt Umumî Kütüphanesi', S 'Kütüphane-i Umumî' adlarıyla hizmet gören İstanbul'da Beyazıt Umumî Kütüphanesi'nin adı. Komisyonun 21.6.1962 gün ve 420-637 saydı kararıyla 'Devlet Kütüphanesi' olarak değiştirildi ve ihtiva ettiği koleksiyonları itibariyle 'Araştırma kütüphanesi' haline getirildi. 26 HAZİRAN- Devlet bakardarmdan bir veya birkaçına 'Başbakan Yar-dımcdığı' verilebüeceği hakkındaki (55 saydı) kanun kabul edüdi. 160 19628 HAZİRAN- Gülhane Askerî Tıp Akademisi, Ankara Tıp Fakültesi'n-den ayrıldı. 16 TEMMUZ- Yüksek Planlama Kumlu kuruldu. 17 TEMMUZ- Başbakanlıkta iktisadî işbirliği Komisyonu kuruldu. 23 TEMMUZ- Türkiye-Amerika Kredi Antlaşması imzalandı. 24 TEMMUZ- Türkiye, Müşterek Pazar'a ortak üye kabul edildi. 6 AĞUSTOS- Birleşik Amerika Cumhurbaşkanı Yardımcısı Lindon B. Johnson Türkiye'yi ziyaret etti. (Bilahare Cumhurbaşkanı olmuştur.) 26 AĞUSTOS- Demirci yangınında 139 ev yandı. 27 AĞUSTOS- Amerika Barış Gönüllüleri Türkiye Bürosu kuruldu. 3 EYLÜL- "Eminsular" Ankara'da miting yaptılar. 5 EYLÜL- İğdır ve dolaylarında deprem. 8 EYLÜL- Beş yıllık plan açıklandı. 9 EYLÜL- Konya'da tarihî Aslanlı Kışla yandı. 10 EYLÜL- Mecburî iskana tabi 55 Ağa'nın yerlerine dönmesi kabul edildi. 22 EYLÜL- Karabük Kok Fabrikası hizmete açıldı. 1 EKİM- DP eski Bolu milletvekili, müebbet hapis, Reşat Akşemsettinoğlu Yunanistan'a sığındı. 2 EKİM- Ankara'da nümayişler. Başbakan İnönü konuştu: '...Esef verici hadiseler olmuştur. Bunların büyük sorumluluğu hükümete aittir... Fakat bunlar hükümetin icraatı değildir. Görevimizi ifa etmeye mecburuz. Emniyeti temin edeceğünize güveniyoruz. Vatandaşlara ilan ediyorum ki, bu türlü tecavüzlerin hiçbir taydaşı yoktur. Olaylara hakimim, hiçbir şey olmayacaktır.' 11 EKİM- Müşterek beyanname yayınlandı. '...27 Mayıs Millî bir devrimdir. Büyük Meclis'in mensupları olan bizler, bir bütün halinde bu meşru temele yönelecek her tecavüzü birlikte karşılamaya azimli ve kararlıyız.' 16 EKİM- Anayasi'yı ihlal suçundan Yüksek Adalet Divam'nca mahkum edilenlerin cezalarmın kısmen afh hakkındaki 78 sayılı kanun kabul edildi. (258 tutukludan 7'si şartlı olarak tahliye edildi. Kayseri Cezaevi'nde 57 Yassıada mahkumu kaldı.) 23 EKÎM- Amerika; Sovyetlerin, Küba'yı bir nükleer üs haline getirilme-sini engellemek için adayı abluka etti. Küba için konuşan Başbakan inönü; 'Buhranı Türkiye'ye sıçratmak için gayretler var...' dedi. 27 EKİM- İran Şahı Muhammed Rıza Pehlevi Ankara'ya. geldi. 1962 16129 EKİM- Ankara Şeker Fabrikası hizmete girdi. 21 KASIM- TBMM; beş yıllık plam 219 kabul, 43 çekimser, 93 ret oyu üe kabul etti. 22 KASIM- Kıbrıs Cumhurbaşkanı Makarios Türkiye'yi resmen ziyaret etti. 2 ARALIK- Adalet Partisi'nin Büyük Kongresi (1.inci) Ankara'da toplandı. Genel başkan Ragip Gümüşpala yeniden Genel Başkan Seçildi. 3 ARALIK- Üst rütbeli 11 hava subayı görevinden alındı. 7 ARALIK- CHP'de kaynaşma. Gülek, Erim ve Avni Doğan partiden ihraç edildiler. 14 ARALIK-16. CHP Kurultayı Ankara'da toplandı. İsmet İnönü yeniden Genel Başkan seçildi. 19 ARALIK- Milli Güvenlik Kurulu kuruldu. 1963 3 OCAK- Kıbrıs'ta Türk belediyelerinin lağvı kararını, Ankara-Zürih-Londra antlaşmalanna aykırı bulan Hükümet, Makarios'a sert bir nota verdi. 6 OCAK- Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı (TPAO) Siirt'te zengin bir petrol damarı buldu. 7 OCAK- Cibali Tütün Fabrikası'nda 3500 işçi yemek boykotu yaptı. 20 OCAK- istanbul'da Sarıyer'de tarihî Kefeliköy Oteli yandı. 24 OCAK- İstanbul'da yayınlanan Hürriyet gazetesinin 3 basın mensubu donarak görevleri basında öldüler. (Abidin Behpur, Yüksel Kasapbaşı. Yüksel Öztürk). 27 OCAK - Bakanlar Kurulu otomobil ve lüks eşya ithalini yasakladı. 1 ŞUBAT- Ankara semalarmda çarpışan iki uçak şehre düşerek 87 vatandaşın kaybına sebep oldu. 10 ŞUBAT- Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü Hürriyeti hakkındaki 171 sayılı kanun kabul edildi. 21 ŞUBAT- Türkiye-Amerika uzun süreli zirai maddeler antlaşması imzalandı. 23 ŞUBAT- Bazı suç ve cezaların affı hakkında (218 sayılı) kanun kabul edildi. 12 MART- Adalet Bakanlığı, Celal Bayatın sağlık durumu ile ilgili olarak bir bildiri yayınladı. 13 MART- İnönü'nün Bayar hakkındaki demeci: '...Bayar için. Hükümet olarak bir şey düşünmek, yetkimiz dışında. Mesele; sıhhî durumu, muayeneye arz edilmiş bir hükümlünün göreceği işlemdir.' 19 MART- İlk Ordu Pazarı hizmete girdi. 19 MART- İnönü'nün Ankara'da basın toplantısı. Kendisine önceden iletilen 56 soruyu cevaplandırdı. '...Hükümet zemin müsait olduğun162 1963da siyasi bir af çıkarmakta kararlıdır.' 22 MART- Celal Bayar; Kayseri Cezaevi'nden geçici olarak tahliye edildi. Basın mensuplarıyla konuştu. 24 MART- Ankara'da gösteriler. Gençler, 27 Mayıs'a karşı girişilen tahrikleri protesto ettiler. 25 MART- Ankara, İstanbul ve yurdun çeşitli bölgelerinde nümayişler, 27 Mayıs'a karşı tutum kınanıyor. 27 MART- Ankara'da Adalet Partisi Genel Merkezi tahrip edildi. 28 MART- Celal Bayar, tekrar tutuklandı. 6 NİSAN- Başbakan İnönü konuştu; '...Onbeş günlük olayların siyasf ha-yatımıza ne dersler öğrettiğini gelecekte göreceğiz, partilerin derlen¬me toplanmakta gayretlerinin ciddiyet derecesine bu devrede şahit olacağız.' 9 NİSAN- Türkiye-Almanya Teknik Yardım Antlaşması imzalandı. 11 NİSAN- Japon İmparatoru'nun kardeşi Prens Mikasa ve eşi Türkiye'ye geldi. 11 NİSAN- 26 Mayıs öğleden sonra başlamak ve 27 Mayıs günü devam etmek üzere 'Hürriyet ve Anayasa Bayramı' (sayı: 221) kabul edildi. 18 NİSAN- Denizaltı, dalgıç ve Kurbağa Adam tazminatı (223 saydı) kanun kabul edildi. 21 NİSAN- 'Genç Kemalistler Ordusu' adlı bir örgüte bağlı beş subay tutuklandı. 30 NİSAN- Türkiye Süt Endüstrisi Kanunu (sayı: 227) kabul edildi. 10 MAYIS- Ankara'da Türk Devrim Diyanet Sitesi'nin temeli atıldı. 20/21 MAYIS- Talat Aydemir'ın ikinci defa ihtilal teşebbüsü. 21 MAYIS- Ankara-İstanbul-İzmir'de sıkıyönetim. Başbakan İnönü Cumhuriyet Senatosu'nda 20/21 Mayıs gecesi olan olaylar hakkında açıklama yaptı: '...Türk Silahlı Kuvvetleri, Anayasayı milletle beraber her türlü tecavüzden koruyacaktır...' dedi ve dakikalarca ayakta alkışlandı. 3 HAZİRAN- Ankara'da 3 mahkeme kuruldu. 7 HAZİRAN- İhtilal samklannın (103 kişi) Ankara-Mamak Askeri Mahkemesi'nde duruşmaları başladı. 11 HAZİRAN- Kabine'den CKMP'li üç bakan (A.Yörük, M.Ete, C.T.Ka-rasapan) çekildi. Birinci Dünya ve İstiklal savaşlanna 4tirak eden Vecihi Hürkuş'a vatanî hizmet tertibinden aylık bağlanmasına dair (249 sayılı) kanun kabul edildi. 1963 163(Vecihi Hürkuş'un yurdumuzda sivil havacdığm kurulmasmda büyük emeği geçmiş, bir çok öğrenci yetiştirmiş» o yıllarda dahi çok basit kendi yapımı olan uçaklarla uçarak havacılık zevkini memlekete aşılamış bir pilottur.) 13 HAZİRAN- 1459 Harp Okulu öğrencisinin duruşması Ankara'da başladı. 25 HAZİRAN- Anayasa Mahkemesi, ilk duruşma ile görevine başladı. 28 HAZİRAN- Komünist eğilimli oldukları gerekçesiyle 12 kişi tutuklandı. 2 TEMMUZ- Turizm ve Tanıtma Bakanlığı Kanunu (sayı: 265) kabul edildi. 11 TEMMUZ- Prof.Dr. Tevfik Sağlam (doğ: 1882) öldü. 14 TEMMUZ- Fransız Başbakanı George Pompidou Türkiye'ye geldi. 15 TEMMUZ- Sendikalar Kanunu (sayı: 274) kabul edildi. 15 TEMMUZ- Grev ve Lokavt Kanunu (sayı: 275) kabul edüdi. 17 TEMMUZ- Şehir Tiyatrosu sanatçılarmdan Reşit Baran (doğ: 1910) öldü. 17 TEMMUZ- Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu kurulması hakkında (278 saydı) kanun kabul edildi. 18 TEMMUZ- Türkiye-Rusya arasında Telli-Telefon irtibatı kurulmasına ve mevcut radyo-telgraf servisine dair antlaşma (sayı: 292) onaylandı. 27 TEMMUZ- Turizm ve Tanıtma Bakanlığı kuruldu. 23 AĞUSTOS- Türkiye-Almanya Malî Yardım Antlaşması imzalandı. 27 AĞUSTOS- İstanbul ili, Eyüp ilcesine bağlı Göztepe bucağmda Gaziosmanpaşa adıyla bir ilçe kurulması hakkında (309 sayılı) kanun kabul edildi. 4 EYLÜL- Arhangelsk adlı bir Sovyet şilebi, sis yüzünden İstanbul'da Rumelihisarı rıhtımına bindirdi. 5 EYLÜL- 20/21 Mayıs ihtilaline katılanlar için Mamak Askerî Mahkemesi karar verdi. T.Aydemir, F.Gürcan, E. Dinçer, İ. Baş, C. Kırca, O. Deniz, A. Güçal ölüm cezasına; 29'u da müebbet hapse mahkum oldular . 11 EYLÜL- II. No'lu Sıkıyönetim Mahkemesi'nde; 1493 Harp Okulu öğ- ; rendsi suçsuz bulundu, 75 öğrenci mahkum oldu. 12 EYLÜL- Türkiye Ortak Pazar'a girdi. 14 EYLÜL- İsmet İnönü; yıllar boyu dargın bulundukları Atatürk'ün yaverierinden Kılıç Ali ile barıştı. 17 EYLÜL- Millî Mücadele kahramanlanndan Telgrafçı Manastırlı Hamdi Efendi eşi Hasibe Martonaltı'ya vatanî hizmet tertibinden maaş bağlanması hakkında (330 sayılı) kanun kabul edildi. (Hamdi Efendi; İstanbul'un işgalini Atatürk'e ilk haber veren kişidir. Anadolu Kurtuluş Cephesi'ne büyük hizmetleri vardır.) 18 EYLÜL- İstanbul'da deprem. Çemberlitaş'ta Vezirhan'da çöküntü. 29 EYLÜL- Sürgü Baraji'nın temeli atıldı. 2 EKİM- Sivas Kongresi'ne seçilen Temsil Heyeti üyeleriyle Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin birinci döneminde bulunan üyelere vatanı hizmet tertibinden aylık bağlanması hakkındaki kanuna geçici bir madde eklenmesi hakkında (342 sayılı) kanun kabul edildi, (ilk kanun: 15.12.1948 gün ve 5269 sayılıdır.) 3 EKİM- Kurtuluş Savaşı komutanlarından Tümgeneral Refet Bele (Doğ: 1881) öldü. 11 EKİM- Anayasa Mahkemesi, DP iktidarı zamanında çıkan CHP'ye ait malların hazineye intikali ile ilgili (6195 sayılı) kanunu iptal etti. 15 EKİM- Türkiye-Amerika Kredi Antlaşması imzalandı. 17 EKİM- Sıkıyönetim; 69'a karşı, 229 oyla İstanbul ve Ankara'da iki ay uzatıldı. (Karar: 86, RG. 11587). 26 EKİM- Askeri hakimler ve Askerî savcılar (Sayı: 357) kanunu kabul edildi. 31 EKİM- 7 ölüm cezasından 4'ü onaylandı. 17 KASIM- Mahallî seçimler yapıldı. 42 ilde AP, 23 ilde CHP kazandı. 20 KASIM- Kastamonu Seker Fabrikası hizmete girdi. 23 KASIM- Birleşik Amerika Devlet Başkanı Kenndy öldürüldü. 24 KASIM- Başbakan İnönü, Başkan Kennedy'nin cenaze töreninde bulunmak üzere Amerika'ya gitti. 27 KASIM- Başbakan İnönü'nün Amerika'da bulunduğu sırada YTP. Müşterek Grubu çekilme karan alınca, 2. Koalisyon çöktü. 30 KASIM- Kıbrıs anayasasında değişiklik yapılması için Makarios Türk Hükümeti'ne muhtıra verdi. 2 ARALIK- Başbakan inönü döndü. Istifasını verdi. '...Koalisyonun dağıldığı hakkındaki haberi, Amerika'da herkesle beraber duydum. Durumu henüz etraflıca bilmiyorum. Demokratik rejimlerde böyle hadiseler olacak. Rejim, bu olayların içinden memleketi çıkarma ted¬birlerim bünyesinde taşır... Hükümet buhramnın halledilmesine el¬birliğiyle çalışılmasın! tavsiye ederim...' 2 ARALIK- Karadeniz Teknik Üniversitesi Trabzon'da açıldı. 2 ARALIK- Karadeniz Teknik Üniversitesi yeni binasının temeli atıldı 2 ARALIK- Türkiye-İsveç Kredi Antlaşması imzalandı. 10 ARALIK- Türkiye-Avusturya Kredi Antlaşması imzalandı. 11 ARALIK- Millî Güvenlik Kurulu kuruldu. 14 ARALIK- inönü; Hükümet kurmakla 3. defa yeniden görevlendirildi. 19 ARALIK- İstatistik Eğitim Merkezi kuruldu. 21 Aralık- Kıbrıs'ta Türk toplumuna karşı girişilen sistemli saldırılar raz daha arttı. Bu işi planlayanlar, Türkiye'deki her hükümet buhra mndan yararlanmakta gecikmiyorlar. 23 ARALIK- Kıbrıs'ta üç Türk şehit edildi. EOKA saldırışı devam yor. 24 ARALIK- Türk Hava Kuvvetleri'ne bağlı jet uçakları Kıbrıs semalarında göründüler ve ilk ihtarı yaptılar. 24 ARALIK- Başbakan İsmet İnönü, TBMM'inde Kıbrıs için konuştu: "Bugün Türk uçaklar Kıbrıs'taki mücadele meydanlarına gitmişler, görünmüşler ve ilk ihtarı yapmışlardır. Biz her meselede, iç hayatımızda olduğu gibi dış münasebetlerde de kanun nizamma bağlı olan bir devlet ve milletiz. Kanun nizamı haricinde bir muamele ve tecavüz yapmak isteyenlere karşı kuvvetimiz, İrademiz sarsılmaz bir surette tesiri gösterecektir. Milletimiz programımızla, hadiselerin her safhasından haberdar olacak ve bize desteğim, yardımım esirgemeyecektir. Bu kanaatla vazifeye başlıyoruz. Saygılanmia." 24 ARALIK- Türkiye Radyo Televizyon Kurumu (TRT) kanunu kabul edildi. 25 ARALIK- İnönü, Bağımsızlarla yeni kabineyi kurdu. 27 ARALIK- Yurdun çeşitli yerierinde Kıbrıs için mitingler. Ankara'da İnönü, gençlere seslendi: 'Millî menfaatleri azim ve basiretle takip eden bir hükümet olduğum itimat ediniz, müsterih olunuz.' 28 ARALIK- Kıbrıs'tan aralannda 2 kadın ve üç çocuğun da bulunduğu 23 yaralı uçakla Ankara'ya getirildi. 29 ARALIK- İnönü; Kıbrıs'tan getirilen yaralı Türkleri hastanede ziyaret etti. 30 ARALIK- Kıbrıs buhranı bütün şiddetiyle sürdürülüyor. Başbakanla basın mensuptan arasında geçen konuşmalardan: - 'Çizmenizi ne zaman giyeceksiniz?... - Çizmem yok, aklım var!...' 1964 4 OCAK- Hükümet güven aldı. (Katılan: 405, evet: 225, hayır 175, l çekimser ve 4 boş oy). Hükümet buhranı 22 gün sürdü. İsmet inönü: Başbakan Bakanlar: İbrahim Saffet Omay Malik Yolaç (Bağımsız) Vefik Pirinççioğlu Sedat Çumralı Ilhami Sancar Orhan Oztrak Feridun Cemal Erkin Ferit Melen İbrahim Öktem Arif Hikmet Onat Kemal Demir Fenni İstinyeli Mehmet Yüceler (Bağımsız) Turhan şahin Ferit Alp İskender (Bağımsız) Bülent Ecevit Muammer Erten Ali İhsan Göğüs Celalettin Üzer Lebip Yurdoğlu Hüdai Oral 9 OCAK- İstiklal Savaşı'mn unutulmaz kadim, değerli romancı İstanbul Üniversitesi Profesörlerinden Halide Edip Adivar (doğ: 1884) öldü. 13 OCAK- Türkiye-Amerika Kredi Antlaşması imzalandı. 15 OCAK- Kıbrıs Konferansı Londra'da başladı. 23 OCAK- Kıbrıs'ta EOKA saldırılan devam ediyor. Bayraktar Camii yeniden bombalandı. 31 OCAK- Londra Konferansı başarısız dağıldı. 6 ŞUBAT- Kurtuluş Savaşı komutanlanndan Albay Şefik Aker (Doğ: 1877) öldü. 12 ŞUBAT- Kıbrıs'ta kanlı çarpışmalar. 13 ŞUBAT- Türkiye-Dünya Gıda Programı Antlaşması imzalandı. 15 ŞUBAT- Londra'da toplanan Türkiye, Yunanistan ve İngiltere arası konferansın sonuç vermemesi üzerine İngiltere, Birleşmiş Milletlere başvurdu. 21 ŞUBAT- Başbakan înönü'ye 'Mesut Suna' adlı bir kişi tarafından suikast yapıldı. 25 ŞUBAT- İnönü; Kıbrıs saldırışı dolayısıyla Kruşçefe cevabi bir mesaj gönderdi. 4 MART- Güvenlik Konseyi 'Beşli Planı' kabul etti. Kibns'a üç ay idn milletlerarası barış kuvveti gönderilmesine karar verildi. 12 MART- Devlet Yatırım Bankası hakkında (441 saydı) kanun kabul edildi. (Bankanın sermayesi 1.000.000.000). 12 MART- Kibns'a müdahale için garantör devletlere 48 saat mühlet verdik. İnönü: '...Ültimatom verdim. Bir reaksiyon göstermezse çıkarma yapacağım... Sabrediyoruz.' 13 MART- Türkiye-Danimarka Kredi Antlaşmağı imzalandı. 16 MART- TBMM, Kibns'a gerektiğinde müdahalede bulunmak için 3, İnönü Hükümeti'ne izin verdi. (495 üyeden 485'inin olumlu oyu île tam yetki verildi. 4 çekimser.) 31 MART- Türkiye-İngiltere Kredi Antlaşması imzalandı. 31 MART- Türk Kadınlar Birliği tarafından Kız Teknik Öğretmen Okulu bahçesine Atatürk'ün valideleri Zübeyde Hanun'ın büstü dikildi, 7 NİSAN- Başbakan İnönü; Kıbrıs sorunu ile ilgili olarak Makarios'a mektup gönderdi. Kibns'ta saldırılar devam ediyor. 17 NİSAN- Cumhuriyet Senatosu üyeleri Seçim Kanunu'nun değ mesi hakkındaki (447 saydı) kanun kabul edildi. 27 NİSAN- Ankara'da ikinci Çubuk Barajı hizmete açıldı. 3 MAYIS- Hurşit Çayı üzerinde kurulacak hidroelektrik santralının temeli atıldı. 5 MAYIS- TBMM'inde Kıbrıs politikası üzerine genel görüşme açıldı. İnönü: '...Kıbrıss'taki Türkleri hür yaşatmak şeref görevimizdir... Aksi bir hal çaresine bizi razı etmeye kimsenin gücü yetmeyecektir,' dedi. 7 MAYIS- Kanun dışı yakalanan veya tutuklanan kimselere tazminat verilmesi hakkında (446 sayılı) kanun kabul edildi. (Bu kanun ile Türk Karasuları 6 deniz miline çıkarıldı.) 3 HAZİRAN- Kurtuluş Savaşı komutanlanndan Orgeneral M. Orbay (Doğ: 1887) öldü. 4 HAZİRAN- Türk Hükümeti'nin KIBRIS'a müdahale karan üzerine Amerika cumhurbaşkanmın muhtemel Sovyet müdahalesine ve yardımdan alınan silahların kullanılmasının kabul edilemeyeceğine dair (5 Haziran 1964) tarihli mektubu. Başkan Johnson'dan mektup var Sayın Bay Başkan, Türkiye Hükümetinin, Kıbrıs'ın bir kısmım askerî kuvvetle işgal etmek üzere müdahalede bulunmağa karar vermeyi tasarladığı hakkında Büyükelçi Hare vasıtasiyle sizden ve Dışişleri Bakanınızdan aldığım haber beni ciddî surette endişeye sevk etmektedir. En dostane ve açık şekilde belirtmek isterim ki, geniş çapta neticeler doğurabilecek böyle bir hareketin Türkiye tarafından takip edilmesini, Hükümetinizin bizünle evvelden tam bir istişarede bulunmak hususundaki taahhüdü ile kabili telif addetmiyorum. Büyükelçi Hare, görüşlerimi öğrenmek üzere kararlarınızI birkaç saat geciktirmiş olduğunuzu bana bildirdi. Yıllar boyunca Türkiye'yi en sağlam şekilde desteklediğini ispat etmiş olan Amerika gibi bir müttefikine, bu şekilde sonuçları olan tek taraflı bir kararla karşı karşıya bırakılmasının Hükümetiniz bakımmdan doğru olduğuna hakikaten inanıp inanmadığınızı sizden sorarım. Binaenaleyh, böyle bir harekete girişmeden önce Birleşik Amerika Devletleri ile tam bir istişarede bulunmak sorumluluğunu kabul etmenizi özellikle rica etmek zorundayım. 1960 tarihli Garanti Antlaşması uyarınca böyle bir müdahalenin caiz olduğu kanaatinde bulunduğunuz intibaındayım. Bununla beraber, Türkiye'nin tasarladığı müdahalenin Garanti Antlaşması tarafından açıldıkla önlenen bir çözüm sureti olan bölüşmeyi gerçekleştirme gayesine matuf olacağı yolundaki anlayışımıza dikkatinizi çekmek zorundayım. Ayrıca, söz konuşu Antlaşma teminatçı Devletler arasında istişareyi gerektirmektedir. Birleşik Amerika, bu durumda, bütün istişare imkanlarmın hiç bir şekilde tüketilmediği ve dolayısıyla, tek taraflı harekete geçme hakkında da henüz kabili istimal olmadığı kanaatindedir. Diğer yönden. Bay Başkan, NATO vecibelerine de dikkatinizi çekmek zorundayım. Kibns'a vaki olacak Türk müdahalesinin, Türk-Yu-nan kuvvetleri arasmda silahlı bir çatışmaya sürükleneceği hususunda zihninizde en ufak bir tereddüt olmamalıdır. Dışişleri Bakanı Rusk, La Haye'de yapılan son NATO Bakanlar Konseyi toplantısında Türkiye ile Yunanistan arasmda bir savaşın 'kelimenin tam anlamıyla düşünülemez' olarak telakki edilmesi gerektiğini beyan etmişti. NATO'ya katılmak, esası icabı olarak, Nato memleketlerinin birbirleriyle savaş yapmayacaklarım kabul etmek demektir. Almanya ve Fransa, NATO'da müttefik olmakla yüz yıllık kin ve düşmanlıklarım gömmüşlerdir. Aynı şeyin Yunanistan ve Türkiye'den de beklenmesi gerekir. Ayrıca, Türkiye tarafından Kıbrıs'a yapılacak askerî bir müdahale Sovyetler Birliği'nin konuya doğrudan doğruya k-nşmasına yol açabilir. NATO müttefiklerimizin tam rıza ve muvafakatları olmadan Türkiye'nin girişeceği bir hareket sonucunda ortaya çıkacak bir Sovyet müdahalesine karşı Türkiye'yi korumak mükellefiyetleri olup olmadığım müzakere etmek fırsatım bulmamış olduklarım takdir buyuracağımız kanaatindeyim. Diğer yönden. Bay Başkan, bir Birleşmiş Milletler üyesi olan Türkiye'nin vecibeleri dolayısıyla de endişe duymaktayım. Birleşmiş Mili ler, Ada'da barışı korumak için kuvvet temin etmiştir. Bu kuvvetle görevi zor olmuştur. Fakat, geçen son birkaç hafta içinde, Ada'daki şiddet hareketlerinin azaltılmasında tedrici bir şekilde muvaffak olmuşli dır. Birleşmiş Milletler arabulucusu henüz işini bitirmemiştir. Hiç şühem yok ki, Birleşmiş Milletler üyelerinin çoğunluğu. Birleşmiş Milletler gayretlerini baltalayacak olan ve bu zor meseleye Birleşmiş Mille tarafından makul ve barışçı bir hal tarzı bulunmasına yardım edebile her hangi bir ümidi yıkacak olan Türkiye'nin tek yönlü hareketinde sert bir şekilde tepki gösterecektir. Aynı zamanda. Bay Başkan, askerî yardım alanında Türkiye ve Birleşik Devletler arasında mevcut iki taraflı anlaşmaya dikkatiniz! çekmeki isterim. Türkiye ile aramızda mevcut (Temmuz/1947) tarihli anlaşmanın IV'üncü maddesi mucibince, askeri yardımın, veriliş maksatlarından başka amaçlarla kullanılmaması için, hükümetinizin Birleşik De letler'in muvafakatim almaşı icap etmektedir. Hükümetiniz bu şartı tamamen anlamış bulunduğunu muhtelif ve lelerle Birleşik Devletlere bildirmiştir. Mevcut şartlar tahtında Türki ye'nin Kıbrıs'a yapacağı bir müdahalede Amerika tarafından temin edilmiş olan askerî malzemenin kullamimasına Birleşik Devletler muvafakat edemeyeceğim size bütün sammüyetimle ifade etmek isterim. Tasarlanan Türk harekelinin fiili sonuçlarma gelince, böyle bir hareketin Kıbrıs Adası üzerinde on binlerce Kıbrıslı Türk'ün katledilme yol açabileceği keyfiyetine en dostane bir şekilde dikkatiniz! çekilmesi, infiali mucip olacak ve girişeceğiniz askerî hareketin, himaye etmeğe çalıştığınız kimselerin pek çoğunun toptan yok edilmesin! önlemeğe yeter derecede müessir olması imkansız olacaktır. Birleşmiş Milletler Kuvvetleri'nin mevcudiyeti böyle bir faciayı önleyemez. Sözlerimi pek fazla sert bulabilir ve bizim, Kıbrıs meselesinde Türkiye'nin ilgisine karşı bigane olduğumuzu düşünebilirsiniz, durumun böyle olmadığım size temin etmek isterim. Gerek açık olarak, gerek özel olarak, Kıbrıslı Türklerin emniyetim sağlamakta ve Kıbrıs meselesinin nihaî çözüm yo-lunun konuyla doğrudan doğruya ilgili tarafların rızasına dayanması hususu üzerinde ısrar etmekte gayret gösterdik. Amerika Birleşik Devletleri'nin, sizin lehinize yeter derecede faaliyet sarf etmediği hissini taşımanız mümkündür. Fakat herhalde bilirsiniz ki politikamız Atina'da en sert şekilde infiale yol açmış (bizim aleyhimizde orada nümayişler yapılmış) ve Amerika Birleşik Devletleri ile Başpiskopos Makarios arasında esaslı bir uzaklaşma husule getirmiştir. Daha birkaç hafta evvel yaptığımız görüşme sırasında Dışişleri Bakanımıza da söylediğim gibi, Türkiye ile olan ilişkilerimize çok büyük bir değer veriyoruz. Sizi, kendisiyle temel ortak menfaatlerimiz olan büyük bir müttefik telakki etmişizdir. Sizin güvenlik ve refahınız. Amerikan halkı için ciddî bir alaka mevzuu olagelmiş ve bu alakamız en pratik şekillerde ifadesini bulmuştur. Siz ve biz, komünist dünyasının ihtiraslanna karşı koymak üzere birlikte dövüştük. Bu dayanışma bizim için büyük bir mana taşımaktadır ve bunun, hükümetiniz ve halkınız için de aynı derecede bir mana taşıdığım ümit ederim. Kibnsla ilgili olarak, Türk cemaatini tehlikeye maruz bırakacak herhangi bir çözüm yolunu desteklemeyi düşünmüyoruz. Nihaî bir çözüm yolu bulmağa muvaffak olamadık, zira bunun dünyadaki en girift meselelerden biri olduğu aşikardır. Fakat Türkiye ve Kıbrıslı Türkler'in menfaatleri konusunda ciddi şekilde alakadar olduğumuz ve alakadar olacağımız hususunda sizi temin etmek isterim. Nihayet Bay Başkan; en ciddi meseleyi, savaş mı?... Barış mı?... konusunu vazetmiş bulunuyoruz. Bu konular Türkiye ve Birleşik Amerika arasındaki iki taraflı ilişkilerin çok ötesine giden meselelerdir. Bunlar, sadece Türkiye ve Yunanistan arasında bir savaşı muhakkak olarak doğurmakla kalmayacak, fakat Kıbrıs'a tek taraflı bir müdahalenin doğuracağı, önceden kestirilemeyen sonuçlar nedeniyle, daha geniş çapta çatışmalara yol açabilecektir. Sizin, Türkiye Hükümeti'nin Başbakanı olarak sorumluluklarınız var, benim de Birleşik Amerika Başkanı olarak sorumluluklarım mevcuttur. Bu sebeple en dostane şekilde size şunu bildirmek isterim ki, bizimle yeniden ve en geniş ölçüde istiare etmeksizin böyle bir harekete tevessül etmeyeceğinize dair bana teminat vermediğiniz takdirde konunun gizli tutulması hususunda Büyükelçi Hare'ye vaki talebmizi kabul edemeyecek ve NATO Konseyi ile Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin acele olarak toplantıya çağırılmasını istemek mecburiyetinde kalacağım. Bu konuda hakkında sizinle şahsen görüşebilmemizin mümkün elmasım isterdim. Mateessüf, mevcut anayasa kurallanmızın gereği olarak. Birleşik Amerika'dan ayrılamamaktayım. Ayrıntılı görüşmeler için siz buraya gelebilirseniz bunu memnuniyetle karşılarım. Genel banş ve Kıbrıs konusunun sağduyu ve barış yolu ile çözümlenmesi hususunda sizinle benim çok ağır bir sorumluluk taşımakta olduğumuzu hissediyorum. Bu itibarla, aramızda en geniş ve en samimi istişarelerde bulununcaya kadar sizin ve meslektaşlannızrn tasarladığınız her türlü karan geri bırakmanızı bilhassa rica ederim. Hürmetlerimle Lyndon B. Johnson 5 HAZİRAN- Adalet Partisi Genel Başkanı Ragip Gümüşpala (Doğ. 1897) öldü. 7 HAZİRAN- Senato kısmi seçimleri yapıldı. (AP 31, CHP 19, Bağımsızlar 1 üyelik kazandılar). 9 HAZİRAN- Türkiye Başbakanı İsmet İnönü, Başkan Johnson'un mektubunu cevaplandırdı. Sayın Bay Başkan, 5 Haziran tarihli mesajınızı Büyükelçi Hare'nin delaletiyle almış bulunuyorum. Kıbrıs'ta Garanti Antlaşması gereğince ferdî hareket haklanı kullanma kararım arzunuz veçhile talik ettik. Mesajmıza hakim olduğunu buyurduğunuz açık kalplilik ve dostluk hislerine dayanarak, ben de size cevabımda durumu ve düşündüklerimizi tam bir samimiyetle açıklamaya çalışacağım. Bay Başkan, Mesajınız gerek yazılış tarzı, gerek içindekiler bakımından Amerila ile ittifak münasebetlerinde daima ciddî bir dikkat göstermiş olan Türkiye gibi bir müttefikinize karşı hayal kmcı olmuş, ittifak münasebetlerine değinen muhtelif konularda önemli görüş ayrılıkları belirtilmiştir. Gerek bu ayrılıkların, gerek mesajın genel havasınm sadece çok sıkışık bir zamanda acele toplanmış mu'talara dayanarak yapılmış iyi niyetli bir teşebbüsün telaşından doğmuş hususlardan ibaret olmasım yürekten dilerim. İlk önce Garanti Antlaşması icabı olarak Kibns'a bir askerî müdahale zarureti görüldüğü zamanın Birleşik Amerika ile istişare etmekte kusur ettiğimiz önemle belirtilmektedir. 1963 sonundan beri Kıbrıs'ta askerî müdahale ihtiyacı, bu seferle beraber, dördüncü oluyor. Basından beri Amerika ile bu konuda istişare ettik. 25 Aralık 1963'de ilk buhran patladığı vakit. Garantör Devletlerle temas ettiğimizde, derhal Amerika'yı haberdar ettik ve Amerika bize bu konuda kendisinin bir taraf teşkil etmediği cevabım verdi. Ondan sonra müdahale müzakeresini İngiltere ve Yunanistan ile yaptık ve bildiğiniz gibi, 26 Araük'ta İngiliz Komutası altında üçlü bir askerî idare kuruldu. Londra Konferansi'nın ve İngiliz-Amerikan müşterek tekliflerinin Makarios'un tutumu yüzünden akamete uğraması ve Ada'da Türklere tecavüzlerin devamı dolayısıyla Şubat ayında çok buhranlı günler geçirdik ve durumun vahametinden Amerika'yı, Ankara'yı ziyaret etmiş olan Mr. BaB vasıtasiyle haberdar ettik. İngiliz-Amerikan tekliflerinin reddi ile hasıl olan boşluk dolayısıyla adada nizamı tesis için müdahalenin zaruretim anlattık ve her an müdahale mecburiyetinde kalacağımızı size bildirdik. Hatta sizden muayyen konular için teminatlar istedik. Bunlara olumlu cevap verdiniz. Bu-na rağmen bizden müdahale etmememizi istediniz ve Makarios'a Birleşmiş Milletler'de lüzumlu dersin verileceğim ve Türk hak ve menfaat-lerinin tamamiyle korunmasmı sağlayan bir plan hazırlandığım ifade ettiniz. Bu isteğinize uyduk; fakat. Birleşmiş Milletler'de arzu edilen sonuç almamadı. Üstelik, Güvenlik Konseyi'nin kurulmasına karar verdiği, Birleşmiş Milletler Kuvveti'nin kurulması bir konu halini aldı. İşte üçüncü defa müdahale ihtiyacı, 4 Mart Güvenlik Konseyi karanndan sonra. Birleşmiş Milletler Kuvvetleri'nin teşekkül edip etmeyeceği hakikaten tereddüt uyandırdığı günlerde, Kibns'taki tedhişçilerin cesareti artınca, tecavüzlerine karşı Türk cemaatim korumak için yeniden orta-ya çıktı. Fakat Birleşmiş Milletler Kuvveti'nin en kısa zamanda teşkil edileceğim bize temin ederek. Güvenlik Konseyi karanndan sonra mü¬dahale yapmamamızda ısrar ettiniz. Teşebbüsümüzü tekrar tehir ede¬rek, Birleşmiş Milletler Kuvvetleri'nin görev almaşım bekledik. Sayın Başkan, Kıbrıs'taki mezalim devrinin, bütün tedbirleri tesirsiz kılan hususi bir karakteri vardır. Basından beri emniyeti korumak için yapılan müzakereler ve geçirilen muvakkat devirler, hepsi yalnız Makarios idaresi-nin tecavüzünü ve tahribatım artırmaya hizmet etmiştir. Son defa Kıbrıs hükümeti açıktan silahlanmaya başladı. Birleşmiş Milletleri kendi zulmünü ve anayasa dışı idaresini takviye edecek yardımcı bir vasıta gibi farz etti. Birleşmiş Milletler anayasa nizamım iade ve tecavüzleri durdurmak için salahiyetlerinin ve müdahale niyetleri-nin eksik olduğu aşikar bir gerçek halini almıştır. Yunan hükümetüün Kıbrıs İdaresini nasıl teşvik ettiğini biliyorsunuz. Bu ahval içinde Kıbrıs'ta mezalimi durdurmak için bir müdahaleye mecbur olacağımızı Amerika'da sizin huzurunuzda konuşurken söyledik. La Haye'de Dişileri Bakanınıza böyle bir ihtimal için Amerika'nın bizi destekleyip desteklemeyeceğini sorduk. Bir cevap vermediniz. Kıbrıs'ta muhtelif vesilelerle müdahale girişiminden kaç defa, bu suretle vazgeçtiğin! hikaye etmiş olurum. Her defasında sizi haberdar ettik ve sizin iyice bildiğiniz! tahmin ediyordum. Birleşik Amerika'nın ittifak manzumesi içinde özel sorumluluğunu ve ittifak manzumesin! mütesa¬nit bir suretle yürütebilmesi için ona ayrıca dikkatli ve yardımcı olmak lazım geldiğin! takdir ettiğimizi yüksek derecede yetkili memurlannıza defaatle söylediğim! iyice hatırlarım. Görüyorsunuz ki, tek taraflı bir kararla karşı karşıya bırakmak istidadı bizde yoktur. Bizim şikayetimiz, aylardan beri had bir surette ıstırabı içinde yaşadığımız bir meseleyi size anlatamamış olmamız ve Yunanistan'la iki müttefik arasında husule gelen hakla ve haksız durumda samimi ve ciddi bir vaziyet almamış olmamızdandır. Sayın Başkan, Yine mesajınızda, Türkiye'nin tek basma harekete geçmeden önce, antlaşma hükümleri mucibince diğer teminatçı iki devletle istişare et¬mek vecibesini tebarüz ettiriyorsunuz. Türkiye, bu vecibesin! tamamiyle müdriktir. Altı aydan beri bu vecibenin gerektirdiklerim samimiyetle ' yerine getirdik. Fakat, Kıbrıslı Rum sorumlulannın. Milletlerarası antlaşmaları ayak altına almaları karşısında Türkiye'nin bu gidişe son ver¬me çarelerinin müştereken araştırılması için Yunanistan'a yaptığı teşebbüsleri bu devlet neticesiz bırakmakla kalmayıp, bilakis Kıbrıslı Rum sorumluların hukuk ve insanlık dışı hareketlerim savunmuş ve hatta onları teşvik etmiştir. Yunanistan hükümeti bizzat kendisi dahi, imzaladığı Milletlerarası antlaşmaların artık mer'iyette olmadığım resmen beyan eylemekten çe¬kinmediler. Bu husustaki çeşitli örnekler zamanında Dişileri Bakanhğımıza yazılı ve sözlü olarak açıklaması ile birlikte bildirilmiştir. Teminatçı devletlerden İngiltere Hükümeti ile de devamlı istiare vecibemizi yerine getirdik. Bir çok hallerde İngiltere Hükümeti ile birlikte Kıbrıs Hükümeti nezdinde, anayasa düzenini ihyaya matuf müşterek teşebbüslerde bulunduk. Fakat maalesef bu teşebbüsler Kıbrıslı Rum sorumluların menfi tutumları yüzünden hiçbir sonuç vermedi. Görüyorsunuz ki Türkiye, diğer teminatçı iki devletle devamlı istişa¬re ve gerektiğinde müşterek hareket etmek imkanlarını ciddiyetle aramıştır. Bu durumda, Türkiye'nin tek basma harekete geçmeden evvel diğer teminatçı iki devlet ile istişare etmek vecibesini yerine getirmediği iddia edilebilir mi? Türkiye'ye samimiyetle ve sadakatle yerine getirdiği istişare vecibesini hatırlatmaya lüzum hisseden Amerika Birleşik Devletleri Hükümeti'nin, imzaladığı antlaşmalan reddeden Yunanistan'a, milletlerarası hukukun temeli olan 'pacta sunt servanda' kuralım uyması gerektiğini hatırlatması icabetmez mi? Daha 15 gün evvel bizzat Sayın Dış İşleri Bakanınız tarafmdan 'American Lavv institute' da yapılan konuşmada en açık bir şekilde 'bekanın temeli' olarak vasıflandırılan bu kaide bugün maalesef NATO müttefikimiz Yunanistan ve Kıbns'taki Rum sorumlular tarafmdan nice sayılmaktadır. Sayın Başkan Mesajınızda zımnen belirttiğiniz gibi. Garanti Antlaşmasi'nın 4'üncü maddesi hükümleri, üç teminatçı devlete, antlaşma ile ihdas edilen düzeni tekrar kurmak münhasır maksat ile, müştereken, bu mümkün olmadığı taktirde de, tek basma harekete geçmek hakkını vermektedir. Garanti Antlaşması, bu anlayış bütün imza sahiplerince paylaşılarak imzalanmıştır. Nitekim, Türkiye ve Yunanistan'ın o zamanki Dişileri Bakanları arasmda 19 Şubat 1959 tarihinde Londra'da imzalanmış olan 'Gentlemen Agreement' de bu müşterek anlayışın bir belgesidir. Diğer taraftan. Birleşmiş Milletler teşkilatına Kıbrıs Cumhuriyeti, bütün milletlerarası taahhüt ve vecibeleri teşkilatın üyelerince bilinerek ve hiç bir itiraza uğramadan kabul edilmiştir. Buna ilaveten, Kibns hakkın¬da 4 Mart 1964 tarihli karara müncer olan Güvenlik Konseyi müzakereleri sırasında, birçok temsilciler arasmda Amerika Birleşik Devletleri temsilcisi de bunu beyan eylemiştir. Mesajmızın, Türkiye'nin Kibns'a müdahalesinin Ada'yı taksim gayesi ile vuku bulacağı kanaatinde olduğunuza dair ifadelerini büyük bir hayret ve derin bir üzüntü ile karşıladım. Hayretim, Türkiye'nin niyetleriyle ilgili olarak size temin edilen mu'talann defaatle tarafımızdan ilan edilmiş olan gerçeklerden nasıl bu kadar uzak kalabilmiş bulunma-sından doğmaktadır. Üzüntümün sebebi ise, şimdiye kadar milletlerarası hukuka, taahhütlerine ve vecibelerine mutlak sadakatim ABD Hükümetinin yakmdan bildiği çeşitli ahvalde fiili delillerle ispat etmiş bulunan Türkiye'nin dış politikasının temelim teşkil eden bu prensipten aynlabileceğinin müttefik ABD Hükümetince düşünülebilmiş olmasıdır. Sizi en kesin ve açık bir surette temin etmek isterim ki, eğer Türkiye bir gün Kibns'a askerî müdahale zorunluluğunda bırakılırsa bu, tama-rniyle milletlerarası antlaşmaların hükümlerine uygun olarak yapılacaktır. Bu münasebetle. Bay Başkan; karanmızın tehirinin tabiatıyla Garanti Antlaşması 4'üncü maddesinin Türkiye'ye verdiği haklara hiçbir suretle halel getirmediğim belirtmeme müsaade büyürünüz. Bay Başkan, Mesajınızda NATO taahhütlerine temas ederek, NATO müttenklerinin birbirlerine karşı savaş açmamalarının NATO'nün ruhunu teşkil et-tiğini, Kibns'a bir Türk müdahalesinin Türk-Yunan silahlı kuvvetleri arasmda çarpışmalara yol açabileceğim ifade ediyorsunuz. Sözlerinizin birinci bölümü ile tam beraberlik halindeyim. Fakat, NATO müttefiklerinin birbiriyle imzaladıktan milletlerarası antlaşma-lara yekdiğerinin ahdi haklanna, karşılıklı vecibelerine riayet mükellefiyetleri de, ittifakın aynı derecede hayatî önemde bir icabıdır. Yekdiğerine karşı ahdi vecibelerim, taahhütlerim istediği zaman reddeden devletler arasmda bir ittifak tasavvur edilebilir mi?.. Türkiye'nin milletlerarası antlaşmalarda tasrih edilmiş hak ve ved-belerme uygun olarak Kibns'a müdahalesi halinde bir Türk-Yunan sa-vaşmın çıkacağı hakkında izhar eylediğiniz endişeye gelince, Türkiye Kibns'a karşı 'askerî harekete' münhasıran antlaşmaların tasrih ettiği şartlar ve gayeler için tevessül edecektir. Bu itibarla Sayın Dean Rusk'un gayet y erinde olarak 'gayn kabili tasavvur' tavsif ettiği Türk-Yunan sa¬vaşı ancak, Yunanistan'm Türkiye'ye tecavüz etmesi halinde olabilir. Müdahale halinde bizim düşüncemiz, teminatçı devletler sıfatıyla Yu¬nanistan ve İngiltere'yi Kıbrıs'ta anayasa düzenim ihya amacıyla fiili işbirliğine davet etmektir. Davetimize ve ahdi taahhütlerimize rağmen Yunanistan, Türkiye'ye tecavüz ederse, meydana gelecek sonuçların sorumluluğu Türkiye'ye atfedilebilir mi? Ümit etmek isterim ki, bu husus-lara Yunanistan hükümetüün dikkatini önemle çekmiş bulunuyorsunuz. Mesajmızm, Kıbrıs'ta girişilecek bir hareket sonucunda Sovyetlerin müdahalesine maruz kaldığı takdirde, NATO müttefiklerinin Türkiye'yi savunma yükümlülükleri konusunda tereddüt izhar eden kısmı, NATO ittifakının mahiyeti ve temel prensipleri bakımından aramızda büyük görüş farkı olduğunu intibamı vermektedir, itiraf edeyim ki, bu bizim için büyük bir teessür ve ciddi bir endişe kaynağı olmuştur. NATO müttefiklerinin herhangi birine yapılacak tecavüz, tecavüz eden tarafından tabiatıyla daima haklı gösterilmeye çalışılacaktır. NATO'nun bünyesi, mütecavizin iddialarına kapılacak kadar zayıfsa, tedaviye muhtaç demektir. Bizim anlayışımıza göre, Atlantik Antlaşması, üye devletlere, taarruza uğrayan üyeye derhal yardım etmek vecibesin! yüklemektedir. Her üye devletin takdirine bırakılmış olan husus, bu yardımın sadece mahiyet ve ölçüsüdür. Şayet diğer üyeler, Sovyet müdahalesine maruz kalan NATO üyesinin haklı olup olmadığı, müdahaleyi kendi davranışı ile tahrik edip etmediği gibi hususları tartışmaya kalkışırlar ve tartışma sonucuna göre yardım mükellefiyetleri olup olmadığının tespit cihetine giderlerse, NATO ittifakım temel direkleri sarsılmış ve anlamı kalmamış olur. Yardım vecibesinin manası olabilmesi için, bu vecibenin maruz kılınan tecavüzle birlikte derhal doğması gerekir. Bunun içindir ki. Kuzey Atlantik Antlaşmasi'nın 5'nci maddesi, bir üyeye karşı girişilen tecavüzü üye devletlere karşı girişilmiş addetmek ve lüzumlu görecekleri harekete hemen başlamak suretiyle kendilerine tecavüze uğrayan tarafa yardım etmek vecibesin! yüklemektedir. Bu münasebetle şu noktayı da belirtmekte fayda görüyorum: Kıb¬rıs'la ilgili antlaşmalar, değil 1963 Aralık ayı olaylannın patlak verme-sinden sonra, hatta Kıbrıs devletinin kurulmasından evvelki devreden de önce, daha Birleşmiş Milletler meselesi müzakere safhasında iken, bu müzakerelere paralel olarak NATO Konseyi'nin tasvibinden geçmiştir. Hatırlanacağı üzere, adadaki durum ve Kıbrıs'ın statü bakımından ant¬laşmaların meşruiyete mesnet olmaya devam ettiği, bundan 3 hafta kadar evvel La Haye'de NATO Bakanlar Konseyi toplantısında da teslim edilmiştir. Hal böyle iken taraflardan birinin aşikar surette adada hukuk 1964 177dışı hareketler neticesi bu antlaşmalar ihlal edilince, sanki mer'iy etten düşmüşler gibi, Türkiye'nin mezkur antlaşmaya dayanan haklarmdan ve vedbelerinden bilmezliğe gelme anlamı çıkmaktadır. Yani, bu eğili-me göre, hadise çıkmadığı müddetçe antlaşmalar yürürlüktedir, aksi halde hükümden düşmüş sayılmaktadır. Böyle bir hukukî anlayışm be-nimsenmesi gerektiğinde benimle birleşeceğinize ve Türkiye'nin hiçbir suretle indi addedilmeyecek bir hareketi dolayısıyla hasıl olacak durumda onun, NATO ittifakı çerçevesinde korunması hususunun bir şüphe konuşu olabileceği görüşüne katılmayacağınıza inanıyorum. Aksi bir düşünce tarzı, yalnız hukuk mefhumunu ve Birleşmiş Milletler Yasasi'nın 51'inci maddesi hükümlerim red ve inkarla kalmaz. Mesajınızda, Türkiye'nin Birleşmiş Milletler üyesi sıfatıyla mükelle¬fiyetleri bakımmdan endişe izhar ediliyor. Paylaşamadığım bu endişe¬nin esassız olduğunu söylersem, bilhassa şu sebeplere, eminim ki bana hak vereceksiniz; Türkiye kuruluşundan beri Birleşmiş Milletler'in en sadık birkaç üyesi olmakla temayüz etmiştir. Türk Milleti Birleşmiş Milletler Yasası prensiplerinin korunmasını da dökerek yerine getirmiş bir millettir. Teşkilatın aksamadan çalışabilmesini teminen, malî imkanımızın en sıkışık olduğu zamanlarda dahi onu, manen olduğu gibi, maddeten de büyük fedakarlıklar pahasına desteklemekten geri kalmamıştır. Hükümetinim Birleşmiş Milletler'e bağlılığı ve ona gösterdiği itibar, son defa Garanti Antlaşmasi'nın kendisine tanıdığı sarih yetki ve imka-na rağmen. Güvenlik Konseyi'nin 4 Mart 1964 tarihli kararım kabul et-mesi ve bu karara öncelik tanıması ile de meşhut olmaktadır. Şayet Bir¬leşmiş Milletler, Ada'da mevdu vazife mesajınızda da kaydedildiği gibi, tedricen başarılı bir şekilde yürütülebilmiş olsa idi; bugün sizi ve be¬ni bu derece endişeye sevk eden bir durum tahassül etmezdi. Halbuki Birleşmiş Milletler'in Ada'daki faaliyeti zulüm idaresini durdurama-, mistir. Son birkaç hafta içinde nispi bir sükun görülmesi ancak Rumların yeni hazırlıklannın başlangıcıdır. Kuşatılmış köyler devam ediyor, Birleşmiş Milletler'in Kuvvetleri, Türkleri teskin ederken, Rumların mahsullerim kaldırmalarım sağlıyorlar. Türklerin mahsullerim kaldıra¬bilmeleri için Rumların sakin durmalarım temin etmiyor ve Rum tecavüzlerine seyirci kalıyorlar. Hayati ehemmiyeti haiz olan bu teferruat yüksek ittilaınıza gelmeyebilir. Ama biz, her gün bu faciaların hikayes içinde yaşıyoruz. Güvenlik Konseyi 15 Haziran'da genel sekreterin raporuna ittilarassil edecektir. Bu toplantıda, 4 Mart'ta hep beraber uğradığımız hezimetin yeni şekline uğrayıp uğramayacağımızdan ciddi olarak endişe etmekteyim. Makarios 4 Mart toplantısından, antlaşmanm kendisi için mevcut olmadığı kanaatim kuvvetlendirmiş olarak çıkmış. Birleşmiş Milletler Kuvvetleri'ni emri altına alarak idare etmeye başlamış, o zamandan beri rehinelerin idamı, kuşatılmış yerlerin devamı gibi olaylar artmıştır. Sayın Başkan, Takip buyurduğunuz politikanın Yunanistan'da infial yaratmış olmasını bana karşı delil olarak gösteriyorsunuz. Yunanistan, Kıbrıs me-selesinde antlaşmaları tamamıyla yok edinceye kadar her surette tesir etmeye çahşacak bir mizaçta ve yoldadır. Biz, müttefiklerimize haklı da-valarımız için ıstıraplarımızı ve soydaşlarımızın içinde yaşadıkları trajedinin temini pek güç olan acılarım anlatamıyoruz. İnfial nümayişlerin-den istifade aramamıza da mizacımız elverişli olmuyor. Sizi temin ederim ıstırabımız derindir; haklı durumumuzu anlatamıyoruz ve sizin, meseleye layık olduğu önemi verip bu meselenin bünyesinde sakladığı tehlikeleri önlemek için bütün gayretiniz! ve otoritenizi kullanmanız lazım geldiğim kabul ettiremiyoruz. Fransa ile Almanya arasındaki düşmanlığın bırakılması bir örnektir. Fakat biz, bu imtihanı bütün Anadolu'yu yangın yerine çeviren mezalimden sonra Yunanlılar'la dostluk kurmak suretiyle 40 yıl evvel geniş ölçüde geçirmiş bir milletiz. Sayın Başkan, Vazifelerim, haklarım bile bir millet olarak irtifak manzumesi içinde bulunuyoruz. Kıbrıs davasının antlaşmalara riayet edilmek suretiyle halimden başka bir gaye takip etmiyoruz. Yardımcı olursanız. Amerikan milletinim tabiatında bulunan adalet hissini kudretli otoritenizle tatbik ettirirseniz meselenin çözümlenmesi mümkündür. Sayın Başkan, Amerika Birleşik Devletleri'nin, Türkiye ile olan münasebetlerine atfettiği kıymeti belirten ifadeleriniz ve Türk milleti hakkındaki güzel sözleriniz için teşekkürlerimi sunarım. Kıbrıs konuşu üzerinde sizinle görüşmek üzere Amerika'ya gitmekten bahtiyar olacağım. 17 Hazi-ran'da Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi toplanacaktır. Bu arada NATO Genel Sekreteri Mr. Dirk Stikker'in memleketimize ziyareti vuku bulacaktır. Ayrıca arabulucu Mr. Tuoioja da Genel Sekretere raporunu verecektir. Bu inkişaflarla yeni bir vaziyet hasıl olabilir. 20 Haziran'ı takip eden günlerde sizce uygun görülecek bir tarihte size mülaki olmak üzere seyahate çıkmam mümkün olacaktır. Kıbrıs meselesi hakkında tebellür etmiş düşünce ve tasavvurlarınız mevcut ise, bunları bana şimdiden bildirmeniz, Washington'a bunlar üzerinde imali fikre kadar hazırlıklı gitmem bakımmdan çok faydalı olacakta. Bu mesajımı size göndermek üzere iken Mr. G.Bail'un Ankara'ya vaki ziyaretinde kendisiyle yaptığımız açık, faydalı ve ümit verici görüşmelerden duyduğum memnuniyeti bu vesileyle belirtmek isterim. Saygılanmia. İsmet İnönü 19 HAZİRAN- Başkan Johnson'un davetiyle Amerika'ya hareket etmeden evvel hükümetin Kıbrıs politikası ile ilgili olarak güven oyu isteyen İnönü, 396 milletvekilinden 200'ü müspet, 194 aleyhte ve 2 çekimser oy aldı. ' 19 HAZİRAN- Ankara ve İstanbul'da sıkıyönetim 1 ay daha uzatıldı. 21 HAZİRAN- Başbakan İnönü; ABD Başkanı Johnson'un özel uçağı ile Amerika'ya hareket etti. '...Meselenin üzerinde sarih bir hal sekline götüren görüşmelerin vuku bulması az muhtemeldir. Henüz ciddi ve çetin çalışma devresinde bulunmaktayız.' 22 HAZİRAN- Türkiye-İsviçre Kredi Antlaşması imzalandı. 23 HAZİRAN- Talat Aydemir ve Fethi Gürcan haklarındaki ölüm cezasının yerine getirilmesine ve Osman Deniz ve Erol Dinçer hakların¬daki ölüm cezasının yerine getirilmemesine dair (480 sayılı) kanun kabul edildi. 24 HAZİRAN- İnönü, Washington'dan aynlırken: '...Meselenin güçlüklerini saklamak istemiyoruz. Fakat Amerikalılar'la birlikte dün vardığımız netice, bu güçlüklerin hallini kolaylaştıracakta. Amerikalılar, iyi niyet sahibi olduklarını gösterdiler. Şimdi sıra başkalarında. Her halde biz, Türkiye olarak lüzumsuz güçlük çıkarmamak tutumumuzu devam ettireceğiz.', 'Savaş tehlikesi devam ediyor.', 'Enosisi kabul ederiz, şu şartla ki ada'nın bir kısmı Türkiye'ye bir kısmı Yunanistan'a verilsin.' 25 HAZİRAN- İşçi Sigortalannın 435 yataklı Ankara Hastanesi hizmete açıldı. 26 HAZİRAN- İngiliz Kemal namıyla maruf Ahmet Esat Tomruk'a vatanî hizmet tertibinde aylık bağlanmasına dair (487 saydı) kanun ka¬bul edildi. (Çeşitli maceraları yayınlanmıştı.) 27 HAZİRAN- Fethi Gürcan hakkındaki karar yerine getirildi. 180 . .1964 TEMMUZ- İnönü, Washington dönüşü, Fransa'ya da uğrayarak Gene¬ral de Gaulle ile görüştü. Türkiye'nin Kıbrıs politikasını anlattı. 'Yakın ilgi' istedi. 2 TEMMUZ- İnönü döndü. Basın mensuplanna; 'İyi bir netice ile yurda geldim...' dedi. 2 TEMMUZ- Damga Vergisi Kanunu (488 sayılı) kabul edildi. 2 TEMMUZ- Harçlar Kanunu (492 sayılı) kabul edüdi. 3 TEMMUZ- Pakistan Cumhurbaşkanı Eyüp Han Türkiye'ye geldi. 3 TEMMUZ- Türkiye-Lüksembourg Kredi Antlaşması imzalandı. 5 TEMMUZ- 20/21 Mayıs ayaklanmasının başı Albay Talat Aydemir hakkında verilen karar uygulandı. 14 TEMMUZ- Türkiye Milletlerarası Kalkınma Birliği Kredi Antlaşması'na katıldı. 16 TEMMUZ- Kıbrıs'ta Rumlar, St. Hilarion (Gime) Kalesini zorlamaya başladılar. Kıbrıs, Yavru Vatan yemden kana boyandı. Ölüm-kalım savaşı başladı. 16 TEMMUZ- Hamidiye kahramanı. Kurtuluş Savaşı Bakanlar Kurulu ilk başbakanlanndan Rauf Orbay (doğ: 1881) öldü. 17 TEMMUZ- Sosyal Sigortalar Kanunu (506 saydı) kabul edildi. 17 TEMMUZ- Türkiye-Amerika pamuklu ihracatı antlaşması imzalandı. 17 TEMMUZ- Esnaf ve Sanatkarlar Kanunu (507 sayılı) kabul edildi. 17 TEMMUZ- Tapulama Kanunu (509 sayılı) kabul edildi. 20 TEMMUZ- İran Sahi Rıza Muhammed Şah ve Pakistan Cumhurbaşkanı Eyüp Han, Üçlü toplantıda bulunmak üzere Ankara'ya geldiler. Üçlü görüşmeler başladı. 7 AĞUSTOS- Türk Hava KuvveÜen'ne bağlı Jet Uçakları, Kıbrıs üzerinde ihtar uçuşu yaptı. 8 AĞUSTOS- Kıbrıs'ta Rumlar genel hücuma geçince, Türk Hava Kuvvetleri'ne bağlı jet uçakları Kıbrıs üzerinde uçmaya ve askerî hedefleri bombalamaya başladı. Bir uçağımız düştü ve pilotu Yzb. Cengiz Topel şehit oldu. 10 AĞUSTOS- Sovyetler Birliği Başkanı Nikita Kruşçef, Başbakan İnönü'ye mesaj göndererek itidal tavsiye etti. 13 AĞUSTOS- Şehit pilot Yzb. Cengiz Topel'in naşı Adana yolu ile Ankara'ya getirildi. 21 AĞUSTOS- İstanbul'da Kuledibi'nde büyük yangın. Mobilyacılar Çarşısı ile 15 apartman yandı. 1964 18127 AĞUSTOS- Türkiye'de ilk Amerikan aleyhtarı gösteri Ankara'da Amerika'nın Kıbrıs konusunda Türkiye'yi devamlı surette fedakarlığa zorlaması nedeniyle yapıldı. 28 AĞUSTOS- Ankara'da Amerikan aleyhtarı ikinci miting. 29 AĞUSTOS- Ankara, İstanbul ve İzmir'de Kıbrıs konusunda büyük, yürüyüşler ve mitingler. 30 AĞUSTOS- Hükümet; mitingler dolayısıyla izmir Fuarı'nı süresiz olarak kapattı. 7 EYLÜL- Kibns-Erenköy'e helikopterle yiyecek gönderildi. 15 EYLÜL- Türkiye-Almanya Teknik İşbirliği Antlaşması imzalandı. 30 EYLÜL- Rusya ile Kıbrıs Cumhuriyeti arasında askerî yardım antlaşmaşı imzalandı. 3 EKİM- Antalya Limani'nın temeli atıldı. 4 EKİM- Oraç (Burdur) Baraji'nın temeli atıldı. 5 EKİM- Türk Hükümeti, Kıbrıs'ta Rumların yarattığı tehlikeli durum dolayısıyla Birleşmiş Milletler'e başvurdu. 6 EKİM- Marmara Bölgesi'nde şiddetli deprem. 10 EKİM- Trabzon Çimento Fabrikasi'nın temeli atıldı. 25 EKİM- Tatvan-Muş demiryolu hizmete açıldı. 30 EKİM- Dışişleri Bakam Feridun Cemal Erkin, Sovyetlerin gönderdiği uçakla Moskova'ya gitti. 30 EKİM- Sovyet Rusya, Kıbrıs'ta iki cemaatin mevcudiyetim kabul etti. 5 KASIM- Türkiye-Rusya Kültür Antlaşması Moskova'da imzalandı. 8 KASIM- Celal Bayar, alh ay süre ile serbest bırakıldı. 12 KASIM- Silahlı Kuvvetler'in uyarışı. 16 KASIM- Genelkurmay Başkanı Orgeneral Cevdet Sunay, bazı politikacıların konuşmaları üzerine parti liderierine bir ikaz mektubu göndererek; 1) Memleketin iki hasım kampa itilmek istenildiğim, 2) Orduyu halkın karşısında gibi gösterilmeye çalışıldığım, . 3) Komutan ve subayların bu durumdan hoşnutsuz bulunduklarım.... belirterek, bunların kesin olarak önlenmesini istedi. 18 KASIM- İstanbul'da Haüaoğlu'nda Yeni Askerî Levazım Okulu açıt- di- : 22 KASIM- Başkan Gürsel'in başkanlığında toplanan liderler rejimin to- runması hususunda anlaştılar. 25 KASIM- Kurtuluş Savaşı komutanlanndan Korgeneral Nad Tınaz(doğ: 1882) öldü. 27 KASIM- AP H. Büyük Kongresi toplandı. 29 KASIM- AP Kongresinde Süleyman Demirci 1072 (Bilgiç: 552, An-burnu: 39) oy alarak başkan seçildi. 1ARALIK- Türkiye Ortak Pazar üyesi oldu. 3 ARALIK- Genelkurmay Başkanı Orgeneral Cevdet Suna/m bir kısım basm sahipleri ve politikacıları suçlayan demeci Kim dergisinde yayınlandı. 9 ARALIK- Cumhurbaşkanı Gürsel'in, parti liderleriyle yaphğı toplanü ile ilgili bir bildiri yayınlandı: '...Siyasî partiler, inandığımız ve yaşatılmasında azimli olduğumuz demokratik rejimin vazgeçilmez unsurlarıdır. Fakat tarihin hiç bir devrinde, hiç bir ülkede, siyasî partiler, kendilerine vücut veren anayasa rejiminin meşrutiyetinin istismar edilmesine müsaade etmedikleri gibi ve bundan daha vahim olarak, devletin beka ve güven müesseselerinin basında olan ordusuna dil uzatılmasım veya uzatılmış olduğu iddiasını müsamaha veya sükut ile karşılamamışlardır. Böyle bir tutum, ancak, o memleketin karanlık günlere sürüklenmesinde ve temelinden yıkılmasmda menfaat umanların amaline hizmet edebilir. Böyle bir ortamda, bu temel ihtilaf, devletin bütün müesseselerine ve milletin bütününe samimiyetle ve katiyetle itimat verecek bir şekilde hallolunmaktır.' 16 ARALIK- Ankara'da Şehirlerarası Otobüs Terminali'nin temeli atıldı. 18 ARALIK- Türkiye-Pakistan Ticaret Antlaşması imzalandı. 20 ARALIK- Türkiye-Bulgaristan Millî Futbol maçı sırasında İstanbul'da Ali Sami Yen Stadi'mn parmakuklannın çökmesiyle 70 vatandaş yaralandı. 23 ARALIK- Türkiye-Norveç Kredi Anüaşması imzalandı. 24 ARALIK- Danıştay Kanunu (521 sayılı) kabul edildi. 27 ARALIK- Çanakkale'de büyük sel. 28 ARALIK- İzmir'de büyük sel. 30 ARALIK- Türkiye-îngiltere Kredi Antlaşması imzalandı 1965 4 OCAK- Sovyetler Birliği Yüksek şürası Heyeti Başkanı Podgomy başkanlığında bir Sovyet heyeti Türkiye'ye geldi. 6 OCAK- Başkan Gürsel, Sovyet Rusya'ya davet edildi. 10 OCAK-150 kişilik bir grup. İstanbul'da TİP idaredlerinin toplantılarını basti. 16 OCAK- Ege'de bir köyde gericiler gösteri yapmaya kalkışta. 22 OCAK- Birleşik oy pusulası ile ilgili seçim kanunu kabul edildi. 13 ŞUBAT- Seçimlerle ilgili kanunların bazı hükümlerinin değiştirilmesi hakkında (533 sayılı) kanun kabul edildi. 13 ŞUBAT- 1965 yılı Bütçesi, 197'ye karşı 225 oy ile reddedildi. inönü durum karşısında istifa etti. 16 ŞUBAT- Başkan Gürsel; Suat Hayri Ürgüplü'yü Kabineyi kurma görevlendirdi. 20 ŞUBAT- Ürgüplü Kabinesi açıklandı: 3 MART- Markalar Kanunu (551 sayılı) kabul edildi. 4 MART- Ürgüplü Kabinesi güven oyu aldı. (432 katılma, 231 güven 200 ret ve 1 çekimser oy) Suat Hayri Ürgüplü Süleyman Demirci (AP) Şekip İnal (YTP) Mehmet Altınsoy (CKMP) Hüseyin Ataman (MP) İrfan Baran (CKMP) Hasan Dinçer (CKMP) Hakkı Akdoğan (MP) Hasan Işık (AP) İhsan Göksan (AP) Cihat Bilgehan (AP) Orhan Alp (MP) Macit Zeren (AP) Faruk Sükan (AP) Ahmet Topaloğlu (AP) Turan Kapanlı (YTP) Mithat San (YTP) İhsan Sabri Çağlayangil (AP) Ali Naili Erdem (AP) Mehmet Turgut Zekai Donnen (MP) Recai İskenderoğlu (YTP) Seyri Öztürk (CKMP) 12 MART- Kozlu'da kanlı grev olayları. 13 MART- Kozlu'da işçiler işbaşı yaptı. 19 MART- Merzifon'a bağlı Yeni Çeltek'te 'Yeni Çeltek îçletmesi' ocaklarında grizu patladı. 69 işçi kurtarılamadı. 24 MART- Tunus Cumhurbaşkanı Habib Burgiba Türkiye'ye geldi. 31 MART- Birleşmiş Milletler tarafından Kıbrıs'a arabulucu olarak gönderilmiş olan Plaza'nın, Türk görüşü ve anlaşmalar aleyhine olan ra¬poru açıklandı. 31 MART- Sağlık Eğitim Enstitüleri Kanunu (555 sayılı) kabul edildi. l NİSAN- Nüfus planlaması hakkında (557 sayılı) kanun kabul edildi. 8 NİSAN- Anayasa'yı ihlal suçundan Yüksek Adalet Divam'nca mahkum edilenlerin cezalarmın kısmen affı hakkında 78 sayılı kanunun 2'nci maddesine bir fıkra eklenmeği hakkındaki (579 sayılı) kanun kabul edildi. 8 NİSAN- Millî Prodüktivite Merkezi Kuruluş Kanunu (580 sayı) kabul edildi. 23 NİSAN- Ege'de sel. 23 NİSAN- İngiltere Başbakanlarmdan MacMillan İstanbul'a geldi. 27 NİSAN- İç Anadolu'da kasırga ve hortum. 11 MAYIS- NATO Dişileri Bakanları Londra toplantısmda; Türkiye ile Yunanistan arasında ikili görüşmelere dair tavsiyede bulundu. 15 MAYIS- Ereğli Demir Çelik Fabrikaları Tesisleri hizmete açıldı. 17 MAYIS- Sovyet Dışişleri Bakam Gromiko Ankara'ya geldi. 21 MAYIS- Türkiye-Sovyetler görüşmeleri sona erdi. 1 HAZİRAN- Atina'da Yunanistan ile ikili görüşmeler başladı. 8 HAZİRAN- Devlet Personeli Sendikaları Kanunun (624 sayılı) kabul edildi. 8 HAZİRAN- Özel Öğretim Kurumları Kanunu (625 saydı) kabul edildi. 22 HAZİRAN- Diyanet İşleri Başkanlığı Kuruluş ve Görevleri hakkındaki (633 sayılı) kanun kabul edildi. 23 HAZİRAN- Kat Mülkiyeti Kanunu (634 saydı) kabul edildi. 6 TEMMUZ- Millî İstihbarat (MİT) Teşkilatı Kanunu (644 sayılı) kabul edildi. 13 TEMMUZ- Siyasî Partiler Kanunu (648 saydı) kabul edildi. 14 TEMMUZ- Toplum Zabıtası Kurulması hakkında (654 saydı) kanun kabul edildi. 14 TEMMUZ- Türk Silahlı Kuvvetleri'nde 'piramit'i korumak amacıyla 40 general ve amiral emekliye sevk edildi. 16 TEMMUZ- Aşdc Veysel'e vatani hizmet tertibinden aylık bağlanması hakkında (690 saydı) kanun kabul edildi. 23 TEMMUZ- Devlet Personel Kanunu yürürlüğe girdi. 23 TEMMUZ- Erzurum'da 'Atatürk ve Erzurum Kongresi' amfa açıldı. Erzurum Kongresi (23 Temmuz - 7 Ağustos 1919). Kurtuluş Savaşı'nın basında Kongrenin aldığı kararlar çok önemlidir. Kapanış konuşmasını yapan Atatürk şöyle konuşmuştur: '... Tarih, bu kongremizi şüphesiz ender ve büyük eser olarak kaydedecektir.' Erzurum Kongresi'nin aldığı kararlar: 1- Milli sınırlar içinde bulunan yurt parçaları bir bütündür, birbirinden ayrılamaz. 2- Her türlü yabancıların topraklanmıza girmesine ve işlerimize kanş-masına karşı ve Osmanlı hükümetinin dağılması halinde millet birlik olarak dayanacak ve kendini savunacaktır. 3- Vatan ve istiklalin korunmasına ve güvenliğin sağlanmasına İstanbul Hükümetinin gücü yetmezse bu amaçla geçici bir hükümet kurulacaktır. Bu hükümet üyeleri Millî Kongrece seçilecektir. Kongre top¬lantı halinde değilse, bu seçimi temsil heyeti yapacaktır. ? 4- Millî kuvvetleri amil ve millî iradeyi hakim kılmak esastır. 5- Hıristiyan azmhkiara siyasî üstünlük ve sosyal nizamımızı bozacak imtiyazlar verilemez. 6- Manda ve himaye kabul olunmaz. 7- Millî Meclisin derhal toplanması ve hükümet işlerinin bu meclisin denetlemesiyle yürütülmesini sağlamak için çalışılacaktır. Kongre; 23 Temmuz günü, şimdiki yapı usta okulunun yerindeki okulun bir sınıfında toplandı. 3 AĞUSTOS- Türkiye-Irak Ticaret Antlaşması imzalandı. 9 AĞUSTOS- Başbakan Ürgüplü Sovyet Rusya'ya gitti. 10 AĞUSTOS- Moskova'da Türk-Sovyet görüşmeleri başladı. 11 AĞUSTOS- İstanbul-Hendek kara yolunda (Hendek Tatar Köy) trafik kazasında 25 yolcu, bir çarpışma sonucu asit içinde yanarak öldü. 17 AĞUSTOS- Ürgüplü, Rusya'dan döndü. 'Planımıza dahil olan bir çok tesislerimizi Rusya'dan sağlayacağız...' dedi. 9 EYLÜL- İran Başbakanı Abbas Hüveyda Türkiye'ye geldi. Türk-İran görüşmeleri başladı. 23 EYLÜL- İzmit'te bir tanker infilak etti. 15 vatandaşmuz öldü. 10 EKİM- Milletvekili seçimi: Partiler Meclis Senato AP 240 79 CHP 134 48 CKMP 11 4 YTP 19 8 MP 31 2 TİP 14 -SDP - 1 Bağımsız l 40 Açık l 2 23 EKİM- Adalet Partisi Genel Başkanı Süleyman Demirel kabineyi kurmakla görevlendirildi. 24 EKİM- Genel nüfus sayımı. 1927:13.648.270,1935:16.158.018,1940:17.820.950 1945:18.790.174,1950: 20.947.188,1955: 24.064.763 1960:27.754.820,1965: 31.351.421,1970: 35.666.549 11 KASIM-1. Demirel Kabinesi; güven oyu aldı. (Evet: 252, Hayır: 172, Çekimser: 10 boş: 2 oy) Süleyman Demirel Cihat Bilgehan Ali Fuat Alişan Refet Sezgin Kamil Ocak Hasan Dinçer Ahmet Topaloğlu Faruk Sükan ihsan Sabri Çağlayangil İhsan Gürsan Orhan Dengiz İ. Ethem Erdinç Madt Zeren Edip Somunoğlu İbrahim Tekin Bahri Dağdaş Seyfi Öztürk Ali Naili Erdem Mehmet Turgut İbrahim Deriner Nihat Kürşat Haldun Menteşoğlu Sabit Osman Ava 1 ARALIK- Ereğli'de grizu patladı. 9 işçimizi kaybettik. 16 ARALIK- Kurtuluş Savaşı Adana Cephesi komutanlanndan! Tekelioğlu öldü. 17 ARALIK- Birleşmiş Milletler Siyasî Komisyonu'nda, Makarios'u Kıbrıs hakkındaki tezi; 51 çekimser 47 aleyhimizde, 6 lehimizde oyla kabul edildi. Amerika, Arnavutluk, Pakistan, İran, Libya... Türkiye lehinde oy kullandı. Rusya çekimser kaldı. Karar. 1- Birleşmiş Milletler Teşkilatı'nm eşit haklara sahip üyesi sıfatıyla Kıb¬rıs Cumhuriyeti, Birleşmiş Milletler Yasasına göre, hükümran ve ba¬ğımsız bir ülkedir ve bu ülkeye yabancı müdahalesi kabul edilemez. 2- Bütün devletler. Birleşmiş Milletler Yasası ve özellikle bu yasanın ikinci maddesinin l ve 4'üncü paragraflanna uyarak Kıbrıs Cumhu-riyetinin hükümranlık, birlik, bağımsızlık ve toprak bütünlüğime saygı göstenneye ve bu ülkeye herhangi bir müdahalede bulunmaktan imtina göstenneye davet edilir. 3- Güvenlik Konseyi'nde 4 Mart 1964 tanhinde alınan karar gereğina bu ülkede arabuluculuk görevinin devam ettirilmesi tavsiye edilir. 18 ARALIK- Birleşmiş Milletler'in Kibns'a müdahalede bulunulmaya-cağma dair kararım Türkiye kabul etmeyeceğim, Londra ve Zürih antlaşmalannm uygulanacağım kesin olarak ilan etti. Birleşmiş Mil-letler'de bulunan delegeler de aleyhimizdeki karan ret ve salonu terk ettiler. 18 ARALIK-12 aydır Kibns'taki 6.000 kişilik barış gücünün komutanı olan Hintli Korgeneral Timaya, kalp sektesinden Kıbrıs'ta öldü. 19 ARALIK- İnönü, Kıbrıs hakkındaki Birleşmiş Milletler kararım; '..Bu büyük bir siyasî basiretsizliktir...' diye niteledi. 20 ARALIK- Birleşmiş Milletler'in 'Kibns' konusunda almış olduğu ka ran protesto etmek amacıyla Yurdun çeşitli yerlerinde miting ve yürüyüşler düzenlendi. Gençler Genelkurmay önünde: 'Ordu Kibns'a...' diye bağırdılar. 22 ARALIK- TBMM'inde Kıbrıs'la ilgili 'Genel konuşma' açılması kabri edildi. 24 ARALIK- İstanbul'da Kağıthane'de Kayacam Tic. ve Sanayi şt. ait Şişe - Cam fabrikasmda infilakta 12 işçi öldü. 26 ARALIK- Elazığ-Adana hattında, Günyazı İstasyonu civarında motorlu tren tümüyle dereye uçtu. 3 ölü, 19 ağır yaralı. 29 ARALIK- Kıbrıs konusunda açılan genel görüşme sona erdi. Erim- 'Amerika, komünizmi önleyeceği zannıyla bu 15 bin Yunan aske¬rinin Ada'ya gitmesine, NATO silahlannm girmesine göz yummuştur. Şubat, Mart ve Haziran 1964'de yapılan üç çıkarma teşebbüsü ciddi teşebbüslerdi ve üç teşebbüsün karşısma Amerika bütün gücüyle çıkmıştır...' Türkeş, eski ve yeni hükümetleri suçlayarak Kibns'a çıkarma istedi. Çağlayangil: 'Geçmişi unutmak ve muhasebeyi, davayı çözümledikten sonraya bırakmak gerekir.' 30 ARALIK- Kıbrıs'taki Birleşmiş Milletler arabulucusu görevinden istifa etti. 1966 1 OCAK- Kat Mülkiyeti yürürlüğe girdi. 4 OCAK- Batman-İskenderun petrol hatta açıldı. 6 OCAK- Senatoda 'Kıbrıs' ile ilgili genel görüşme başladı. 10 OCAK- İzlenecek Kıbrıs politikasının esaslan tespit edilmek üzere 11 büyükelçi Ankara'ya çağrıldı. 13 OCAK- Senato'da; Kıbrıs buhranı sırasında Amerika Cumhurbaşkanı Johnson'un inönü'ye ve inönü'nün Başkana gönderdiği mektupların açıklamasında hükümetin serbest olduğu kararma varıldı. 13 OCAK- Vefa Poyraz İstanbul Valiliği'ne atandı. 16 OCAK- Johnson ve İnönü'nün mektupları kamuya açıklandı. 18 OCAK- Af Kanunu tasansının kapsamım yetersiz bulan Ankara Cezaevi'nin 1000 hükümlüsünden büyük bir çoğunluk baş kaldırdı. 3 ölü ve 18 yaralı. 28 OCAK-1964 yılı Ağustos ayından beri Kıbrıs'ın Erenköy kesiminde kuşatma altında bulunan 504 Mücahit, Giresun yolcu gemisiyle İskenderun'a geldi. 2 ŞUBAT- Başkan Cemal Gürsel, Johnson'un gönderdiği özel uçakla tedavi olmak üzere Amerika'ya gitti. 2 ŞUBAT- Türkiye'nin en zengin adamlanndan Hacı Ömer Sabana (doğ: 1904) İstanbul'da öldü. 5 ŞUBAT- Yunanistan'a; 'Kıbrıs'a, Türkiye'nin muvafakat etmeyeceği hiç bir çözüm yolu düşünülemeyeceğini belirten' sert bir nota verildi. 7 ŞUBAT- Kurtuluş Savaşı komutanlanndan orgeneral Abdurrahman Nafiz Gürman (doğ. 1882) ölü. 8 ŞUBAT- Atina; Türkiye'yi NATO'ya şikayet etti. 9 ŞUBAT- Başkan Gürsel'in durumu ağırlaşü. Bir günde üç sağlık bülteni yayınlandı. 12 ŞUBAT- Deniz Kuvvetleri için 'çıkarma gemisi" yapümasma hızla devam ediliyor. Denizcilik Bankası tersanelerinde yapılan üç gemi denize indirildi. 28 ŞUBAT- Bütçe onaylandı. (Lehte: 273, aleyhte: 200, çekimser: 1 MART- İstanbul Boğazı'nda Dolmabahçe açıklannda çarpışan iki Sovyet tankerinden denize sızan ince mazotun alev almasıyla 'Yüzer Karaköy İskelesi" ve 'Kadıköy Vapuru' yandı. 7 MART- Erzurum, Muş, Erzincan, Samsun ve Trabzon dolaylarmda deprem. 11 MART- Genelkurmay Başkanı Orgeneral Cevdet Sunay senatörlüğü, liderler tarafından kabul edildi. 14.3.1966 günü kontenjan sena-töriüğüne seçildi. 17.3.1966 günü and içti. 15 MART- Genelkurmay Başkanlığı'na Orgeneral Cemal Tural atandı. 18 MART- Türkiye-Mısır Arap Cumhuriyet Ticaret Antlaşması imzalandı. 20 MART- İstanbul'da; Milli Talebe Birliği tarafından komünizmi tel'in ve uyarma mitingi yapıldı. 21 MART- Başkan Gürsel için yeni bir şey yok. Memlekete getirilmesi düşünülüyor. 22 MART- Ahmet Tahtakılıç partisinden istifa etti. Meclis'te 9 kişi kalan CKMP 'Grup olmak' hakkım kaybetti. 25 MART- Amerika'da Walter Reed Hastanesi'nde 46 günden beri komada bulunan Gürsel, Ankara'ya getirildi. 26 MART- Başbakanlığın isteği üzerine Gülhane Askeri Tıp Akademisi-'nde toplanan 37 kişilik 'Müşterek Sıhhi Kurul' iki rapor düzenledi. 'Gürsel görevine devam edemez. Vücut ölmüştür.' 28 MART- Kontenjan Senatörü Cevdet Sunay Cumhurbaşkanı seçildi. (Sunay: 461, Türkeş: 11, Boş: 47, aday olmayanlar: 8, katılanlar: 532). 29 MART- Tanınmış yazar, mimar Abdullah Ziya Kozanoğlu (Doğ:19061) öldü. 7 NİSAN- İkili anlaşmalarla ilgili isteklerimiz; 1- Anlaşmaların tek metinde toplanması, 2- Amerikalı personelin durumunda değ4iklikler. 3- Üslerdeki uçakların cephanesinde mutabakat. Amerika'ya bildirildi. 8 NİSAN- İzmir'de Atatürk Heykeline balta ile tecavüz edildi. Bu saldı- 190 1966, n memlekette büyük tepki uyandırdı. 9 NİSAN- Atatürk heykeline tecavüz dolayısıyla gençler, Ankara ve İs¬tanbul'da büyük bir miting ve yürüyüş düzenlediler. 16 NİSAN- Atina'dan Kıbrıs için yazdı teminat istedik. 19 NİSAN- CENTO Bakanları Ankara'da toplandı. Gündemine Kıbrıs ve ikili anlaşmalar da alındı. 20 NİSAN- Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreteri General Refet Ülgenalp gençleri uyardı: "l- Gençlik teşekküllerinin bugünkü tutumlarım memleket haynna gidiş istikametinde görmüyorum. 2- Biraz açık fikirlilik komünistlik, biraz muhafazakarlık ise gericilik... Olmaz böyle şey. 3- Bu memleketi sakallı keçiler ve keçi sakallılar kemiriyor, biri ormanları, diğeri cemiyetin bünyesini." 5 MAYIS- Türkiye'de ABD üsleriyle ilgili görüşmeler başladı. 7 MAYIS- Parlamentp tarihinde ilk defa polis gece, TBMM'nde arama yaptı. 18 MAYIS- Türk-Yunan, görüşmelerine yeniden başlandı. 19 MAYIS- 19 Mayıs Spor ve Gençlik Bayramı büyük bir coşkunlukla kutlandı. 22 MAYIS- İnönü Kayseri'de konuştu: 'Sahte din simsarlanndan Allah bizi korusun. Komünizm Türkiye'ye giremez.' 1 HAZİRAN- Bitlis'te deprem. 2 HAZİRAN- Kayseri'de TİP ilk merkezi tahrip edildi. 5 HAZİRAN- 52 senatörlük için 23 il'de kısmi senato seçimi yapıldı. (10: 35, CHP: 13, Milli Bakiyeden AP: 4, CHP: 5, diğer partiler bir senatörlük aldılar.) 11 HAZİRAN- Genelkurmay Başkanı Orgeneral Tural, orduya bir genelge yayınladı. 'Nurculuk tehlikesini birliklere anlatın.' 12 HAZİRAN- Keban Baraji'mn temeli atıldı. Keban Hidroelektrik Santralı ve Barajı: Elazığ şehrinin 45 km. kuzeydo-ğusunda, Fırat Nehri üzerinde ve aynı adı taşıyan köyün 4 km. yakınındadır. Kaya dolgu tipinde yapılmaktadır. Barajın temelinden yüksekliği 205 metre, talvegten yüksekliği 163 metre, kret uzunluğu 1095 metre, dolgu hacmi 12.830.000 m3, ölü hacmi 14.300.0000 m3, faydah hacmi 16.000.000 m3.dir. Buradan elde edilecek elektrik ener-jisi yılda 5 milyar 871 milyon kilovat saat olarak hesaplanmıştır. 15 HAZİRAN- Yazar İzzet Melih Devrim (doğ: 1887) İstanbul'da öldü. 1966 19120 HAZİRAN- Bir tatbikat sırasında 16 komando eri Botan Çaymda boğuldu. 28 HAZİRAN- Tanınmış ilim ve politika adamlarımızdan Prof. Fuat Köprülü (doğ: 1890) öldü: 3 TEMMUZ- Türk-Alman Dostluk Cemiyeti'nin Boğaz gezisinde gezi motoru battı. 13 kayıp. 7 TEMMUZ- Cumhurbaşkanı Sunay, Anayasa'nm 97'nci maddesinde yazılı sebeplere dayanarak Celal Bayar'ı affetti. 12 TEMMUZ- Muş'un Varto üçesinde şiddetli deprem. 3 AĞUSTOS- Bazı suç ve cezaların affı hakkında (780 saydı) kanun kabul edildi. 9.8.1966'da Resmi Gazete'de yayınlandı. 7 AĞUSTOS- Adana-Konya otobüsü bir yük treni ile çarpıştı. 11 ölü, 22 yaralı. 15 AĞUSTOS- Kurucu Meclis üyelerinden emekli general Zekai Okan (Doğ: 1895) öldü. 17 AĞUSTOS- iki ülkeyi ilgilendiren konulan görüşmek üzere Bulgaristan Dışişleri Bakanı İvan Başev Türkiye'ye geldi. 17 AĞUSTOS- NATO'ya bağlı olmayan 'Çekirdek Birlikler' kurulmaya başlandı. - 19 AĞUSTOS- Erzurum, Muş, Bingöl, Hınıs, Varto'da şiddetli deprem. 28 AĞUSTOS- Denizli'de motorlu tren-otobüs çarpıştı. 25 ölü, 23 yaralı. 30 AĞUSTOS- Suudi Arabistan Kralı Faysal îbni Abdülaziz al Suud yurdumuza geldi. 31 AĞUSTOS- Danıştay kanuni uygulamayan Çorum Belediye Başkanını protesto amacıyla 'Ölüm yürüyüşü'ne çıkan ve 34 günde 716 kilometre yürüyen Çorumlu temizlik işçileri Istanbul'a eriştiler. 8 EYLÜL- istanbul Boğazı'nda, Beykoz'un (Umuryeri) mevkiinde deniz kuvvetlerimize ait (AB-3) ve (AB-5) avcı botları infilak ederek battı. 14 EYLÜL- Eski Başkan Cemal Gürsel vefat etti. 18.9.1966'da defnedildi. (219 gün komada kaldı). Amerika'dan döndükten sonra tedavisi Ankara'da Askeri Tıp Akademisi'nde devam ediyordu. ] 22 EYLÜL- Ankara'ya gelen Afganistan Başbakanı Muhammed Haşten Mayvandwal Ankara'ya geldi. Hastalandı. Bağırsak tıkanıklığından ameliyat oldu. 24 EYLÜL- İnönü; İstanbul ü kongresinde 'Ortanın solu'nu açıkladı. 24 EYLÜL- 83 yasma basan Muhalefet Lideri İsmet İnönü, Hilton'da şerefine verilen partide hayatmda ilk defa dans etti. 192 1S5 EKİM- Başbakan Demirci Almus Barajmı işletmeye açtı. 8 EKİM- İnönü, Ankara il kongresinde konuştu: '...CHP'nin aşm sola karşı olduğunu' söyledi. 15 EKİM- Vatikan Büyükelçisin Devrim Hükümeti'nin ilk bakanlarmdan General Muharrem İhsan Kızıloğlu öldü. 16 EKİM- İnönü'nün; ölüm kararlaruun önlenmesi için Cemal Gürsel'e yazdığı mektup açıklandı. '...Ölüm kararlannm infazı milli menfaat-lere aykındır.' 17 EKİM- CHP 18. Kurultay'ı Ankara'da toplandı. İnönü; CHP sosyalist değildir ve olmayacaktır.' dedi. 929 oyla tekrar Genel Başkan seçildi Gülek 230 oy aldı! 17 EKİM- Birlik Partisi Kuruldu. 24 EKİM- Bülent Ecevit; CHP genel sekreteri seçildi. (Lehte: 31 oy, boş:11 oy. Kemal Satır'a l oy) 1 KASIM- Derince Araba Vapuru Çanakkale'de bir Sovyet şilebiyle çarpışarak battı. Kayıplar. 12 KASIM- Ankara'da; Türk-îş ve bazı öğrenci kuruluşları tarafmdan 'Amerika'yı tel'in' mitingi düzenlendi. 13 KASIM- Adana'da halk. Amerikan binalarım tahrip etti. 18 KASIM- İstanbul Boğazı'nda; Romen Ploieski tankeri ile Bereket adlı balıkçı motoru çarpıştı 7 balıkçı boğuldu. 30 KASIM- Genelkurmay Başkanı Orgeneral Tural; Savunma ve Enerji Bakanlıkları ile Milli Güvenlik Kurulu, Türk Petrolleri ve Ordu Yardımlaşma Kummuna birer mektup göndererek 'petrol boru hatta his-selerinin satalmasmı' istedi. 2 ARALIK- Başbakan Demirel konuştu: '...Ordu, mektep ve camii rahat bırakın.' 8 ARALIK- Erzurum Dumlu Bucağındaki 247 nci Piyade Alayı koğuşundaki benzin bidonunun patlaması sonunda 65 erimiz yanarak can verdi. 14 ARALIK- Deniz kuvvetlerimiz muhtemel bir harekat için Akdeniz'e açıldı. Kıbrıs'a silah sevkıyatım Güvenlik Konseyine getirdik. Kıb-ris'a silah satan Çekoslovak hükümetim sert bir nota ile uyardık. Çekler sevkıyatı durdurdu. 19 ARALIK- Sovyetler Birliği Başbakanı Kesiğin Türkiye'yi resmen ziyaret etti. 27 ARALIK- 28 Nisan olaylannın yıldönümünde Atatürk'ün Bursa konuşmasını bir bildiri halinde yayımlayan Ege Üniversitesi Fikir Kulübü'nün politikaya alet edildiği iddiasıyla Bornova Savcısının ye Hukuk Mahkemesinde açtığı dava sonuçlandı. Mahkeme, Bursa konuşmasıyla Demeğin politikaya alet edilmediğine ve faaliyeti devamma karar verdi. 28 ARALIK- İstanbul'da Ambarii Termik Santralı'nın birinci ünitesi hiz-mete açıldı. 28 ARALIK- İstanbul'da; Türk Milli Talebe Pederasyonu'nda karşı tarafın mahkemeden tedbir karan almaşı dolayısıyla gençlerle polis çarpıştı. 1967 1 OCAK- Anadol marka ilk oto piyasaya çıktı. 3 OCAK- Moskova Büyükelçiliğimiz Müsteşarı Sadi F. Çoruh, va'da intihar etti. 4 OCAK- 490 kilometre uzunluğundaki Batman - İskenderun petrol boru hattını Başkan Sunay eliyle hizmete açıldı. 5 OCAK- İran Şahı Muhammed Rıza Pehlevi Adana'ya geldi. 7 OCAK- Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı bir açıklama yaptı; Türkiye'de 25.000 frengili,10.000 cüzamlı, 750.000 veremli var. 8 OCAK- Türk Eğitim Tesisi' kuruldu. 19 OCAK- İstanbul'da TMT Federasyonu'nda gençlerle emniyet vetleri karşı karşıya geldi. 25 OCAK- Atatürk'ün 'Bursa Konuşması' ile ilgili dava konuşu yine günün konusu oldu. 25 OCAK- Genelkurmay Başkanı Tural; Ordu'ya devrimlerin korunmasıyla ilgili bir genelge gönderdi. Bu genelde politik havayı bir hayli etkiledi. Mecliste tartışmalara yol açtı. 3 ŞUBAT- Bornova savaşı 'Bursa Konuşması' ile ilgili basında bir açıklama yaptı. 5 ŞUBAT- inönü. İl başkanları toplantısında konuştu. 'CHP sosyalist parti değildir, olmayacaktır.' dedi ve 8'leri takbih etti. 15 ŞUBAT- Deniz Kuvvetleri'mize ait 508 sayılı çıkarma botu Akdeniz'de Yedi - burunlar mevkiinde batta. 4 denizcimiz şehit oldu. 21 ŞUBAT- Sayıştay Kanunu (832 sayılı) kabul edildi. 28 ŞUBAT-1967 yılı bütçesi kabul edildi. (Evet: 235, hayır: 175, çekimser: 3) 2 MART- Habeşistan Kralı Haile Selasiye Türkiye'yi ziyaret etti. 9 MART- Yerli yapı ilk Türk muhribi Gölcük'te kızağa konuldu. 9 MART- Tanınmış yazar ve fıkra muhabiri Vala Nureddin (Vanu) (doğ. 1901) öldü. 11 MART- Türk edebiyatı ve basın dünyasının ünlü kişilerinden 'Akbaba' dergisi sahibi Yusuf Ziya Ortaç (1896 doğ.) öldü. 14 MART- İnönü; önemli bir koroner yetersizliği geçirdi. 28 MART- Tanınmış romancı ve gazetedlerimizden Ethem izzet Benice (doğ. 1903) öldü. 1 NİSAN- Kabine'de önemli yenilik ve değişiklikler yapıldı. Yeni bir 'Devlet Bakanlığı' kuruldu. 2 NİSAN- Cevdet Sunay, Johnson'un davetlisi olarak Amerika'ya gitti. Başkan hareketinden önce: '... İşbirliğimizin kuvvetleneceğim ümit ediyorum...' dedi. 3 NİSAN- Washington'da elçilik binanuza bomba atıldı. 14 NİSAN- 8'ler 58'ler olup bir bildiri yayınlayarak. İnönü ile Ecevifi sert bir şekilde eleştirdiler. 15 NİSAN- Sekiz Milletvekili Millet Partisi'nden istifa etti. 17 NİSAN- Ankara ve İstanbul Üniversitesi'nde uzun yıllar öğretim üyeliğinde bulunmuş olan Prof. Ali Fuat Başgil (doğ: 1893) öldü. 20 NİSAN- Deniz İş Kanunu (854 sayılı) kabul edildi. 21 NİSAN- Yunanistan'da darbe. Ordu ile anlaşan Kral, siyasi liderleri tutukladı ve yeni bir hükümet kuruldu. 24 NİSAN- Demirel, Başbakan olarak ilk defa yabancı bir ülkeye. Başbakan Konrad Adenauer'in cenaze töreninde bulunmak üzere Bonn'a gitti. 28 NİSAN-19. CHP Kurultayı toplandı, inönü: 'Sosyalizmi aşama olarak kabul eden komünistlerle hiç bir ilgimiz yoktur.' Kurultayda kaynaşmalar. 48 milletvekili ve senatör CHP'den istifa etti. İnönü: 'Asıl çalışma şimdi başlıyor...' dedi. 12 MAYIS- Güven Partisi kuruldu. Prof. Turhan Feyzioğlu ve 45 kurucu imzasıyla politik hayata başlayan yeni parti için İnönü: 'Demek ki, güvene ihtiyaçları var...' dedi. 12 MAYIS- Amerika Askeri yardımından alınan 3 bin tonluk 'İstanbul' Muhribi Türk Deniz Kuvvetleri'ne katıldı. 22 MAYIS- Genelkurmay eski başkanlanndan Orgeneral Nurettin Baransal (doğ. 1895) öldü. 30 MAYIS- Fransa; Kıbrıs'ta iki cemaatin varlığım kabul etti. 2 HAZİRAN- YTP'nin AP'ye katılması için prensip karan alındı. 5 HAZİRAN- Ortadoğu'da İsrail - Arap Savaşı'nın başlaması dolayısıyla Türk Silahlı Kuvvetleri alarma geçirildi. 8 HAZİRAN- Mısır, Ürdün ve İsrail 'Ateşkes'; kabul etti. 12 HAZİRAN- Kars'ta Esat Paşa Tabyalannda bir mayın deposu infilak 1967 , 195etti. 2 astsubay ve 6 er şehit oldu. 14 HAZİRAN- Sovyet Rusya, İsrail'in Süveyş ve Akabe statüsünde değişiklik istemesine karşı. Boğazlar'da da uluslararası kontrol talep et¬ti. 16 HAZİRAN- İran Sahi Rıza Pehlevi ve eşi, Ankara'ya geldi. 27 HAZİRAN- Başkan Sunay, Fransa'yı ziyaret etti. 27 HAZİRAN- Kara Kuvvetleri'nin kuruluşunun 604'üncü yıldönümü törenlerle kutlandı. 4 TEMMUZ- Hacettepe Üniversitesi kurulması hakkında (892) sayılı kanun kabul edildi. ' 18 TEMMUZ- Kıbrıs'ta İngiliz üslerinin Türkiye'ye verilmesi suretiyle bunalıma bir çözüm yolu bulunması hakkında yeni bir İngiliz teklifi ortaya atıldı. 19 TEMMUZ- Bazı suç ve cezaların affı hakkında 3.8.1966 tarihli ve (780) sayılı kanunun 9'ncu maddesinin ilk fıkrası ve (A) bendinde değişik¬lik yapılması hakkında kanun kabul edildi. 20 TEMMUZ- Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri U-Thant'ın Kibns'taki özel temsilcisi Osario - Tafall Ankara'ya geldi. Türk Hükümeti; çözii-me götürülecek her yolu sabırla deniyor. İnönü; 'Kıbrıs'ta federasyonda ısrar edilmelidir, en az birinci Acheson planında daha geriye gidilmemelidir...' dedi. 23 TEMMUZ- Sakarya ve dolaylarmda şiddetli deprem, şimdilik tespit edilen 59 kayıp. 25 TEMMUZ- Papa VI. Paul Türkiye'ye geldi. Efes'te haa oldu. 27 TEMMUZ- Türk Silahlı Kuvvetleri Personel Kanunu (926 saydı) kabul edildi, 27 TEMMUZ- Tunceli Pülümür ilçesinde ve çevresinde şiddetli deprem Tahran seyahatim geri bırakan Başbakan Demirci deprem bölgesine gitti. Kayıp sayışı 112'ye yükseldi. 28 TEMMUZ- İş Kanunu (931 sayılı) kabul edildi. : 28 TEMMUZ- Kalkınma Planının uygulanması Esaslanna Dair (933 yılı) kanun kabul edildi. 30 TEMMUZ- 2 ilimiz yeniden sarsıldı. 80 dakikada 26 deprem oldu Dokuz saat içinde 311 sarsıntı kaydedildi. 12 AĞUSTOS- Giresun Kağıt Fabrikasi'nın temeli Başbakan Demirci tarafından atıldı. 20 AĞUSTOS- tzriur'de Yüksek İslam Enstitüsü'nün temeli atıldı. Demirel '... Din adamı birkaç bata dili bilmelidir.' dedi. 9 EYLÜL- Kıbrıs konuşu ile ilgili ilk zirve toplantısı Keşan'da Türk ve Yunan Askeri îdaresi Başbakanı arasmda başladı. 6 saat 10 dakika sürdü. İnönü izmir'de konuştu: '... Dış alemde mücadele ederlerken, bütün memleketi yanlannda bilsinler. Bu değer ve kuvvet, ellerinde oldu¬ğu halde meseleleri halletsinler. Bu uğurda çırpınıyoruz...' dedi. 10 EYLÜL- Türk-Yunan Dedeağaç görüşmeleri 13 saat 40 dakika sürdü. Demirel ve Kollias olumlu bir sonuç alamadı. 13 EYLÜL- Başbakan Demirel Romanya'ya gitti. Adakale'deki ırktaşla-nmız yurda getiriliyor. ADAKALE: Yeni adı (Orsova): Tuna'nın Balkan ve Transilvanya Alpleri arasmda kalan ünlü Demirkapı Boğazında, 1500 m. uzunlukta 2 hektar genişlikteki bir ada parçası. 300 kadar olan nüfusun büyük bir kısmı Türk'tür. Osmanlı hakimiyeti sırasında Türkler, burada inşa ettikleri bir kale ile 'Demirkapı' Geçidini kontrol etmişlerdir. Ada, bölgenin Osmanlı İdaresinden çıkmasına rağmen l. Dünya Savaşı'na kadar Türkiye'ye bağlı kalmış, Osmanlı hükümetinin gönderdiği bir nahiye müdürü tarafından yönetilmiştir. 13 EYLÜL- Ünlü müzisyen Şerif Muhittin Targan (doğ. 1892) öldü. 17 EYLÜL- Kayseri'de yapılan Sivas - Kayserispor futbol macında büyük kavga çıktı. 40 ölü, 300 yaralı. Sivaslılar galeyana gelerek, Si¬vas'ta bulunan Kayserililere ait dükkanları tahrip ettiler. 17 EYLÜL- Prof. Burhan Toprak (doğ. 1906) öldü. 19 EYLÜL- Başbakan Demirel, Sovyet Hükümeti'nin gönderdiği özel bir uçakla Moskova'ya gitti. Türk - Sovyet görüşmeleri Moskova'da Demirel - Kosigin arasmda başladı. 7 EKİM- İstanbul limanında demirleyen VI. Filo'ya ait denizciler miting yüzünden Dolmabahçe nhtımına çıkarılmadılar. 11 EKİM- 3. Ordu Karargahı 27 yıl 8 ay sonra Erzurum'dan Erzincan'a taşındı. 19 EKİM- Okullarda yeni sınıf geçme yönetmeliği yürürlüğe girdi. 26 EKİM- Fener Patriği Athenagoras ile Papa VI. Paul, Vatikan'da Ortadoks ve Katolik dünyalarım temsilen buluştular. 27 EKİM- Pakistan Cumhurbaşkanı Mareşal Eyüp Han, Ankara'ya geldi. l KASIM- Kıbrıs Türk Cemaati Meclisi Başkanı Rauf Denktaş'm 21 Ekim günü Kibns'a çıktığı ve bir ihbar sonucu 31 Ekim'de yakalan¬dığı öğrenildi. Geri verilmesini istedik. l KASIM- Başkan Cevdet Sımay, yedi günlük resmi bir ziyaret için Londra'ya gitti. 6 KASIM- Amerika, Rauf Denktaş'm tahliyesini istedi, 10 KASIM- Atatürk'ün ölümünün 29'ncu yıldönümü anma törenleri. Ankara'da bazı yabancı bilim adamlannın katıldığı 'Atatürk'ün önderliğinde Kültür Devrimi' adlı seminerler açıldı. 12 KASIM- İstanbul ve Ankara'da 'Denktaş'm tutukluğunun sürdürülmesi dolayısıyla mitingler düzenlendi. Gençler polisle çarpıştı. Kıb¬rıslı lider Rauf Denktaş serbest bırakıldı ve yurda döndü. 16 KASIM- Kıbrıs'ta Rumlar yeniden saldınya geçtiler. 24 Türk şehit edildi. Bazı köylerimiz işgal altında. Gençler; 'istifa Demirel...' diye bağırdüar. Ankara'nın müdahale kararı. 17 KASIM- Kibns'taki vahim durum üzerine TBMM'nde 18 saat gizli görüşme yapıldı. Hükümete Silahlı Kuvvetleri kullanma si verildi. (Evet: 432, Boş: 2, Hayır: l) 18 KASIM- Jetlerimiz, Kibns üzerinden alçak uçuş yapmakta devam ediyor. Yunan askerinin Kıbrıs'ı boşaltmasını istedik. U-Thant, Rumları suçladı. Türk Deniz Kuvvetleri Gime açıklarmda. Genel Kurmay Başkanı Tural gençlere: - 'Hareket halindeyiz. Herhangi bir endişeniz olmasın...' dedi. Demirel, Dr. Küçük'e teminat verdi. 20 KASIM- Başkan Johson bir mektup daha gönderdi. 'NATOya ait silah ve teçhizat kullanmayın...' diye. Yunanistan Ada'ya ağır silah yığıyor. Yurdumuzda mitingler ve Silahlı Kuvvetler'in göze çarpan hazırlıkları. Yunanistan isteklerimizi kabul etmedi. 23 KASIM- Bakanlar Kurulu bir bildiri yayınladı: - 'Kararlıyız!... Johnson, Ankara'ya özel bir temsilci (Cyrus Vance)'yi gönderdi. Gençler temsilcinin Ankara Esenboğa Havaalanına inmesine karşı koy¬dular. Türkiye'nin sabn taşıyor. Johnson'un temsildsi Ankara-Atina arasmda gidip geliyor. Türk jetleri devamlı Kıbrıs üzerinde. Birlikler sınırlara doğru kaydınhyor. 26 KASIM- Türk hükümetirdn Johnson'un özel temsildsi aracılığıyla Yunan hükümetine bildirdiği 4 şart: 1- Türkiye ve Yunanistan 16 Ağustos 1960 tarihli Lefkoşe Antlaşması gereğince Kıbrıs'ın bağımsızlığın toprak bütünlüğünü ve masumiye¬tim kabul ederler. 2- Kıbrıslı olmayan askeri kuvvetlerin (anlaşmalarda öngörülenlerin dı-şmda) Kıbrıs'ın sür'atle çıkmasında taraflar mutabakatlarım bildirirler. 3- Türkiye ve Yunanistan bu hususlara uyduklarım önce Yunanistan, sonra Türkiye açıklar. 4- Kıbrıslı olmayan kuvvetlerin Kıbrıs'ın tahliyesel üzerine Türkiye buhranım giderilmesi için gereken tedbirleri alacaktır. 27 KASIM- Kıbrıs buhranım, savaşa götürecek tutumu, çözme ve yumuşatma çabaları. Saat 04.35 Özel temsilci Cyrus Vance Atina'dan Ankara'ya döndü. 07.00 C. Vance - Brosio ile görüştü. 08.00 Çağlayangil, temsilciyi kabul etti. Görüşmede; Genel Sekreter Ku-neralp, İlter Türkmen, Adnan Bulak, Suat Bilge, Amerika Büyükelçi-si Hart da bulundu. 09.45'de son buldu. 09.00 Başkan Sunay, NATO Genel Sekreteri Brosio'yu kabul etti. Görüş¬me 10.00'da bitti. 10.00 Demirel, Çağlayangil'i evinde kabul etti. 10.45 Demirel, ile Çağlayangil birlikte Sunay'a gittiler. 12.30 Bakanlar Kurulu, Demirel'in başkanlığmda toplandı. 13.10'da son buldu. 13.15 Demirel, Muhalefet lideri İnönü ile görüştü. 14.05 Demirel, Feyzioğlu ile görüştü. 15.40 Demirel, Bölükbaşı ile görüştü. 16.55 Demirel, İrfan Aksu (YTP Genel Bşk.) ile görüştü. 17.40 Demirel, Türkeş ile görüştü. 17.45 CHP Merkez Yönetim Kurulu, Kıbrıs konuşu ile ilgili 3 saat süren bir toplanh yaptı. 18.15 Bakanlar Kurulu, ikinci defa toplandı. 18.45 Demirel, AP Başkanlık Divanı üyeleriyle 2 saat süren konuşma yaph. 21.00 Sovyet elçisi Snümov, kendi isteğiyle Çağlayangil ile 55 dakika sü¬ren bir konuşma yaptı. 'Antlaşmalara aykırı olarak Ada'ya sokulan askerlerin çıkarılmasın! istiyoruz...' dedi. 01.30 Donanma, Mersin'den denize açıldı. 02.00 Bakanlar Kurulu toplantı halinde. 28 KASIM- Gerginlik yeniden arttı. Türk Deniz Kuvvetleri, Kıbrıs kara-sulanna girdi ve geri döndü. 29 KASIM- Yunanistan, Kıbrıs hakkındaki Türk şartlarım kabul etti. 1967 199Ana Muhalefet Lideri İnönü konuştu:'... Son imkana kadar barış yolu araştırılmalı, bu mümkün olmazsa gereği yapılmalıdır.' 29 KASIM- Buhran giderildi. Yunan ordusunda alarm kaldınîdı. Türk jetleri Kıbrıs'ta Makarios'un sarayı üzerinde uçtular. Demirel:'... Durumun salaha doğru gitmesi ümidi görülüyor...' dedi. 3 ARALIK- Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri U-Thant, Kıbrıs sorunu üe ilgili olarak Türkiye, Yunanistan ve Kıbrıs Devlet ve Hükümet Başkanlarma çağn yaptı. 7 ARALIK- İnönü, Kıbrıs ve diğer konularda önemli bir demeç verdi: 'Amerika'nın düşüncesinin ne olduğunu hiçbir zaman öğrenemedim. Makarios, Amerika ve Rusya'yı kendi çıkarma kullanıyor.' 13 ARALIK- Yunanistan ikiye bölündü. Cunta, Kral Konstantin'in yetkilerini elinden aldı ve yerine bir kral naibi tayin etti. Güneye rejim, kuzeye Kral hakim. Bir süre sonra Cunta bütün Yunanistan'a hakim olacak. 14 ARALIK- Yunan Kralı Roma'ya kaçtı. Darbe harekatına katılan bir tümgeneral Türkiye'ye sığındı. 26 ARALIK- 977 saydı Af Kanunu kabul edildi. 21 Mayıs olayları sanıklardan halen cezaevinde bulunanlardan 24'ünün tahliyesi sağlandı 29 ARALIK- Kıbrıs'ta geçici Türk yönetimi ilan edildi. Ada'da Türk Cemaatinin tabi olacağı 19 prensip açıklandı. ^ 30 ARALIK- Makarios, Kıbrıs'tan dönen Kuneralp'i istenmeyen Adam ilan etti. Dişileri Bakanı Çağlayangil: '... Barışçı yoldan vazgeçmedik.' dedi. 1968 4 OCAK- Türk yönetimi üyelerinin Lefkoşe'den dışarıya çıkmama hakkında karar alındı. 6 OCAK- İmar ve İskân Bakanı Haldun Menteşeoğlu konut sorununu dile getirdi. "İstanbul 8 milyona çıkarsa ne yaparız?" dedi. 7 OCAK- Boğaz'da Işık motoru batb 7 kişi kayıp. 10 OCAK- Kurtuluş Savaşı komutanlanndan Orgeneral Ali Fuat Cebesoy (doğ: 1882) öldü. 12 OCAK- Ege ve Akdeniz bölgesinde su baskınları. Büyük hasar, kayıp ve yaralılar var. 15 OCAK- İzmit Körfezi dondu. 18 OCAK- İstanbul'da sis yüzünden 13 saat deniz trafiği durdu. Heybeitada vapuru bir şilebe bindirdi. Yolcular geceyi iskele ve gemilerde geçirdiler. 24 OCAK- İnönü, Konya CHP Kongresi'ne gönderdiği mesajda:'... En büyük tehlike irticadır...' dedi. 5 ŞUBAT- Atina'ya göre Çağlayangil ile Yunan Dışişleri Bakanı Pipinel-lis İsviçre'de buluştular. 7 ŞUBAT- Kozlu ve Zonguldak'ta işçiler sendika binasına hücum ettiler. 12 ŞUBAT- Osmaniye'de Toplantı ve gösteri yürüyüşleri kanununa' aykırı davranıştan dolayı 10 kişi tutuklandı. 18 ŞUBAT- MP'li 8'ler AP'ye ginneye karar verdiler. 20 ŞUBAT- İstiklal Madalyası verimüş bulunanlara Vatani Hizmet tertibinden 'Şeref Aylığı' bağlanması hakkında (1005 sayılı) kanun kabul edildi. 22 ŞUBAT- Siyasi Partiler Kanunu'nun 74'üncü maddesinin değiştirü-mesine dair (1017 sayılı) kanun kabul edildi. 24 ŞUBAT- Ankara'da yapılan Anayasa Mitinği'nde kavgalar çıktı. 25 ŞUBAT- 2. Uyanış Mitingi İstanbul'da yapıldı. 28 ŞUBAT- Demirel Hükümeti bütçesi; 247 kabul, 148 red ve 6 çekimser oyla kabul edildi. 1 MART- TBMM, seçimlerde Bakiye usulü'nü kaldırdı. CHP ve TİP, Meclisi terk etti. İnönü: 'Bu çeşit vicdan hürriyeti anlayışı, memleketi bir vatandaş çataşmasına götürmektedir. Endişe ediyoruz.' M. Ali Aybar: 'Hükümet üyelerinden rica ediyorum. Bu kanunu geri alınız. Aksi halde demokrasinin basma geleceklerden siz sorumlusunuz.' Demirel: 'CHP, milli bakiyeyi, küçük partileri koltuk değneği halinde kullanarak memleketi koalisyonlarla idare etmek için getirmiştir.' dediler. 3 MART- İstanbul'da şahlanış Mitingi yapıldı. 8 MART- Bolvadin yakınlannda bir otobüs uçuruma yuvarlandı. Çoğu öğrenci 22 yolcu can verdi. 9 MART- AlESEC'in 20. Genel Kurul açılış töreninde Başbakan adına konuşan Devlet Bakam Seyfi Öztürk'ün konuşması üniversiteli öğ¬renciler tarafından devamlı surette kesildi ve konuşması 'Dağ Başım Duman Almış' marşıyla anlaşılmaz bir hale getirildi. Gençlerin bir kısmı tutuklandı. 9 MART- İnönü; evinde takriben 10 dakika süren (hafif bir kalp) sıkıntısı geçirdi. 9 MART- İstanbul'da tek dereceli seçimle iş basma gelen ilk belediye başkanı Haşim İşcan (Doğ: 1901) öldü. 10 Aralık 1963'te işe başlanuş- 16 MART- İstanbul'dan Ankara'ya giderken (Viscount) tipi (SEC) uça-ğmm kapışı koptu, beş bin metreden boşluğa fırlayan Kaptan Pilot Kemal Karapars, kanada çarparak parçalandı. 17 MART- îstanbul-Silivri yolunda iki otobüs çarpışta. 33 vatandaş can verdi. ? 21 MART- Başkan Sunay, Seçim Kanununu onayladı. 22 MART- Ankara'da Bulgaristan Hükümeti ile Göç Antlaşması imzalandı. (1 Nisan - 30 Kasım arasmda yapılacak olan göçte, haftada 300 ırktaşımız gelebilecek). 23 MART- Gazeteci, eski milletvekillerinden, Yassıada hükümlülerm-den Bahadır Dülger (doğ: 1911) öldü. 24 MART- Bulgar Başbakanı Todor Jivkov Türkiye'ye geldi. 24 MART- Giresun'da gelin alayım taşıyan otobüs denize uçtu. kayıp. 29 MART- Yogoslav Başbakanı Mika Sipilyak ve eşi Ankara'ya geldi 29 MART- Türkiye'de ilk böbrek nakli ameliyatı İstanbul'da Bey Hastanesi'nde Dr. Atıf Taykurt tarahndan başarılı bir şekilde Y.Özer'e yapıldı. 30 MART- Ankara'da 'Milli Şahlanış' mitingi yapıldı. 10 NİSAN- Fas Kralı II. Hasan, Ankara'ya geldi. 21 NİSAN- 2 Haziran'da yapılacak Senato kısmi seçimleri ile vekilleri ara seçünlerine katılacak adayların ön seçimleri yapıldı. 24 NİSAN- İstanbul Teknik Üniversitesi Makine Fakültesi Dekanı Saffet Müftüoğlu, bir öğrenci taraf mdan bıçaklanarak öldürüldü. 27 NİSAN- Başkan Sunay, İrak'ı resmen ziyaret etti. 28 NİSAN- İstanbul Belediyesi Başkanlığı adaylık seçimini. Adalet Partisi'nde 1196 oyla Dr. Fahri Atabey kazandı. 6 MAYIS- Anayasa Mahkemesi; Seçim Kanunu'nda yer alan (Barapı D'Hont) sistemini, anayasaya aykırı bularak iptal etti. (İki fıkrası ülkemizde demokratik düzen niteliğim önler, gerekçesiyle.) 2 HAZİRAN- Açık bulunan 53 senatör, 5 milletvekili, 1238 belediye başkanlığı için seçim yapıldı. Seçimler kardı geçti. AP 5 milletvekilliği, 38 senatörlük, CHP 13, MP l, GP l senatörlük kazandılar. Son dunun Senatör Milletvekili AP 101 261 CHP 34 95 Güven 11 33 SYTP l 15 TİP l 14 MP l 12 CKMP l 7 Birlik " - l Kontenjan 15 Açık l Tabii üye 18 Bağımsız 11 Toplam 183 450 3 HAZİRAN- 67 il merkezinde siyasi partiler tarafından aday gösterilen tek kadın; Leyla Atakan (42) İzmit belediye başkanlığını kazandı. 6 HAZİRAN- Kurtuluş Savaşı komutanlanndan Orgeneral Kazım Özalp (Doğ: 1882) öldü. 7 HAZİRAN- 2 yıl 10 ay 5 gün evvel (Kısmet) adlı tekneleriyle dünya turuna çıkan Sadun Boro ve eşi Odo Boro, Türk kara sulanna girerek Bozcaada'da demirlediler. 10 HAZİRAN- Reformların hemen gerçekleşmesini isteyen Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi öğrencileri fakülteyi işgal ettiler. 11 HAZİRAN- Türkiye Kızılay Demeği kuruluşunun yüzüncü yıldönümü kutladı. İlk adıyla Hilaliahmer Cemiyeti'nin temelini Macar Abdullah Bey diye anılan Tıbbiye Mektebi öğretmenlerinden Abdullah Bey, arkadaşları Serdar Ömer Paşa, Tıbbiye Nazırı Marko Paşa ve yine aynı okulun öğretmenlerinden Kırımlı Aziz Bey'in yardımlarıyla 1868'de atmış¬tır. İlk yardım demeğinm adı 'Mecruhin-i Asakir-i Osmaniye Muave¬net Cemiyeti (Osmanlı Yaralı Askerine Yardım Cemiyeti) adım taşıyordu. 1877 yılı Ağustos ayında Sadrazam Hüsnü Paşa'nın yardı¬mıyla ilk Hilaliahmer Cemiyeti resmen kuruldu. Başkanlığına Dr. Hacı Arif Bey getirildi. Barışta ve savaşta; devrem, yangın, hastalık salgını, su baskını, vb.. fela¬ketlerde yardım elini uzatan ve bu yolda yıllar boyunca milyonlar harcayan ve karşılığında hiç bir şey beklemeyen 'Hilaliahmer'in adı, Atatürk tarafından 28 Nisan 1935 tarihinde 'Kızılay' olarak değiştiril-di. 11 HAZİRAN- Ankara Hukuk Fakültesi öğrencileri Fakülteyi işgal ettiler. 12 HAZİRAN- İstanbul Hukuk Fakültesi, öğrenciler tarafından işgal edildi. 13 HAZİRAN- Boykot olayları bütün üniversite ve yüksek okullara yayıldı. Yer yer silahlı çatışmalar da başladı. 15 HAZİRAN- Dünya turunu tamamlayarak dönen 'Kısmet' teknesi Boro'lar istanbul'da krallar gibi karşılandılar. 17 HAZİRAN- İ.T.Ü. ve Maçka Teknik Okulu işgal edildi. 18 HAZİRAN- inönü evinde düzenlediği seçim sonu basın toplantısında; '...Gençlik problemleri eğitim politikasının değişmesiyle halledilir.' dedi. 22 HAZİRAN- Adana'da serinlemek için sulama kanalına giren 7 er boğuldu. 22 HAZİRAN- Üniversite olayları TBMM'ne götürüldü. Sorunların çözüm yolları arandı. 24 HAZİRAN- İstanbul Üniversitesi, İŞB kaldırılıncaya kadar kapatildi. 27 HAZİRAN- İstanbul Üniversitesi'nde 'Eczacılık' hariç, işgal edildi. 3 TEMMUZ- Boğaz Köprüsü projesi bir İngiliz firnasına ihale edildi. 3 TEMMUZ- Abana ve Bozkurt adlarıyla iki ilçe kurulması haklandı (1055 sayılı) kanun kabul edildi. 8 TEMMUZ- Dışişleri Bakanı Çağlayangil Rusya'ya gitti. 15 TEMMUZ- Tunus Devlet Başkanı Habib Burgiba Türkiye'ye geldi. 15 TEMMUZ- 55 yıldan beri halkı güldüren, halk sanatçısı İsmail Dümbüllü, sahneye veda etti. 17 TEMMUZ- Amerikan 6. Filosu'nun İstanbul'u ziyareti sırasında yapılan karşı gösteriler, kanlı nümayiş halini aldı. 19 TEMMUZ- Gelir vergisi ödemeleri (basından): İnönü: 116.135, Ceia| Bayar: 83.531, Süleyman Demirel: 24.740 L. 23 TEMMUZ- Türkiye Öğretmenler Demeği Federasyonu ve Yüksek! Öğrenim Gençliği ile Fikir İşçileri Kulübü'nün Konya'da yapacakla¬rı toplantı arifesinde şehirde taşkınlıklar yapıldı. 24 TEMMUZ- İstanbul'da gençlerle emniyet kuvvetleri arasında yer ya çatışmalar oldu. , 25 TEMMUZ- İstanbul'da öğrencilerle emniyet kuvvetleri tekrar çahştı İnönü: 'Olaylar doğru teşhis edilmezse yurtta huzur bozulur...' dedi, 27 TEMMUZ- istanbul'da Türkiye Milli Gençlik Teşkilatı tarafından düzenlenen 'Anayasa ve Kanunlara Saygı' mitingi olaysız geçti. 28 TEMMUZ- Kadıköy ve Geyve 'Milli Mücadele Mücahit Kahraman Milis Kuvvetleri Demeği'ne mensup bir grup. İstanbul'da Taksim'de bir miting düzenleyerek 'Sağ-Sol' kavgasma 'dur' dediler. . 1 AĞUSTOS- Türkiye'de ilk defa bir toplu iş sözleşmesi, tartışma ve ihtilaf konuşu olmadan; Türkiye Teknisyen Gazeteciler Sendikasıyla Hürriyet Gazetesi arasuida imzalandı. l AĞUSTOS- Marmaris'te Gölenye mevkiinde başlayan ve uzun süre devam eden yangın, büyük orman kaybına sebep oldu. 10 AĞUSTOS- Pakistan Devlet Başkanı Eyüp Han Türkiye'ye geldi. 11 AĞUSTOS- İzmir'de saatli bomba patlatıldı. 9 sabotajcı sanık tutuklandı. 13 AĞUSTOS- Üç günden beri devam eden anormal sıcaklardan sonra İstanbul'da bora ve dolu büyük tahribat yaptı. 15 AĞUSTOS- Üç Kuvvet Komutanı; Kara Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Refik Yılmaz, Deniz Kuvvetleri Komutanı Oramiral Necdet Uran, Hava Kuvvetleri Komutanı Orgeneral İrfan Tansel istekleriyle emekliye ayrıldılar. 17 AĞUSTOS- Yeni Kuvvet Komutanları; Orgeneral Memduh Tağmaç (1904), Oramiral Celal Eyicioğlu (1914), Orgeneral Reşat Mater (1911) tayin olundu. 21 AĞUSTOS- Çekoslovakya, Sovyet Silahlı Kuvvetleri ve peykleri tarafından işgal edildi. 27 AĞUSTOS- 'Anadol'dan sonra, ikinci Türk otomobil fabrikasının temeli 'Volvo otomobil Fabrikası' Bursa'da atıldı. 30 AĞUSTOS- Eski Irak Cumhurbaşkanı Abdurrahman Arif, eşi ve çocuklarıyla yerleşmek üzere Türkiye'ye geldi, 3 EYLÜL- Bartın ve Amasra'da şiddetli deprem. Ölü ve yaralı. 5 EYLÜL- Federal Almanya Başbakanı Kurt Kissinger Türkiye'ye geldi. 24 EYLÜL- Güneydoğu ve Doğu'da şiddetli deprem. 9 EKİM- Tarım Bakanüğı tarafından yapılan sayıma göre; halen yurdu-muzda 75.400.000 hayvan var. 11 EKİM- Dışişleri eski bakanlanndan. Büyükelçi Selim Sarper (1899) öldü. 13 EKİM- Karadeniz seferi yapan Deniz İşletmesine ait 'Ordu' vapurun-da yangın çıktı. Yolcu ve mürettebat güçlükle tahliye edildi. 13 EKİM-167 kişilik ilk Türk işçi kafilesi Avustralya'ya uğurlandı. 18 EKİM- CHP 19. Kurultayı Ankara'da toplandı: İnönü; 'Parti içinde hiç kimsenin aşın solculuğundan şüpheci, tedirgin değiliz...' dedi. Tek aday İnönü, 1128 oyla tekrar genel başkan seçil¬di. 18 EKİM- Türkiye'de inşa edilen gemilerin en büyüğü (12.400 ton) Sa1968 205i; dik Altmcan şilebi denize indirildi. 25 EKİM- Fransa Cumhurbaşkanı General De Gaulle resmi ziyaret yap¬mak üzere Türkiye'ye geldi. İçten sevgilerle karşılandı. Kıbrıs idn bölünme şarttır...' dedi. 4 KASIM- Gazeteci, romancı, tiyatro eleştiricisi, fıkra yazan, 150'likleden Refi Cevad Ulunay (Doğ: 1890) öldü. 22 KASIM- Ankara Yüksek İhtisas Hastanesi'nde; Dr. Kemal Beyazıd taraf mdan Erdal Yıldırım adında 14 yaşındaki bir fırın işçisinin kalbi, 40 yaşındaki Maviş Karagöz adında kadına takıldı. Hasta 18 saat sonra öldü. 27 KASIM- İstanbul Göğüs Cerrahisi Merkezi Doç.Dr. Siyanu Ersek ta-rafından. Ali Akgül'e, Cihat Önol'un kalbi takılmak suretiyle Turlu y e'de ikinci defa kalp ameliyatı yapıldı. 29 KASIM- AP 4'üncü Kongresi, Süleyman Demirel'in konuşmasıyla açıldı. Başkan, çeşitli memleket sorunları üzerinde durdu. 'Şikayet mevzularının halli, yeni husumetler meydana getirmeme gerçeği içinde mümkün olur. Danıştay'ın sık sık yürütmeyi durdurma kara¬rı almaşı doğru değildir. Genel müdürünü seçmekten mahrum bir hükümet sorumlu tutulursa, bu hukuki tezat olur... Özerklik, devlet içinde devlet olma değildir...' Demirci yeniden genel başkan seçildi. 2 ARALIK- 'Özel Hukuk Yüksek Okulu' açılması için teşebbüse geçildi. Okulun açılması tepkiyle karşılandı. 5 ARALIK- Özel yüksek okulların devletleştirilmesi için bildiri yayınifa myor, yürüyüş düzenleniyor ve forumlar yapılıyor, 8 ARALIK- İki Amerikan muhribinim Karadeniz'e çıkmak üzere olduğu haberi, her zaman olduğu gibi Sovyetler'in itirazı ile karşılandı. Türk Dışişleri yetkilileri bu itirazı kabul etmedi ve çıkışın "Montrö Antlaşması"na uygun olduğunu bildirdi. (Son iki yıl içinde, 152 Sovyet savaş gemisi Akdeniz'e indi, 6 Amerikan gemisi Karadeniz'e çıktı). 13 ARALIK- Rulet, tilt, langırt ve benzeri oyun alet ve makineleri baklanda (1072 sayılı) kanun yayınlandı. 26 ARALIK- İstanbul Üniversitesi öğrenci hareketleri nedeniyle süresiz olarak kapatıldı. 28 ARALIK- Türkiye İşçi Partisi (TİP) olağanüstü toplantısı yapıldı. Tüzüğe: 'TİP, demokratik, sosyalist bir örgüttür.' ilkesi eklendi. Aybar, tekrar başkan seçildi. 1969 1969 4 OCAK- Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi (CKMP) Genel Başkan Yardımcısı Hakkı Yılanlıoğlu, "Bu memleket Moskof uşaklarının değil, Ergenekon aslanlarınındır" dedi. Aynı gün Her Türlü Irk Ayrımcılığının Kaldırılmasına Dair Uluslararası Sözleşme kabul edildi. Türkiye sözleşmeyi 2001'de onayladı. 6 OCAK- ABD Büyükelçisi Robert Kommer'in makam arabası Orta Doğu Teknik Üniversitesi bahçesinde yakıldı. 9 OCAK- ODTÜ bir ay süre ile tatil edildi. Danıştay karan durdurdu. 11 OCAK- İstanbul'da, Kartal - Cevizli Singer Fabrikasi'nda polis - işçi çatışması. 11 OCAK- İstanbul'da Orman Fakültesi kapatıldı. 19 OCAK- Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Doğum ve Kadın Hastalıkları Kliniği Direktörü Ord.Prof. Tevfik Remzi Kazancıgil (Doğ: 1894) öldü. 25 OCAK- İstanbul'da tarihi Sultanahmet Cezaevi, modem Sağmalcılar Cezaevi inşaatı bittiğinden boşaltılmaya başlandı. Boşalan bina onarılarak çeşitli kurumlara tahsis edilecek. 28 OCAK- Yurtta şiddetli kış. İstanbul'da Çekmece Gölü bile dondu. 2 ŞUBAT- Türk Hava Yolları'nm dört motorlu (SET) uçağı sis yüzünden Esenboğa Havaalanına inerken düşerek yandı. Kayıp yok. 11 ŞUBAT- İstanbul Limani'na gelen Amerikan 6. Filosu'nu protesto amacıyla üniversiteli gençlerin yaptığı protesto gösterilerinde yara¬lananlar oldu. 12 ŞUBAT- İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Medeni Hukuk Ord. Prof. Kemalettin Birsen (Doğ: 1900) öldü. 12 ŞUBAT- Ünlü tiyatro ve sinema sanatçısı Vahi Öz (Doğ: 1911) öldü. 15 ŞUBAT- 6. Filo izmir ve Trabzon'da protesto edildi. 16 ŞUBAT- İstanbul'da (Kanlı Pazar) olarak adlandırılan 6. Filo'yu pro¬testo mitingi. 2 ölü ve yaralılar. 22 ŞUBAT- Türk deniz tezgahlannda yapılan en büyük 12.396 tonluk 'Amiral Şükrü Okan' şilebi denize indirildi. 25 ŞUBAT- 1969 yılı bütçesi; 136 oya karşı, 249 oyla kabul edildi. 26 ŞUBAT- 6. Filo ziyaretleri 'şimdilik' iptal oldu. 4 MART- Doğu Anadolu'da kızamık salgını ve büyük çapta çocuk kaybı. 12 MART- Genelkurmay Başkanı Org. Tural ile Org. Memduh Tağmaç yer değişti. Tural, Askeri şüra'da görevlendirüdi. 17 MART- İstanbul Üniversitesi'nde öğrenciler dövüştü. 18 MART- Ankara Hukuk Fakültesi Profesörler Kurulu, TBMM'nde gündeme alınan "Anayasa Nizamı" kanunun gereksiz olduğunu açıkladı. 19 MART- Avukatlık Kanunu (1136 sayılı) kabul edildi. 21 MART- Polis, İstanbul Üniversitesi'nde gece silah aradı. 22 MART- Başbakan Süleyman Demirel, 14. Basın Toplantısını yaptı: '1960 modeli olayların tekrarım hayal edenler var.' 'Ellerinde kronometre, hükümetin meşrutiyetini kaybetmesini bekliyorlar.' 24 MART- Ege'de deprem ve hasar. 26 MART- Romen Devlet Başkanı Nicolae Çavuşescu Türkiye'ye geldi 27 MART- Aygaz Tankeri Ege'de alabora oldu. Gemi mürettebabndan bir kişi kurtuldu. , 27 MART- Ankara'da Demiryolları Bakım Pabrikası 3 lokomotifle birlikte yandı. 28 MART- Manisa'nın Alaşehir ilçesinde şiddetli deprem. Hasar ve 53 kayıp 6 NİSAN- Ege'de deprem. Hasar var can kaybı yok. 8 NİSAN- İstanbul Üniversitesi öğrencileri rektörlük binasım 4gal ettiler. 10 NİSAN- Ankara'da Siyasal Bilgiler Fakültesi öğrencileri binayı işgal etti. 11 NİSAN- Ankara'da Kara Kuvvetleri'ne ait bir helikopter düştü. 12 NİSAN- İstanbul'da 29 Ekim 1946'da "Büyük Tiyatro" adı altında temeli atılan Opera Binası, "Kültür Sarayı" olarak 'Çeşmebaşı' balesi ve 'Aida' operasıyla hizmete açıldı. 12 NİSAN- Orta Doğu Teknik Üniversitesi, ekim ayma kadar kapatıldı. 14 NİSAN- İstanbul Hukuk Fakültesi bir hafta süreyle kapatıldı. 24 NİSAN- Kooperatif Kanunu (1163 saydı) kabul edüdi. 29 NİSAN- Arsa Ofisi Kanunu (1164 sayılı) kabul edildi. : 1 MAYIS- Yargıtay Başkanı İmran Öktem (Doğ: 1904) öldü. 3.5.1969 günü cenaze töreninde olaylar çıktı. İnönü: 'Olay, her manasıyla bir ölçüde bir 31 Mart vak'asıdır. Her meseleden evvel bu olaya Parlamento, devlete ve anayasaya sahip çıkmalıdır. Bunun için derhal teşebbüste bulunacağım.' Cenaze töreninde çıkan olaylar sırasında İnönü güçlükle korundu. 7 MAYIS- Yargıtay Birinci başkanı İmran Öktem'in cenaze töreninde çıkan olayları protesto için Ankara'da hukukçular yürüyüşü yapıldı. 9 MAYIS- Tütün ve Tütün Tekeli Kanunu (1177 saydı) kabul edildi. 14 MAYIS- İnönü-Bayar el sıkıştı. 14 Mayıs 1950'de danlanlar... 19 yıl sonra 14 mayıs 1969'da Pembe Köşk'te buluştular. 14 MAYIS- Eski DP'lilerin siyasi haklannın iadesin! öngören Anayasa değişikliği tekliflerinin birinci görüşmesi TBMM'de tamamlandı. 208 1969Teklif üçte iki çoğunlukla kabul edildi. İç tüzüğe göre Meclis yemden toplanacak. 16 MAYIS- Başkan Sunay; Kuvvet komutanlarıyla toplanh yaptı. 20 MAYIS- İnönü; Başkan Sunay'a 'Af konuşu' ile ilgili partisinin görüşlerini bildiren bir mektup gönderdi. 'Sayın Cumhurbaşkanı, Cumhuriyet Halk Partisi Genel Başkanı olarak ben ve partimin yetkili organları, siyasi hakların iadesi için Millet Meclisine verilmiş bulunan 218 imzalı bir anayasa değişikliği teklifini destekleme karan aldığımızdan beri, gerek Zatı Devletlerinin, gerek bazı yüksek komutanların uyan ve ısrarlanna muhatap olmaktayız. Bu Anayasa gerçekleştiği takdirde...' 21 MAYIS- Başbakan Demirel, AP grubunda uzun bir konuşma yaptı: '...Seçimlere gidelim. Hem Meclis'in verdiği oylar boşa gitmez, hem de senatomuz zedelenmez... Ordu, hükümete bir muhtıra vermemiştir. Biz bazı sıkıntılar içindeyiz...' 21 MAYIS- Siyasi Af Kanunu komisyona; 63 lehte oya karşı 83 oy ile iade edildi. 22 MAYIS- Devlet Mühendislik ve Mimarlık Akademileri Kanunu (1184 sayılı) kabul edildi. 23 MAYIS- Bayar; 'Mücadeleme devam edeceğim', dedi. 30 MAYIS- Üniversite reform tasansınm kanunlaşmaması üzerine Ankara ve İstanbul Üniversitesi öğretim üyelerinden istifalar başladı. 30 MAYIS- İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi işgal edildi. l HAZİRAN- Öğrenciler alh fakülteyi işgal etti. İstanbul Üniversitesi kapatıldı. Savcılık üniversitede arama yaptı. 5 HAZİRAN- İstanbul Üniversitesi 15 saat işgal edildi. 6 HAZİRAN- CHP senato ve Millet Meclisi'ni toplantıya çağırdı. 9 HAZİRAN- İstanbul Üniversitesi'nde sınavlar yapılamadı. Polis - öğrenci çatışmaları. Başbakan Demirel: '... Sokağa dökülmekle hiçbir mesele halledilemez...' dedi. İstanbul Üniversitesi Senatosu süresiz kapatma kararı aldı. Danıştay kararı durdurdu. 11 HAZİRAN- Öğrenci hareketleri Ankara'da başladı. 12 HAZİRAN- İran Başbakanı 'Amir Abbas Huveyda' Türkiye'ye geldi. 13 HAZİRAN- Irak Hava Kuvveüeri'ne bağlı iki jet uçağı yanlışlıkla Hakkari'ye bomba ata. 15 HAZİRAN- Bayar; ilk basın toplantısını yapb: 'DP'lilere siyasi haklanmn verilmemesi büyük adli hatadır...', 'AP muhalefet kadar sebat gösterse, siyasi af sorunu çözümlenir...' 15 HAZİRAN- Kayar; Hürriyet gazetesine yazılı bir demeç verdi. 'Siyasi hakların iadesi arzu ve karannın akim kahşmı Cumhuriyet ordusunun kül halindeki mukavemet ve müdahalesine bağlamaya kalkışmak büyük hatadır...' dedi. 16 HAZİRAN- Demirci, Bayar'a cevap verdi: 'Yeni meseleler ortaya çıkarmamak şartıyla siyasi hakların iadesine taraftarız." 20 HAZİRAN-Ege Üniversitesi süresiz tatil edildi. 25 HAZİRAN- Kırıkkale'de oynanan 3. Lig Kınkkalespor - Tarsus İdman Yurduspor Futbol maçı sırasında kavga çıktı. 4 ölü, 100'den fazla yaralı var. 28 HAZİRAN- İkind defa înönü-Bayar görüştü. Bu görüşme. Celal Bayar'ın İstanbul'da Çiftehavuzlar'daki evinde yapıldı. 29 HAZİRAN- Bayar, Hürriyet gazetesinde; 'Başvekilim Adnan Menderes' başlıklı seri yazışım yayınlamaya başladı. l TEMMUZ- Türk işçisinin eliyle 4500 tonluk lojistik ikmal gemisi (Sadettin Gürcan) gemisi, Camialtı Tersanesi'nde denize indirildi. 3 TEMMUZ- Türk-Amerikan ikili antlaşması imzalandı. Türkiye'de bulunan üslerin mülkiyeti Türkiye'nin olduğu kesinleşti. 5 TEMMUZ- Başbakan Demirci 15. basın toplannsı yaptı: 'Demokrasiyi birlikte savunahm.' 7 TEMMUZ- Türkiye Öğretmenler Sendikası Genel Kurul toplantısmın yapılmakta olduğu Kayseri'de 2 cami, okul ve dernek dinamitlendi. Şehirde kanlı olaylar çıktı. Toplantı Ankara'da sürdürüldü. 30 TEMMUZ- Beş bölümden meydana gelen İzmit Kağıt Fabrikasi'nın birind bölümü yandı. 5 AĞUSTOS- İstanbul Silahtarağa Demir Döküm Fabrikasi'nda beş gün¬den beri sürdürülen grev, işçi - polis çatışmasma döndü. 8 AĞUSTOS- Orman Bakanlığı kuruldu. 11 AĞUSTOS- CHP Genel Sekreteri Bülent Ecevit partisinin politikasın açıkladı. 'Toprak işleyenin su kullananın...' 12 AĞUSTOS- Libya Kralı İdris El-Sunnusi, eşi ve kızı ile yazlığa İstan-bul'a geldi. 14 AĞUSTOS- Ankara İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi işgal edildi 26 AĞUSTOS- İnönü, seçim kampanyasın! açtı: 'Düzen değişikliğinin demokratik rejim içinde yapılamayacağı itham ve iddialannın karşı¬sındayız.' 11 EYLÜL- Ereğli Kömür Işletmesi 'Karadon' bölgesinde grizu infilakı 6 kayıp. 15 EYLÜL- Ereğli Demir ve Çelik tesislerinde 4400 işçinin yapacağı grev, iki ay süre ile bir kere daha ertelendi. 16 EYLÜL- Türk Hava YoUan'nın Viscount tipi 'SEÇ' uçağı, bir akıl has-tası tarafmdan Sofya'ya kaçırıldı. 19 EYLÜL- İstanbul'da Işık Mühendislik ve Mimarlık Özel Yüksek Otaokulu'nda öğrenci çatışması. l öğrenci öldü. Yaralılar var. 20 EYLÜL- istanbul'da Milli Türk Talebe Birliği'nin Cağaloğlu binasında patlama, l kayıp. 23 EYLÜL- Orta Doğu Teknik Üniversitesi'nde olaylar, l öğrenci öldü. Cenazesinde olaylar çıktı. İnönü;'... Polis, halk gözünde hakkı olan yerini yitiriyor...' dedi. 29 EYLÜL- Ereğli Demir Çelik İşletmeleri greve başladı. l EKİM- Demirci Erzurum'da konuştu: '... Rejimi değiştirmeye kalkacakların kafası kırılır...' dedi. 9 EKİM- Gazeteci, yazar Cumhuriyet Gazetesi sahiplerinden Doğan Nadi Abaüoğlu (Doğ: 1913) öldü. 10 EKİM- Ana Muhalefet Lideri İnönü; Hürriyet gazetesüün yazdı soru-lanni cevaplandırdı. 12 EKİM- Genci Seçimler AP:260, CHP:144, GP:14, BP:7, TİP:2, MHP:1, MP:6, YTP:3, Bağımsız: 11, Açık: l. AP oyların % 46,53'ü CHP oyların % 27.36'smı aldı. İnönü konuştu: 'Darbeye heves edecek kadar gözü kararmışların de¬mokrasiyi bertaraf etmelerine izin vermeyeceğiz...', 'AP iktidarı ile dalaşmayacağız.' 24 EKİM- Konuşmacı ve şair Behçet Kemal Çağlar (Doğ: 1908) öldü. 28 EKİM- Bir kısım öğrenci demekleri kapatıldı. 2 KASIM- Kabineyi kurmakla görevlendirilen Süleyman Demirel yeni kabinesin! kurdu. Başbakan Süleyman Demirel Devlet Bakanı Gürkan Titrek Devlet Bakam İsmet Sezgin Devlet Bakam Hüsamettin Atabeyli Devlet Bakam Turhan Bilgin Adalet Bakam Yusuf Ziya Önder M.Savunma Bakam Ahmet Topaloğlu Dişileri Bakam LS. Çağlayangil 1969 211Haldun Menteşoğlu Mesut Erez Ahmet Dallı Turgut Gülez Seyfi Öztürk Hayrettin Nakipoğlu Nahit Menteş Necmettin Gevheri Turhan Kapanlı Hüseyin Özalp Sabit Osman Avcı Ahmet ihsan Birindoğlu ühami Ertem Orhan Oğuz Selahattin Kılıç İçişleri Bakanı Maliye Bakam Ticaret Bakanı Bayındırlık Bakam Çalışma Bakam imar ve İs. Bakam Ulaştırma Bakam Turizm Bakam Köy İş. Bakam Orman Bakam Enerji Bakam Gümrük ve Tekel B. Tarım Bakam M.Eğitim Bakam Sanayi Bakam Sağlık Bakam Vedat Ali Özkan Kabine, 12 Kasım 1969'da güven aldı. Tüm: 428, Evet: 263, Hayır. 165 ' 5 KASIM- Siyasi Af Kanunu'nün 2. müzakeresi. Senato: Kabul: 127, et¬meyen 23. 12 KASIM- Başkan Sunay, Sovyet Rusya'ya gitti. 18 KASIM- İstanbul'da Ahırkapı Tütün Deposu yandı. 8 ARALIK- İstanbul'da Yıldız Devlet Mimarlık Akademisi'nde yeni çatışmalar. l öğrenci öldü. 14 ARALIK- Yıldız Mimarlık Akademisi'nde bir öğrenci daha öldü. Ce-nazesi Ankara'ya nakledildi. Törende olaylar çıktı. 15 ARALIK- TÖS ve ÎLK-SEN'in ortaklaşa düzenledikleri dört günlük (Öğretmen boykotu) başladı. Hükümet, TRT ye yayın yasağı koydu. 16 ARALIK- Boğaz Köprüsü 303 milyon liraya ihale edildi. ?1B| (Avrupa ile Asya kıtalarım birbirine bağlayacak Boğaz Köprüsü'nün özellikleri: İki askı kule arası 1.074 m.. Dünyanın 4. uzun asma köprüsü. Su se-viyesinden yüksekliği 64 m. (Dünyada mevcut en büyük gemiler geçer). 6 trafik yolu, iki tarafta birer yaya yol. 180 tonluk özel taşıtlar geçer. Sa¬niyede 45 m. hızla esecek rüzgara ve 0.1 g. süratteki depreme mukave¬met edecek. Kulelerin boyları 165 m. Kule ayakları 7 m. genişliğinde. Ortaköy kısmında rıhtım temeli deniz seviyesinden 16 m. derinlikte, Beylerbeyi kısmında 5 m.) 19 ARALIK- 6. Filo'ya bağlı 5 savaş gemisimn İzmir'e gelmesiyle şehirde protesto olaylan başladı. 20 ARALIK- İstanbul Yıldız Devlet Mühendislik ve Mimarlık Akademisi kapatıldı 18 ARALIK- Yıllar boyu Türk Deniz Kuvvetleri'ni ve Milli Emlaki meşgul eden bir türlü çözüm yolu bulunamayan, onarımı imkansız, değiştirilmesi mümkün olmayan, yabancı basma da ilan verilmesine rağmen verilen teklifler yeterli görülmeyen Yavuz Zırhlısi'nı (Sardı Yavuz), Makine Kimya Endüstrisi Kurumu 19.000.000 liraya sahn aldı. Osmanlı İmparatorluğu 'nun Birinci Dünya Savaşı'na katılmasında önemli rolü olduğunda birleşilen Yavuz Sultan Selim alı gemi, 1912 y-lında Almanya'nın Hamburg-Blohm Voss tezgahlarında yapılmıştır. 186 metre boy, 29.5 m. gençlikte 14.08 m. derinliğinde o devrin dev bir savaş gemisiydi. 15 bölmesi ve 7 güvertesi bulunan Yavuz Zırhlısi'nm 10 adet 28.5 santimlik, 10 adet 15.5 santimlik, 8 adet 7.65 santimlik, 26 adet 40 mm.'lik, 24 adet 20 nun.'lik top ile 2 adet denizaltı torpido kova¬nı bulunuyor ve bütün kazanlarım çalıştırdığı zaman saatte 28 mü yapabiliyordu. 28 Mart 1911'de hizmete giren Goben savaş gemisi, Akdeniz'de bir gösteri gezişi yaparken. Birinci Dünya Savaşı'nın birden patlaması üze-rine Bereslav Kruvazörü ile birlikte düşman takibinden kurtulmak için Türk kara sulanna ve Çanakkale Boğazı'na sığmarak İstanbul'a geldiler. 1914'te Türk-Alman ittifakından sonra Yavuz ve Midilli adım alan savaş gemileri bu tarihten sonra Türk Deniz Kuvvetleri'nde devamlı olarak hizmet gördü. Son olarak 1950 yılı yaz manevralarında Akde¬niz'de şanlı bayrağımızı dalgalandırdı. 20 Aralık 1954'te emekliye ayrıldı. Köy kahvelerine kadar resmi asılan 'Yavuz' Türk denizcisinin bir sembolüdür. 21 ARALIK- 69 subay bildirişi dolayısıyla soruşturma ve tutuklamalar. 29 ARALIK- İstanbul'da Topkapı Maltepesi'nde Gamak Elektrik Motorları Yapım Fabrikasi'nda işçi-polis çahşması. l ölü. 31 ARALIK- Başkan Sunay, yeni yıl mesajmda "aşın sofa dikkati çekti: '... İdeolojilerin zaferi uğruna vatan çocuklarım birbirinin canına kıyacak bir sorumsuzluk uçurumuna sürükleyenler affedilemez ve ihanetin temsilcileri durumuna düşerler.' 1970 6 OCAK- Başbakan Demirci, sürüp giden anarşik olaylar karşısmda vatandaşlrı göreve çağırdı. 7 OCAK- Grip hastalığı bütün yurtta yaygın bir hale geldi. Okulları kapatılan illerin sayışı 33'e çıktı. 14 OCAK- Kurtuluş Savaşı komutanlarından Orgeneral Asım Gündüz (Doğ: 1880) öldü, 14 OCAK- Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası Kanunu (1211 sayılı) kabul edildi. 16 OCAK- Bakanlar Kurulu kararıyla 90 gün ertelenen Deniz-Taşıt-İş Sendikasi'nın istanbul Şehir Hatları işletmesindeki grevi saat 6.00'da başladı, istanbul'da hayat felce uğradı. İki gün sonra taraflar Ankara'da anlaşmaya vardılar. 19 OCAK- Beyaz Kelebekler Müzik Topluluğu'nun üç elemanı, Adapazarı yolunda trafik kazasında öldüler. 19 OCAK- Çalışma eski bakanlanndan ve İstanbul valilerinden Mümtaz Tarhan (1907) öldü. 26 OCAK- Konya bağımsız milletvekili Prof. Necmettin Erbakan ve 17 arkadaşı tarafından sağ cephe boşluğunu doldurmak amacıyla 'Milli Nizam Partisi' kuruldu. 11 ŞUBAT- Kore Savaşlan'na katılan Türk Silahlı Kuvvetleri'nin ilk komutanı general Tahsin Yazıcı (Doğ: 1893) öldü. 11 ŞUBAT-1970 yılı bütçesi 214'e karşı 224 oyla reddedildi. 14 ŞUBAT- Demirci istifa etti. Başkan Sunay, Demirel'i yeni kabineyi kurmakla görevlendirdi. Hükümet buhranı belirtileri. 20 ŞUBAT- Avrupa ile Asya kıtalarım bağlayacak olan Boğaz Köprüsü'nün temeli. Başkan Sunay ve Demirci tarafından büyük törenle atıldı. 21 ŞUBAT- Biskay Körfezi'nde "Amasya" şilebi battı. 9 kayıp. 3 MART- Üçüncü Denürel Hükümeti eski bakanlardan kuruldu. 15.3.1970'de güven aldı. Evet: 232, Hayır: 172 ve 5 beyaz oy aldı. 13 MART- 9 Mart tarihinde Türk Kadınlar Birliği İstanbul Şubesi tarafından Sultanahmet Meydam'na dikilen. Kurtuluş Savaşı kahraman-larmdan ve ünlü romancılanmızdan Halide Edip Adivar'ın büstü, gece meçhul kimseler tarafından parçalandı. 18 MART- Yüksek Öğretmen Okulu'nda olaylar, 1 öğrenci öldü. 19 MART- İstanbul'da Teknik Üniversite Emniyet Kuvvetleri tarafından 214 . 1970arandı. 27 MART- Gediz'de şiddetli deprem, 1087 vatandaşın ölümüne ve 90.000 kişinin evsiz kalmasma yol açtı. Okullar tatil edildi. 6 NİSAN- İstanbul Üniversitesi, meydana gelen çarpışma olayları nedeniyle süresiz olarak kapatıldı. Emniyet kordonu altına alındı. 8 NİSAN- Ermeniler Beyrut'ta Türk Haftasi'nın açılışını önlediler. 13 NİSAN- Ankara Tıp Fakültesi basıldı. Bir askeri doktor öldü. Olayların büyümesi üzerine bazı fakülteler kapatıldı. 23 NİSAN- 23 nisan 1920. Ulusal Egemenlik Bayramı' nin 50. Yıldönümü büyük törenlerle kutlandı. 23 NİSAN- Demirci ve dolaylannda deprem. l MAYIS- YTP eski genel başkanlanndan Diyarbakır milletvekili Yusuf Azizoğlu öldü. 18 MAYIS- Siyasal Bilgiler Fakültesi Öğrenci Yurdu sabaha karşı arandı. Gözaltına alınanlar oldu. 29 MAYIS- Ankara'da toplum polisleri, personel tasansının tazminatları kaldıracağı yolundaki hükmü protesto etmek için forum düzenlediler ve göreve çıkmadüar. 30 MAYIS- Teknik personel. Personel Tasansi'm protesto için ild günlük boykota başladı. 1 HAZİRAN- Ankara'da Anayasa Mitingi yapıldı. 3 HAZİRAN- Ünlü romancı ve hikaye yazan Orhan Kemal (Doğ: 1914) öldü. 6 HAZİRAN- Personel Kanunu tasansı ile halk sağlığı hizmeüerinde reformun gerçekleşmemesini protesto için doktorlar yürüdü. 8 HAZİRAN- İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi'nde, Çapa Yüksek Öğretmen Okulu'ndaki uyuşmazlığın devamı olarak silahlı bir çatışmada bir öğrenci öldü. 14 HAZİRAN- Personel Reformu Kanunu tasarısındaki aksaklıkları protesto için 'Türk Persen" Ankara'da büyük bir protesto yürüyüşü düzenledi. 14 HAZİRAN- Etibank'ın kuruluşunun 25. Yıldönümü. (14.6.1935 gün ve 2805 sayılı kanunla kuruldu). 15 HAZİRAN- Meclis'teki Sendikalar Kanunu tasansını geri aldırmak için DİSK'e bağlı işçiler çeşitli iş yerlerinde 4i durdurdular. 16 HAZİRAN- İstanbul'un Anadolu yakasında işçilerin büyük yürüyüşü kanlı bir sonuca yöneldi. 3 ölü ve yaralılar. İstanbul ve Kocaeli'de l ay süre ile sıkıyönetim ilan edildi. Gece sokağa çıkmak yasaklandı. 1970 21517 HAZİRAN- Anayasa Mahkemesi Genel Kurulu, eski DP'lilere siyasi haklannın iadesi için anayasada değişiklik yapan kanunun iptali hu-susunda TİP'in itirazım inceledi ve kanunu 7'ye karşı 8 oyla 'şekil ba-kımından' iptal etti. 22 HAZİRAN- İstanbul Teknik Üniversitesi'nde ikigrup arasmda silahlı çatışma oldu. 3 TEMMUZ- CHP 20. kurultayı Ankara'da toplandı. İnönü: 'Sosyalist olmaya heves ve kabiliyetimiz yok" dedi. İnönü, kurultayda ilk defa oy kullanmadı. 9 TEMMUZ- TÖS Ankara Şubesi, Milli Eğitim Bakanlığı önüne siyah çelenk koymak istedi. Emniyet kuvvetleriyle tartıştılar, 13 TEMMUZ- İstanbul Teknik Üniversitesi öğrencileri sınavlara girmediler. 14 TEMMUZ- Askerlik süresi 20, yedek subaylık 18 aya indi. 14 TEMMUZ- Devlet Opera ve Balesi Genel Müdürlüğü kuruluşu hakkında (1309 saydı) kanun kabul edildi. 15 TEMMUZ- TBMM'nde sıkıyönetim iki ay daha uzatıldı. 15 TEMMUZ- Türkiye Elektrik Kurumu Kanunu (1312 sayılı) kabul edildi. 29 TEMMUZ- Emlak Vergisi Kanunu (1319 saydı) kabul edddi. 31 TEMMUZ- Genel Kadro Kanunu (1322 saydı) kabul edildi. 31 TEMMUZ- Mili Savunma Bakanlığı Görev ve Teşkilatı hakkında (1325 saydı) kanun kabul edddi. 31 TEMMUZ- Genelkurmay Başkani'nın görev ve yetkilerine ait (1324 saydı) kanun kabul edddi. 31 TEMMUZ- 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu'nun bazı maddelerinin değiştirdmesi ve kanuna bazı maddeler eklenmesine ve bu kanunun kapsamı dışında kalan kamu personelinin ayhk ve ücretlerine dair (1327 saydı) kanun kabul edddi. 3 AĞUSTOS- Son Posta gazetesi sahip ve başyazarı, eski mdletvekillerinden Selim Ragip Emeç (doğ: 1899) öldü. 9 AĞUSTOS- Türk Paraı devalüe edildi. 15 AĞUSTOS- Sınırdan gelebdecek kolera tehidcesine karşı bir kısım şehirlerde kolera aşısı uygulanmasına başlanddı ve özelidde güney sınır kapolarında tedbir alındı. 31 AĞUSTOS- İzmir'de Akdeniz Olimpiyatlan'nın yapdacağı 'Halkapınar' spor tesisleri inşaat sırasında yandı. 4 EYLÜL- Kemah ve dolaylannda deprem. 216 197013 EYLÜL- Gazeteci ve yazar Refik Ahmet Sevengil (doğ: 1903) öldü. 14 EYLÜL- Belçika Başbakanı Gaston Eyskens Türkiye'ye geldi. 23 EYLÜL- Denizyol-îş Sendikası ile işveren Denizcilik Bankası ve Türk Taşıt İşverenleri Sendikası arasındaki anlaşmazlık yüzünden dış hat¬larda 11 gemide grev başlatıldı. 25 EYLÜL- VII. Türk Tarih Kongresi Başkan Suna/in konuşmasıyla açıldı. 15 EKİM- Bir Sovyet yolcu uçağı Trabzon'a kaçırıldı. 19 EKİM- Başkan Sunay, beş günlük resmi bir ziyaret için Almanya'ya gitti. 21 EKİM- İki Amerikalı general ile Türk albayım Erzurum'dan Kars'a götüren U-8 tipi Amerikan uçağı sinin şaşırarak Sovyet topraklanna indi. Diplomatik temaslar sonunda geri alındı. 21 EKİM- AP 3. Büyük Kongresi Ankara'da toplandı. Demirci, yeniden Genel Başkanlığa seçildi. (Demirel; 1425, Domaniç: 28, Yalçın: 15) 25 EKİM- Genel Nüfus Sayımı 1927:13.648.270,1935:16.158.018,1940:17.820 950 1945:18.790.174,1950: 20.947.188,1955: 24.064.763 1960: 27.754.820,1965: 31.391.421,1970: 35.666.549 26 EKİM- Sovyetler Hükümeti, U-8 uçağının sinin geçmesinden ötürü Türkiye ve Amerika'yı protesto etti. 27 EKİM- Bir Sovyet yolcu uçağı Sinop'a kaçırıldı. 11 KASIM- Başbakan Demirel, General De Gaulle'ün cenaze töreninde bulunmak üzere Paris'e gitti. 16 KASIM- 9 eğitim enstitüsünde öğrenciler boykota başladı. 25 KASIM- İstanbul Amerikan Koleji öğrenci hareketleri dolayısıyla bir süre kapahidı. 27 KASIM- Dünyada 3. Avrupa'da 2. büyük opera binası olan, 23 yılda bitirilen 'İstanbul Kültür Sarayı', Cadı Kazanı adlı oyunun temsili sırasında esrarengiz şekilde tamamen yandı. 29 KASIM- İnönü, genel merkezde çalışırken kalp krizi geçirdi. 5 ARALIK- İstanbul Çapa Yüksek Öğretmen Okulu'nda silahlı çatışma ve işgal. Okul süresiz olarak kapatıldı. 7 ARALIK- Ankara Yüksek Öğretmen Okulu işgal edildi. 7 ARALIK- Ankara'da yabancı 5 şirketin bürosuna patlayıcı madde atıldı. 8 ARALIK- Hacettepe Üniversitesi'nde silahlı çatışma. 10 ARALIK- İstanbul'da 8 Fakülte kapatıldı. Vurularak ölen öğrencinin cenazesi büyük tören ve olaylar içinde Ankara'ya götürüldü. Olaylar sürdürüldü. 11 ARALIK- Hava Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Muhsin Batur, Başkan Sunay'a: 'Buhranlı günlerin artması ve tehlikesiyle ilgili...' bir muhtıra verdi. 17 ARALIK- Başbakan Süleyman Demirci hakkındaki soruşturma hazırlık tahkikatı raporu; Evet: 309, Hayır: 276, Çekimser l oyla kapa¬tıldı. Demirel; '..İddiaların, ciddiyetten uzak olduğunu ve kendisini ilgilendirmediğim, raporun da bunu belgelediğim' söyledi. 18 ARALIK- Demokratik Parti, Adalet Partisi'nden kopan 26'larm çekirdek olmasıyla kuruldu. 20 ARALIK- İstanbul'da 'kapıcılar' yürüyüş yaph. 30 ARALIK- İnönü; '..Başlıca sorumlu tükenmiş iktidardır' dedi. 1971 2 ocak- Türkiye İşçi Partisi'nden (TİP) ayrılan Cenan Bıçakçı ve arkadaşları yılında bugün "Bağımsız Türkiye Sosyalistleri Birliği" adıyla yeni bir örgüt kurduklarını açıkladı. 5 OCAK- Muhalefet Lideri İnönü; Başkan Sunay ile, buhrana karşı alınacak tedbirler üzerinde 2 saat 10 dakika görüştü. 6 OCAK- İstanbul'da Devlet Güzel Sanatlar Akademisi'nde işten atılan 15 model çıplak olarak protesto gösterisi yaptı. 18 OCAK- İstanbul Teknik Üniversitesi'nde polis-öğrenci çatışması oldu. 20 OCAK- Orta Doğu Teknik Üniversitesi süresiz olarak kapatıldı. 25 OCAK- Emniyet Kuvvetleri Siyasal Bilgiler Fakültesi Yurdunda büyük çapta arama yaptı. 27 OCAK - Zonguldak'ta ücretleri ödenmeyen 600 maden işçisi ocaklara inmedi. 30 OCAK- İstanbul'da 11 özel okula mensup öğrenciler; 'Özel eğitimin devletleştirilmesi' amacıyla bir yürüyüş ve miting düzenledi, Dev-Genç ve Devrimci Kadınlar Birliği de bu yürüyüşe katıldı. l ŞUBAT- Ankara Fen Fakültesi öğrencileri boykot yaptı. 3 ŞUBAT- Eski DP'lilerin siyasi haklannın verilmesini öngören teklifi, 217 AP milletvekili ve senatörün imzasıyla Millet Meclisi kanhğı'na verildi. 12 ŞUBAT- Bursa (TOFAŞ) Oto Fabrikası (Murat 124), Başkan eliyle hizmete açıldı. 12 ŞUBAT- Ankara Ziraat Bankası'nın Küçük Esat Şubesi silah soyuldu. 15 ŞUBAT- Ankara'da Balgat'taki Amerikarr tesislerinden bir çavuş kaçırıldı. Sağ olarak geri gönderildi. 15 ŞUBAT- Ege ve özellikle Gediz vadisinde deprem. 20 ŞUBAT- Orta Doğu Teknik Üniversitesi öğrencileri, Hacettepe Yurdu olayım protesto için Ankara - Eskişehir yolunu trafiğe kapadılar. 28 ŞUBAT-1971 yılı bütçesi, (Evet: 230, hayır: 198) kabul edildi. 2 MART- İstanbul Hukuk Fakültesi'nde öğrenci-polis çatışması. 4 MART- Ankara'da dört Amerikalı asker, kendilerine Türk Halk Kurtuluş Ordusu' adım veren bir örgüt tarafından kaçırıldı (8 Mart 1972'de serbest bıraktılar.) 5 MART- Orta Doğu Teknik Üniversitesi'nde güvenlik kuvvetleri arama yapmak istedi. Çatışmalarda 1 jandarma, 1 öğrenci öldü. Yaralılar var. Arama günlerce sürdürüldü. 5 MART- Bir süre önce Kırıkhan'da Hamidiye Camii'nde patlayan bir maddeyi protesto için yürüyüşe geçen halk ile güvenlik kuvvetleri çatıştı. Ölen ve yaralananlar. 5 MART- İstanbul'da Akbank Kadıköy, Selamiçeşme şubesi soyuldu. 5 MART- Ankara Erkek Teknik Yüksek Öğretmen Okulu'nda çatışma ve yaralananlar. 7 MART- İller toplantısında İnönü konuştu: '..Kanla biten sonuç tamir olunmaz.' 12 MART- Silahlı Kuvvetler "12 Mart Muhtırası"nı verdi: "Parlamento ve Hükümetin süregelen tutum, görüş ve icraatının yurdu anarşi, kardeş kavgası, sosyal ve ekonomik huzursuzluk içine soktuğunu gören Türk Silahlı Kuvvetleri adına Genelkurmay Başkanı Orgeneral Memduh Tağmaç, Kara Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Fa¬ruk Gürler. Deniz Kuvvetleri Komutanı Oramiral Celal Eyicioğlu, Hava Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Muhsin Batur imzalarım taşıyan bir muhtırayı; Cumhurbaşkanına, Cumhuriyet Senatosu ve Millet Meclisi başkanlıklanna verdiler. Ültimatom niteliğindeki bu muhtıra bu tarihten sonra '12 Mart Muh-tırası' olarak Türk Siyasi Tarihinde adlandırıldı. 1- Parlamento ve Hükümet süregelen tutum, görüş ve icraah ile yurdumuzu anarşi, kardeş kavgası, sosyal ve ekonomik huzursuzluklar içine sokmuş. Atatürk'ün bize hedef verdiği çağdaş uygarlık seviyesine ulaşmak ümidini kamu oyunda yitirmiş ve anayasanın öngördüğü re¬formları tahakkuk ettirememiş olup, Türkiye Cumhuriyeti'nin geleceği ağır bir tehlike içine düşürülmüştür. 2- Türk milletinin ve sinesinden çıkan Silahlı Kuvvetleri'nin bu vahim ortam hakkında duyduğu üzüntü ümitsizliği giderecek çarelerin partiler üstü bir anlayışla meclislerimizce değerlendirilerek mevcut anarşik durumu giderecek ve anayasanın öngördüğü reformları Atatürkçü bir görüşle ele alacak ve inkılap kanunlarım uygulayacak kuvvetli ve inandırıcı bir hükümetin demokratik kurallar içinde teşkili zaruri görülmektedir. 3- Bu husus süratle tahakkuk ettirilmediği takdirde Türk Silahlı Kuvvetleri kanunların kendisine vermiş olduğu Türkiye Cumhuriyetim korumak ve kollamak görevini yerine getirerek idareyi doğrudan doğru-ya üzerine almağa kararlıdır. Bilgilerinize. Demirel Kabinesi istifa etti. İnönü; Silahlı Kuvvetlerin muhtırası ve Başbakan'ın istifası konusunda: '..Demokratik bir istifadır.' dedi. 17 MART- Yazar ve gazeteci Cevad Fehmi Başkut (doğ: 1905) öldü. 19 MART- Nihat Erim Kabineyi kurmakla görevlendirildi. 21 MART- Romancı ve gazeteci Falih RHkı Atay (doğ: 1894) öldü. 21 MART- Yeni hükümetin kuruluş şekli dolayısıyla CHP Genel Sekre¬teri ve Yönetim Kurulu istifa etti. İzmir Milletvekili Şeref Bakşık CHP Genel Sekreteri (23.3.1971) seçildi. 26 MART- Kocaeli Milletvekili Nihat Erim; 5 AP'li, 3 CHFU, l MGPli, l Milli Birlik Grubu üyesi ile Parlamento dışından 14 teknisyen görev aldı. Nihat Erim Sadi Koçaş (CHP) Atilla Karaosmanoğlu (dış) Mehmet Özgüneş (T. senatör) Doğan Kitaplı (AP) İsmail Arar (CHP) Ferit Melen (MGP) Hamdi Ömeroğlu (dış) Osman Olcay (dış) Said Naci Ergin (dış) şinasi Orel (dış) Cahit Karakaş (AP) Özer Derbil (dış) Türkan Akyol (dış) Haydar Özalp (AP) Orhan Dikmen (dış) Haluk Arık (dış) Ayhan Çilingiroğlu (dış) İhsan Topaloğlu (CHP) Turizm ve T.Bakanı Erol Yılmaz Aksal (AP) imar ve İs.Bakaru Selahattin Babüroğlu (dış) Köy İşleri Bakanı Cevdet Aykan (dış) Orman Bakara Selahattin İnal (dış) Gençlik ve S.Bakam Sezai Ergim (AP) 7 NİSAN- Türkiye'nin 12. Başbakanı Nihat Erim Kabinesi güven aldı. (370 üye katıldı. 321 beyaz güven oyu, 46 ret, 3 çekimser. 74 milletvekili katılmadı.) 5 NİSAN- İki zengin işadamı. Dev-Genç üyesi olduklarım söyleyen kişiler tarahndan kaçırıldı. 16 saat sonra serbest bırakıldı. 10 NİSAN- İnönü'nün gözlerim muayene eden kurul ameliyat karan aldı. 11 NİSAN- Genelkurmay Plan ve Program Dairesi Başkanı Korgeneral Atıf Erçıkan'ın Ankara'da evine bomba atıldı. 15 NİSAN- İstanbul'da Bakırköy'de bir doktorun oğlu, Dev-Genç oldukları söylenilen kişiler tarafından kaçırıldı ve 250 bin lira fidye ve-rilerek kurtarıldı. 19 NİSAN- Ereğli Demir ve Çelik Fabrikasındaki 'Ayşe' adlı yüksek fırın patladı. 20 NİSAN- İnönü; Bayar'ı İstanbul'da Feneryolu'nda evinde ziyaret etti. 22 NİSAN- Bayar; İnönü'yü İstanbul'da Taşlık'taki evinde ziyaret etti. 22 NİSAN- İstanbul gece sabaha kadar askeri ve sivil ekipler tarafından tarandı. İnönü: 'Eşkiya sokağa hakim olmuştur.' dedi. 25 NİSAN- Kızıl Çin ile diplomatik ilişkiler kurmak üzere hazırlıklara başlandı. 26 NİSAN- İstanbul, Kocaeli, Sakarya, Zonguldak, İzmir, Ankara, Eskişehir, Adana, Hatay, Diyarbakır, Siirt (11 il)'de 30 günlük sıkıyönetim ilan edildi. 26 NİSAN- Türk tiyatrosunun emektar sanatçısı Celal Sururi (doğ: 1903) öldü. 27 NİSAN- İnönü; hafif bir kalp spazmı geçirdi. 27 NİSAN- Dev-Genç, Doğu Kültür Ocakları ve Ülkü Ocakları kapatıldı. 3 MAYIS- Ziraat Bankası İstanbul Unkapanı şubesi silah zoru ile soyulmak istenildi. Görevini yapan müstahdem Tahsin Yaman öldürüldü. Suçlular yakalandı. Muhafızın cenazesi askeri törenle kaldmidı. 11 MAYIS- inönü'nün gözündeki 'perde' alındı. 12 MAYIS- Göller Bölgesi ile Ege'nin bazı kesimlerinde şiddetli deprem. Burdur'da hasar fazla. 13 MAYIS- Sıkıyönetim mahkemelerinde duruşmalar başladı. Arama-tarama aralıksız sürdürülüyor. 17 MAYIS- İsrail'in İstanbul Başkonsolosu Ephraim Eirom kaçırıldı. 21 MAYIS- Anayasa Mahkemesi; 'Milli Nizam Partisi' hakkında 'Laik devlet niteliğinin ve Atatürk devrimciliğinin korunması' prensipleri-ne aykırı olduğu gerekçesiyle kapatma karan verdi. 21 MAYIS- İzmir'de gece sten tabancalı kişiler güvenlik kuvvetleriyle çarpıştılar. Ölen ve yaralananlar. 23 MAYIS- İstanbul Sıkıyönetim Komutanlığı arama-tarama için cwaas-tesi gece yansmdan pazar günü saat 15.00'e kadar sokağa çıkma ya¬sağı koydu. 25 bin polis ve asker İstanbul'u taradı. 23 MAYIS- Bingöl ve çevresinde çok şiddetli deprem. 27 MAYIS- Genelkurmay Başkanı Tağmaç, Hürriyet ve Anayasa Bayramı dolayısıyla Türk Silahlı Kuvvetleri'ne mesaj yayınladı. 30 MAYIS- İstanbul'da; Mahir Çayan'ların ellerinde rehin tuttukları Sibel Erkan, 51 saat sonra silahlı çatışma sonunda kurtarıldı, 7 HAZİRAN- Fin Cumhurbaşkanı Orho Kekkonnen Türkiye'ye geldi. 7 HAZİRAN- Başbakan Nihat Erim Anayasa değişikliği konusunda Türkiye radyolannda bir konuşma yaptı. 'Ordu durup dururken 12 Mart Muhbrasi'nı vermedi. Memleket bir ortamın içine götürülmüştü. Sürüklenmişti ve bu ortamda çok tehlikeli bir hal almıştı. O kadar tehlikeli bir hal almışta ki, bir sabah uyanacaktık, belki Endonezya'daki gibi komünist avına çıkmış kitleler gö-rebilirdik. Böyle tahrikler, böyle kışkırtmalar vardı. Yahut aksi, bir gece bakacaktık ki, çok küçük bir azınlık fakat kararlı, silahlı - görüyorsunuz - dinamitli, gayet iyi örgütlenme çok küçük bir azınlık, memlekette bir darbe yapmış, işte bu ortamın karşısında buldun kendimi ve ordu bunu önlemek için 12 Mart Muhtırasi'nı verdi...' 14 HAZİRAN- Türk Jandarma Teşkilatı kuruluş yıldönümü. 21 HAZİRAN- Eski Milli Birlik Komitesi üyesi İrfan Solmazer, 'Devlet bütünlüğünü bozmak üzere gizli örgüt kurduğu' iddiasıyla gözabt, na alındı. 24 HAZİRAN- Anayasa Mahkemesi, İstanbul'da şekercilik yapan Hasan Turan adlı bir vatandaşın Genel Başkanı olduğu Türkiye İleri Ülkü Partisi'ni kapatma karan verdi. 28 HAZİRAN- Gazeteci ve yazar, Hürriyet gazetesi ailesinden Mustafa Nermi (doğ: 1890) öldü. 29 HAZİRAN- istanbul'da Dariişşafaka Lisesi giriş imtihanma ilk defa kız öğrenciler katıldı. 2 TEMMUZ- M.B.K. üyelerinden Tabii Senatör Ekrem Acuner'in dokunulmazlığının kaldırılması sert tartışmalardan sonra kabul edildi. (Evet: 91, Hayır: 27, Çekimser: l) Acuner, Anayasa Mahkemesi'ne baş vurdu. 14 TEMMUZ- Atatürk'ün yakın arkadaşı Kılıç Ali (doğ: 1888) öldü. 23 TEMMUZ- Sıkıyönetim 11 ilde iki ay daha uzatıldı. 26 TEMMUZ- Orta Doğu Teknik Üniversitesi yeniden öğretime açıldı. 27 TEMMUZ- İzmir-Aydın yolunda Ziraat Bankasi'na ait bir pikap silah zoru ile soyularak 4 milyon çalındı. Soyguncuların Dev-Genç ile ilişkisi olduğu belirlendi. 3 AĞUSTOS- Cumhuriyet Senatosu'nda 8,5 saat süren konuşmalar so-nunda kontenjan senatörü Cemal Madanoğlu ve Osman Köksal'ın dokunulmazlıkları kaldınîdı. (Madanoğlu; Evet: 98, Hayır: 26, Çekimser: l), (Koksal; Evet: 89, Hayır: 32, Çekimser: 3) 5 AĞUSTOS- Türkiye-Kızıl Çin ilişkileri saat 13.00'den itibaren yürürlüğe girdi. Kıt'a Çin'i tanıyan sekizinci NATO ülkesi Türkiye. Anka¬ra'da bulunan Milliyetçi Çin Elçilik mensupları Ankara'dan aynimaya başladılar. 9 AĞUSTOS- Türk basınına uzun yıllar hizmet etmiş. Hürriyet gazetesi ailesinden Ahmet İhsan (doğ: 1899) öldü. 13 AĞUSTOS- Hürriyet gazetesi l .000 çocuğu sünnet ettirdi. 14 AĞUSTOS- Eski M.B.K. üyesi İrfan Solmazer tahliye edildi. 26 AĞUSTOS- 26 Ağustos 1971'de Anadolu'yu Türklere açan Malazgirt Zaferi'nin 900. dönüm yılı bütün yurtta törenlerle kutlandı. 26 AĞUSTOS- Türkiye'de Fransızca yayın yapan 'Le Joumal d'Orient' adlı gazete, ekonomik zorluklar nedeniyle kapandı. 27 AĞUSTOS- 1961 Anayasasının değiştirilmesini öngören 430 imzalı teklif, saat 15.00'de Millet Meclisi Genel Kurulunda ele alında ve 2'ye karşı 373 oyla kabul edildi. 9 EYLÜL- CHP'nin 49'uncu kuruluş yıldönümünde İnönü konuştu. 10 EYLÜL- Boğaziçi Üniversitesi açıldı. Robert Kolej Yüksek Okulu TC Hükümetine devredilerek bu ad altında öğretime başladı. Okul 1863 yılında Chnstopher Robert adlı bir tacir tarafından kurulmuştur. 11 EYLÜL- Komutanlarla Bakanlar arasında 5 saat süren toplantı yaptı. Yeni Kabinenin 157 günlük icraatı ve sonuçtan beraberce gözden geçirildi. 19 EYLÜL- Hürriyet Gazetesi'rün seçtiği 18 yaşındaki Türkiye güzeli Filiz Vural, 1971 Avrupa Güzellik Kraliçesi seçildi. 20 EYLÜL- Kabine'nin kanun kuvvetinde kararname çıkarmasıyla ilgili olarak Muhalefet Lideri inönü; '..Hallettik bunu mecliste, konuştuk ; uzun boylu, hükümete selahiyet tanıdık. Hudutlarım her şeyi tanıdık.' dedi. 23 EYLÜL- Sıkıyönetim 2 ay daha uzatıldı. 5 EKİM- AP Genel İdare Kurulu bir bildiri yayınlayarak, hükümetin 'Partiler üstü' vasfım kaybettiğim ileri sürerek 5 Bakanım kabineden çekti. 6 EKİM- 6. Akdeniz Oyunları, Sunay tarafından İzmir'de 'Atatürk Stadı' adı verilen 'Halkapınar Olimpik Stadi'nda törenle açıldı. 9 EKİM- Anayasayı tebdil tağyir ve ilgaya teşebbüsden Deniz Gezmiş ve 17 arkadaşı Ankara l. numaralı sıkıyönetim mahkemesince ölüm cezasma çarptırılmış, 3 sanık 5'er yıl hapse mahkum edilmiş 3 sanık da delil yetersizliğinden serbest bırakılmıştır. 11 EKİM- Amerika Birleşik Devletleri Yardımcısı Spiro Agnew ve Türkiye'ye geldi. 14 EKİM- Başkan Sunay; iran'm 2500. kuruluş yıldönümünde bulmak üzere İran'a gitti. 18 EKİM- İngiltere Kraliçesi Elizabeth n. Eşi Edinburg Dükü Prens lip ve kızı Prenses Anne, 8 günlük resmi bir ziyarette bulunmak üzere Ankara'ya geldiler. 26 EKİM- AP'nin bakanlarım çekme karan ile başlayan hükümet buhranı, Çankaya Köşkü'nde AP lideri Demirel ile yapılan 3.45 saatlik bir görüşmeden sonra hükümetin istifası ile sonuçlandı. Başkan Sunay kabul etmedi. 29 EKİM- Cumhuriyetimizin 48. yıldönümü parlak törenlerle kutlandı l KASIM- Ankara ve İstanbul Üniversiteleri sessiz sedasız açıldı 3 KASIM- İstanbul'da tarihi, yanık, ahşap, Tepebaşı Tiyatrosu bir kere daha kül oldu. 5 KASIM- Deniz Kuvvetleri Taşkızak Tersanesi'nde yapımı biten 5.000 tonluk 'yüzer havuz' denize indirildi. 5 KASIM- AP Merkez Temsilciler Meclisi, Ankara'da toplanarak 5 Ekim kararı (Kabine'den AP'li Bakanlar geri çekme) geri aldılar. 16 KASIM- Kütahya ve Gediz sallandı. 7 KASIM- Şehir Tiyatrosu aktör ve rejisörlerinden Sami Ayanoğlu (1913) öldü. 12 KASIM- AP Genel Başkanı, Süleyman Demirel kendisi için tahkikat açılmasını istedi. 16 KASIM- Habeşistan İmparatoru Haile Selasiye Türkiye'ye geldi. 18 KASIM- Muhalefet partisinde (CHP) karışıklık. Genel Sekreter Şeref Bakşık istifa etti. Yerine Kamil Kırıkoğlu (27 Kasım 1971) seçildi. 23 KASIM- İstanbul Üniversitesi öğretim üyelerinden Ord. Prof. Dr. Vasfi Raşit Seviğ (Doğ: 1887) öldü. 25 KASIM-11 İlde sıkıyönetim iki ay daha uzatıldı. 29 KASIM- Maltepe İkinci Zırhlı Tugay Askeri Cezaevi'nde tutuklu bulunan 5 anarşist kaçtı. Arama tarama sürdürüldü (13.2.1972'de Levent'te güvenlik kuvvetleriyle çarpıştılar. Ölen ve yaralananlar oldu. 19.2.1972'de İstanbul'da Fındikzade'de çarpışmalar. Yaralanan ve tutuklananlar). Firarın birinci bölümü kapandı. 3 ARALIK- 'Reformların yapılmasına imkan kalmadığı' gerekçesiyle 11 Bakan'ın toplu olarak istifası üzerine Erim Hükümeti çekildi. 5 ARALIK- Başkan Sunay; Nihat Erim'i yeni kabineyi kurmakla görevlendirdi. 11 ARALIK- 2. Erim Kabinesi kuruldu. Nihat Erim (Kontenjan) Doğan Kitaplı (AP) Ali ihsan Göğüs (CHP) İlyas Karaöz (AP) İlhan Öztrak (Dış) Suat Bilgeç (Dış) Ferit Melen (MGP) Ferit Kubat (Dış) Haluk Bayülken (Dış) Sait Naci Ergin (Eskisi) İsmail Azar (CHP) Mukadder Öztekin (CHP) Naim Talü (Dış) Dr. Cevdet Aykan (Dış) Haydar Özalp (AP) Orhan Dikmen (Dış) Rifki Danışman (AP) Ali Rıza Uzuner (CHP) Mesut Erez (AP) Nezih Devres (Dış) Erol Yılmaz Akçal (AP) Serbülent Bingöl (Dış) Necmi Sönmez (Dış) Selahattin İnal (Dış) Adnan Karaküçük (AP) Kabine; 22 Aralık 1972'de güven aldı. (Evet: 301, Hayır: 45, Çekimser: 3) CHP'de Ecevitçiler ile AP'de Demirerin karşıtları oylamaya katılmadılar. 14 ARALIK- Muğla Dalaman kağıt fabrikasında büyük yangın. 15 ARALIK- Muhalefet Lideri İnönü, gözlerim muayene ettirmek üzere eşi Mevhibe Hanim'la birlikte Paris'e gitti. Bu arada Cumhurbaşkanı Gorges Pompidou tarafından da kabul edildi. Dönüşte (21.12.1971) Yunanistan'a uğradı. Devlet Başkanı tarafından askeri törenle karşılandı. Bu süre içinde CHP'de kaynaşma geçici olarak durduruldu. 30 ARALIK- Muhalefet Lideri İnönü yeni yıl mesajında: 'Halk darlık ve pahalılıktan tedirgindir.' dedi. 1972 p>6 OCAK- Atatürk devri dışişleri bakanlanndan Tevfik Rüştü Aras (doğ;1883) öldü. 10 OCAK- Askeri Yargıtay; Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan, Hüseyin İnan hakkındaki ölüm cezalarım onayladı. 10 OCAK- Bingöl'de deprem. 11 OCAK- Boğaz Köprüsü'nü taşıyacak olan esas ana kabloların çekilmesine başlandı ve boğaz trafiği 7 saat süre ile kapatıldı. 21 OCAK- Türk Havayollan'mn DC 9 tipi Marmara uçağı Hac dönüşü Adana civarında düştü, l hostes öldü. 23 OCAK- İstanbul'da sabah saat 03.00'ten akşam saat 18.00'e kadar sokağa çıkma yasağı kondu. 'Fırtına-1' tatbikatı adı altında anarşistler arandı. (369 mahalle, 26.810 bina ve 512.000 daire.) 24 OCAK- Pakistan Devlet Başkanı Zülfikar Ali Butto Türkiye'ye bir1 günlük ziyaret yaptı. 24 OCAK- İnönü TBMM ortak toplantısında sıkıyönetim ve idamlar hakkında konuştu:'... Siyasi suçlar için adam olmaması fikrindeyim, bunu kaldıranın. Dünyada memleketler var ki idam cezasını büsbü226 1972tün kaldırmışlardır. 24 OCAK- Sıkıyönetim 11 ilde 2 ay daha uzatıldı. 30 OCAK- İstanbul'da Aksaray geçidi, hizmete açıldı. 8 ŞUBAT- İnönü ve Churchill'in ikinci Dünya Savaşı'nda Adana'da yaptıkları gizli görüşmelere ait belgeler, aradan 25 yıl geçmiş oldu-ğundan dolayı, ingiliz usullerine göre incelenmeye açık tutuldu. 8 ŞUBAT- Türkiye'de Haşhaş ekiminin yasaklanmasından sonra Amerika Devleti, ilk tazminat olarak 35 milyon TL. verdi. 24 ŞUBAT- 229 sanıklı Dev-Genç davasma, Ankara'da l No.lu sıkıyönetim mahkemesinde başlandı. 28 ŞUBAT- İstanbul Cerrahpaşa Tıp Fakültesi öğretim üyelerinden Ord. Prof. Dr. Kazım İsmail Gürkan (doğ: 1905) öldü. 4 MART- Başkan Sunay; 1.8.1971 tarihine kadar işlenmiş orman suçlan-nin affı ile ilgili kanun metnim veto etti. 6 MART- Deniz yollannın 125 milyon değerindeki turistik Marmara Yolcu Gemisi, yıllık revizyon için alındığı İstanbul Haliç Tersanesi'n-de yanarak battı. 8 MART- Eski Başbakan Adnan Menderes'in büyük oğlu, DP genel başkan vekili Yüksel Menderes Ankara'da intihar etti. 10 MART- TBMM Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan, Hüseyin İnan hakkında sıkıyönetim mahkemesinin vermiş olduğu ölüm cezasını onayladı. 11 MART- Anarşist eylemlere katıldıkları ve Maltepe garnizonundan kaçanlara yardım ettikleri öne sürülen küçük rütbeli 57 subay ile 11 astsubay ordudan ihraç edildi. 11 MART- İPRAŞ Rafinerisi, düzenlenen sade bir törenle CALTEX yetkilileri tarafmdan hükümete devredildi. 13 MART- Ankara'da sokağa çıkma yasağı; 00.30 - 04.00 arasında uzatıldı. 14 MART- Deprem 'Marmara Bölgesi'ni salladı. 19 MART- Başbakan Nihat Erim. Nixon'la görüşmek üzere, Amerika'ya gitti. 21 MART- Yüz yıllık bir yapı olan tarihi Kütahya Cezaevi yandı. 23 MART- Cumhurbaşkanı Sunay; Gezmiş, İnan ve Aslan hakkındaki mahkeme kararım onayladı. 24 MART- Başbakan Erim, Amerika'dan döndü. 25 MART- Sıkıyönetim 11 ilde iki ay daha uzatıldı. 27 MART- Ünye Radar Üssü'nde görevli üç İngiliz teknisyen kaçırıldı. Kaçıranlar; Gezmiş, İnan ve Aslan'ın cezalarmın kaldınîmasmı istediler. Niksar'ın Kızıldere köyünde, güvenlik kuvvetleri tarafmdan| sardan anarşistler, üç İngiliz teknisyenim öldürdüler. Kendileri de -biri canlı diğerleri ölü olarak ele geçti. Nihat Erim, İngiliz hükümeti-1 ne Türk milletinin teessürlerim bildirdi. 28 MART- Başbakan Erim; 'Devleti maceraolara kurban etmeyeceğiz, bundan kimse şüphe etmesin!' dedi. 30 MART- İzmir Sıkıyönetim Komutanlığı (01.00-04.00) gece sokağa çıkma yasağı koydu. 30 MART- Başbakan Erim, anarşistler tarafından öldürülen 2 İngiliz ve 1 Kanadalı teknisyen için İngiliz ve Kanada Başbakanlanna taziye mesajı gönderdi. 11 NİSAN- Sovyetler Birliği Devlet Başkanı Podgomi, Türkiye'ye geldi; 12 NİSAN- Amerika Birleşik Devletleri'nden satın alınan 'Oruç Reis' ile 'Uluç Ali Reis' adlı denizaltılar Gölcük donanma üssüne geldiler. 22 NİSAN- Ana Muhalefet Partisi'nde anlaşmazlık yüze çıktı. Parti; İnönü'cüler, Ecevit'çiler olarak ikiye bölündü. İnönü CHP'de İttihat Terakki usullerine izin vermeyeceğim.' dedi. 29 NİSAN- Cumhurbaşkanı Sunay, yeni hükümeti kurmakla bağımsı/ kontenjan senatörü, Suat Hayri Ürgüplü (1903)'yü görevlendirdi. l MAYIS- Hürriyet Gazetesi'nin 25. yıldönümü kutlandı. 3 MAYIS- İçinde Erdal İnönü'nün de bulunduğu saat 9.30'da Esenboğa'dan hareket eden THY'nin DC-9 'Boğaziçi' jet yolcu uçağı, 6 mürettebat ve 61 yokuşu ile 4 silahlı anarşist tarafından Sofya'ya kaçındı. Kaçırılan uçağın rehin tutulan yolcu ve mürettebah 28 saat sonra serbest bırakıldı. Kaçıranlara Bulgaristan'a iltica hakkı tanındı. 4 MAYIS- Jandarma Genel Komutanı Org. Kemalettin Eken'e Ankara'da suikast yapıldı, l anarşist ölü, diğeri yaralı ele geçti. 5 MAYIS- İnönü; birer saat ara ile üç 'kalp spazmı' geçirdi. 6 MAYIS- Gezmiş, Aslan, İnan hakkında verilmiş olan ölüm cezası, Ankara Cebeci Sivil Kapalı Cezaevi avlusunda yerine getirildi. ; 7 MAYIS- CHP Olağanüstü Kurultayı'nda İnönü: 498, Ecevit: 709 oy aldi. 8 MAYIS- İnönü, Atatürk'ün ölümünden beri aralıksız olarak 33 yıldır 3 (33 Yıl 4 ay, 11 gün) tamdığı CHP liderliğinden istifa etti. Ecevit 'Devrimci kadrolar CHP'yi Atatürk ve İnönü'ye layık bir şekilde yaşatacak.' Kemal Satır: 'İnönü hayatta iken İnönü'süz bir CHP nasıl, olacaktır?' dedi. 14 MAYIS- CHP Özel Kurultayı 826 oy ile Bülent Ecevit'i Parti Genel Başkan seçti. 15 MAYIS- Milli Savunma Bakanı Ferit Melen (doğ: 1906) kabineyi kurmakla görevlendirildi. 22.5.1972'de kurdu. Ferit Melen (MGP) Doğan Kitaplı (AP) İsmail Arar (CHP) Z. Baykara (Dış) İ. Öztrak (Dış) Fehmi Alpaslan (MFP) M. İzmen (Kontenjan) F. Kubat (Dış) Haluk Bayülken (Dış) Z. Müezzinoğlu (Dış) Sabahattin Özbek (Dış) M. Öztekin (CHP) Naim Talü (Dış) Dr. K. Demir (CHP) Haydar Özalp (AP) İlyas Karagöz (AP) Rifki Danışman (AP) A. Rıza Uzuner (CHP) Mesut Erez (AP) N. Kodamanoğlu (CHP) Yılmaz Akçal (AP) Turgut Toker (AP) N. Sönmez (Dış) S. İnal (Dış) A. Karaküçük (AP) Melen Hükümeti güven oyu aldı. 24 MAYIS- Sıkıyönetim 11 ilde 2 ay daha uzatıldı. 7 HAZİRAN- "Eminsular"ın emekli maaşlarım yükselten kanun Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edildi. 8 HAZİRAN- Sunay ile Pakistan Devlet Başkanı Zülfikar Ali Butto, Ankara Esenboğa Havaalanında görüştü. 12 HAZİRAN- CHP Genel Başkam Ecevit, eski başkan İnönü'yü evinde ziyaret etti. 14 HAZİRAN- Anarşistlerin davaları serisine 'Sandık Cinayeti' olarak adlandırılacak olan yeni bir cinayet eklendi. 17 HAZİRAN- Başbakan Ferit Melen, Batı Almanya Bavyera teli nunda 'Ordunun müdahale nedenleri'ni anlattı. 18 HAZİRAN- Hacı Ömer Sabancı Kültür Merkezi'nin temeli Adaııa'dti,| törenle atıldı. 23 HAZİRAN- 31 yıl önce, 1941 yılının 23 Haziran günü, İngiltere'yejP derken torpillenerek batan Refah şilebi'nde şehit olan 167 subay, as¬subay ve erimizin hatırası için yapılan 'Refah şehitleri Abidesi' törenle açıldı. 28 HAZİRAN- Haliç tersanesinde havuzda bulunan şehir hatlarının 'Eminönü' araba vapuru battı. Şüpheler sabotajda birleşiyor. 30 HAZİRAN- CHP XXI. Kurultayı çahşmalanna başladı, inönü: 'Ece-vit'e yardımcı olmalıyız...' dedi. Genel başkanlığa Bülent Ecevit yeniden seçildi. 4 TEMMUZ- Gelibolu - Evreşe ovası su baskınına uğradı. 7 TEMMUZ- İstanbul Fener Ortodoks Küisesi Patriği Athenagoras İstanbul'da öldü. 8 TEMMUZ-1954 yılından bu yana İstanbul'da özel bir klinikte tedavi altında bulunan eski Ürdün Kralı Tallal öldü. 13 TEMMUZ- İstanbul'da Florya'da Sunay'ın başkanlığında İnönü'süz zirve toplantısı yapıldı. Ferit Melen: Tağmaç ve komutanlar, görev sürelerinin uzatılmasına karşı çıktılar.' dedi. 16 TEMMUZ- İmroz Metropoliti Dimitrios Papadopulos Fener Patrikliğine seçildi. 19 TEMMUZ- Sıkıyönetim 2 ay daha uzatıldı. 20 TEMMUZ- Giresun'un Dereli ilcesine bağlı İkisu Orman îşletmesi'nde bakkallık yapan Necati Güven 500.000'nci işçi olarak törenle Almanya'ya uğurlandı. 20 TEMMUZ- Ana muhalefet partisinden istifalar ve parti disiplinine uymadıkları gerekçesiyle ihraçlar başladı. 23 TEMMUZ- Tanınmış kadın romancılardan ve Suat Derviş öldü. 27 TEMMUZ- Emlak Vergisi Kanunu yürürlüğe girdi. 29 TEMMUZ- Erciş'te şiddetli yağmur, 13 vatandaş kayıp l AĞUSTOS- Fenerbahçe Spor Kulübüne büyük hizmeti geçmiş, iş adamı Müslim Bağcılar öldü. 7 AĞUSTOS- Ani hava değişikliği büyük afetlere yol açtı. Siirt'te kaybolanlar, Trakya ve Marmara'da kayıplar... İstanbul'da fırtına. 7 AĞUSTOS- CHP Yüksek Disiplin Kurulu; eski genel sekreter Kemal Satır ile eski Devlet Başkanı Ali İhsan Göğüs'ü partiden ihraç etti. 230 19729 AĞUSTOS- İstanbul Üniversitesi eski rektörlerinden Ord. Prof. Dr. Siddık Sami Onar (doğ: 1898) öldü. 15 AĞUSTOS- Eski MBK üyesi İrfan Solmazer izinsiz olarak yurt dışına çıktı. 18 AĞUSTOS- İstanbul Sanayi Odası Türkiye'nin yüz büyük finnasınm adım açıkladı. 'Hürriyet Gazetecilik ve Matbaacılık A.Ş.' ilk elli bü¬yük arasında. 22 AĞUSTOS- Ozan ve gazeteci Orhan Seyfi Orhon (doğ: 1890) öldü. 24 AĞUSTOS- KKK Org. Faruk Gürler Genelkurmay Başkanlığı'na, Semih Sancar Kara, Kemal Kayacan Deniz, Muhsin Batur da Hava Kuvvetleri Komutanlığı'na atandılar. 25 AĞUSTOS- İstanbul-Ambarlı'daki Üniversite Sitesi'nin temeli atıldı. 27 AĞUSTOS- Ankara ve çevresindeki yağışlar can ve mal kaybına sebep oldu. 29 AĞUSTOS- Milli Eğitim Bakanlığı, yeni ilkokul yönetmeliğinde, ilkokul öğrencilerinin her pazartesi günü, Türküm doğruyum' ile başlayan geleneksel antlarının sonu: 'Ey, bu günümüzü sağlayan Ulu Atatürk, açtığın yolda, kurduğun ülkede, gösterdiğin amaçta hiç durmadan yürüyeceğime ant içerim, ne Mutlu Türküm diyene,' şeklinde değiştirildi. 30 AĞUSTOS- 30 Ağustos Zafer Bayrami'nın 50'nci yıldönümü bütün yurtta büyük törenlerle kutlandı. Gazetelerde, Kurtuluş Savaşı'nda şehit olanların listeleri yayınlandı. Zafer yıldönümü dolayısıyla piyasaya gümüş elli liralık çıkarıldı. 31 AĞUSTOS- Erdek'te büyük su baskını. 4 EYLÜL- Cumhuriyetçi Parti kuruldu. 10 EYLÜL- Hürriyet Gazetecilik ve Matbaacılık A.Ş. ailesine 'Kelebek' Gazetesi de katıldı. 11 EYLÜL- Uluslararası Gazeteciler Federasyonu 'II. Dünya Kongresi' İstanbul'da (FİJ) toplandı. 12 EYLÜL- TBMM açıldı. Sandalye Durumu: Parti Milletvekili Senatör AP 224 88 CHP 125 29 DP 40 8 MGP 14 11 CP 10 4 1972 231MP 4 -MHP l l BP 2 - Bağımsız 20 7 M. Birlik - 18 Kontenjan - 15 Boş 10 2 15 EYLÜL- Edebiyatçı Baki Süha Ediboğlu (doğ: 1915) öldü. 18 EYLÜL- MP kurucularmdan, eski ticaret bakanı Ahmet Oğuz (doğ: 1912) öldü. 22 EYLÜL- Muvazzaf ve ihtiyat askerlikte geçen sürelerle, yedek subay okullarında geçen sürelerinin fiili hizmete sayılması hakkında kanun kabul edildi. 23 EYLÜL- Sıkıyönetim iki ay daha uzahidı. 26 EYLÜL- Afgan Kralı Zahir Şah ve eşi Ankara'y a geldi. 27 EYLÜL- Deniz Kuvvetleri Günü kutlandı. 1 EKİM- Boksör Cemal Kamacı, 63.5 kg.da Avrupa profesyonel şampi¬yonu oldu. 2 EKİM- Bağ-Kur yürürlüğe girdi. 14 EKİM- 3. Beş Yıllık Kalkınma Planı senatoda kabul edildi. 17 EKİM- Genç politikacılardan Kamuran Evliyaoğlu (Doğ: 1926) öldü; 17 EKİM- Gazeteci ve yazar Halil Lütfü Dördüncü (Doğ: 1906) öldü. 19 EKİM- AP. Büyük Kongresi Ankara'da toplandı. Süleyman Demirel, yeniden başkan seçildi. 19 EKİM- Başkan Sunay'ın özel demeci Hürriyet Gazetesi'nde yayınlandı. 22 EKİM- THY'nm Truva' adlı uçağı, Sofya'ya kaçırıldı. Uçak ve yolcular 38 saat sonra serbest bırakıldı. 23 EKİM- Zonguldak - Kozlu İncir Harmanı ve Çaydamar kömür ocaklannda grizu patladı. 20 işçi öldü, 76 işçi yaralandı. 31 EKİM- Konya'dan İstanbul'a giden motorlu trenle bir iş katanın çarpışması sonunda 38 yolcu öldü. 45'i ağır 90 yolcu yaralandı. 1 KASIM- Cumhuriyet Senatosu Başkanlığı'na Anburnu seçildi. 2 KASIM- Meclis Başkanlığma Sabit Osman Avcı seçildi. 5 KASIM- CHP parti grubu. Bakanlar Kurulu'nda bulunan 4 bakanını çekme kararı aldı. 5 KASIM- İnönü, CHP'den ve Malatya milletvekilliğinden istifa etti. 9 KASIM- Kırklareli panayırı. 232 197216 KASIM- CHP'den ve milletvekilliğinden istifa eden İsmet İnönü Anayasa'mn 'Eski Cumhurbaşkanlarına tanıdığı' haktan yararlandı ve 'İlk Tabii Senatör' olarak Cumhuriyet Senatosu'nda yemin etti ve yeni görevine başladı. 19 KASIM- Yugoslavya'nın Müslüman başbakanı Cemal Biyediç ve eşi Kaziye Biyediç Türkiye'ye geldiler. 21 KASIM- TRT'nin 1200 kvv'lık Ankara Radyosu uzun dalga verid is¬tasyonu Cumhurbaşkanı Sunay tarafından hizmete açıldı. 22 KASIM- MP Genel Başkanı Osman Bölükbaşı, sağlık durumundan dolayı bu görevinden çekildi. 25 KASIM- Kayseri Çinko İzabe (Çinkur) Fabrikasının temeli atıldı. 1 ARALIK- Mevlana törenleri... 30 Eylül 1207'de doğan ve 17 Aralık 1273'de Konya'da ölen büyük düşünür Mevlana Celaleddin-i Rumî anma törenleri genellikle 1-17 Aralık tarihleri arasında düzenlenir. 2 ARALIK- Yeni 'Dernekler Kanunu' yürürlüğe girdi. 6 ARALIK- Gazeteci ve yazar Adnan Veli Kanık (Doğ: 1916) öldü. 10 ARALIK- Klasik Türk Müziği üstadlarından Kemanı Hakkı Derman (Doğ: 1907) öldü. 12 ARALIK- THY'larının satın altığı DC-lOJet (345 yolcu) 'istanbul' yolcu uçağı hizmete girdi. 14 ARALIK- Avrupa Konseyi'nde Türkiye'nin yönetim tarzı ile ilgili olarak tahkikat komisyonu kurulması istendi. 15 ARALIK- İstanbul defterdarlık binası yandı. Sabotaj üzerinde durul du. 17 ARALIK- DP Büyük Kongresi'nde Ferruh Bozbeyli yeniden genel başkan seçildi. 19 ARALIK- Gazeteci, yazar Ahmet Emin Yalman (Doğ: 1888) öldü. 29 ARALIK- Ankara-Eskişehir yolunda bir greyder otobüsü biçti. 19 ölü ve yaralı var... 1973 font size="2">2 OCAK- Liderler Çankaya'da toplandı. Başkan Sunay, reformlar için olumlu davranış istedi. 3 OCAK- Suriye'den kaçak olarak Türkiye'ye giren silahlı 9 anarşist ile Hassa ilçesinin Karafakılh Köyü civarında güvenlik kuvvetleri çarpıştılar. l yüzbaşı, 2 er ve 3 vatandaş yaralandı, l onbaşı, 2 köylü şehit oldu. Arama Nur Dağları'nda sürdürüldü. 4 OCAK- Hürriyet Gazetesi; silahlı anarşistlerin güneydoğu smırlarımızda güvenlik kuvvetleriyle yaptıkları silahlı çatışma haberi dolayısıyla Hatay ve Adana illerinde kapatıldı. Konu meclise getirildi. Karar kısa süre içinde kaldınîdı. 9 OCAK-10 Ocak geleneksel Gazeteciler Bayramı, başkanmın basm özgürlüğü ile ilgili sözleri nedeniyle, Türk Gazeteciler Sendikası tarafından iptal edildi. 13 OCAK- Sabotajları önlemek için her havaalanına komutanlık kuruldu. 25 OCAK- Sıkıyönetim 9 ilde iki ay daha uzatıldı. Sakarya ve Zonguldak'ta kaldırıldı. 28 OCAK- Los Angeles Başkonsolosumuz Mehmet Baydar ile Konsolos Bahadır Demir, Migırdıç Yanikyan adlı biri tarafından öldürüldü. 13 ŞUBAT- İstanbul'da Darphane ve damga matbaasmda yangın çıktı. 14 ŞUBAT- Ermenilerin Marsilya'da bir kilise avlusuna diktikleri Türkiye aleyhtarı anıt ve buna izin veren Fransa'nm tutumu dolayısıyla durumu protesto ettik. Türkiye Büyükelçisi bir süre yurda döndü. 19 ŞUBAT- Çarıkın, Kırşehir, Bolu, Kastamonu, Sivas ve Kayseri'de deprem. 21 ŞUBAT- Yüksek komuta heyeti tebliğ yayınladı: '...Silahlı Kuvvetler ve 12 Mart Muhtırasi'nı küçük düşürecek sataşma ve bey ana son verilmelidir.' 22 ŞUBAT- İstanbul Devlet Mühendislik, Mimarlık Akademisi'nde biri kısım ek binalar sabaha karşı yandı. 28 ŞUBAT- Cumhuriyetçi Parti, faaliyete geçişinden 5 ay 25 gün sonra, MGP ile güç birliği yaparak birleşme karan aldı. 4 MART- Milli Güven Partisi, Cumhuriyetçi Parti, Bağımsız halkçıların, birleşmesiyle oluşan 'Cumhuriyetçi Güven Partisi'nin genel başkan-IJ lığına Turhan Feyzioğlu seçildi. 5 MART- Genelkurmay Başkanı Org. Faruk Gürler emekliliğim istedi. 6 MART- Gürler, kontenjan senatörü oldu. Genelkurmay Başkanhğına Kara Kuvvetleri Komutanı Org. Semih Sancar atandı. 16 MART- Tıbbiyeliler Bayramı 25 MART- Tabii Senatör, eski Cumhurbaşkanı İsmet İnönü, Cumhuriy Senatosu'nda, Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay'ın görev süresinin uzatılmasını öngören Anayasa değişikliği teklifi üzerine:'- Bunu yapmayınız. Bu O'na iyilik değildir. Vazifesin! bırakmasın! bilirse şerefli bir iş yapmış, olur.' dedi. 30 MART- 'Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşunun 50'nd yıldönümünün kutlanması hakkında (1701 sayılı) kanun kabul edildi. 26 MART- Yüzyıllardır süregelen rüya gerçekleşti. İstanbul'un iki yaka-smı birleştiren Boğaz Köprüsü, karşılıklı bağlandı. 26 MART- Kütüphane Haftası (26 Mart -1 Nisan) 28 MART- Yedi yıllık görev süresini bitiren Türkiye'nin 5. Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay görevinden ayrıldı. 5 NİSAN- Siyasi partilerin yetkilileri, Cumhuriyefin 50'nd yılında bir genel af çıkarmaktan yana olduklarını belirttiler. 6 NİSAN- Emekli Oramiral Kontenjan Senatörü Fahri Korutürk 15. turda Türkiye Cumhuriyeti'nin 6. Cumhurbaşkanlığına seçildi. 7 NİSAN- Melen Hükümeti demokratik rejimin bir gereği olarak istifa etti. 12 NİSAN- Ticaret Bakanı ve Kontenjan Senatörü Naim Talü, yeni hükümeti kurmakla görevlendirildi. 15 NİSAN- Naim Talu Kabineyi kurdu. Korutürk onayladı. Naim Talü (Bağımsız) Kemal Satır (CGP) Nizamettin Erkmen (AP) İlhan Öztrak (Dış) İsmail Hakkı Tekinel (AP) Hayri Mumcuoğlu (Bağımsız) Ilhami Sancar (CGP) Mukadder Öztekin (Bağımsız) Haluk Bayülken (Dış) Sadık Tekin Müftüoğlu (AP) Orhan Dengiz (AP) Nurettin Ok (AP) Ahmet Türkel (AP) Vefa Tanır (CGP) Fethi Çelikbaş (CGP) Ahmet Nusret Tuna (AP) Sabahattin Özbek (Bağımsız) Ali Naili Erdem (AP) Nuri Bayar Kemal Demir Ahmet İhsan Kırımlı (AP) Nebil Oktay (CGP) Orhan Kürümoğlu (AP) Orman Bakam îsa Bingöl (AP) Gençlik Bakanı Celalettin Coşkun (AP) 18 NİSAN- Türkiye'nin ilk eczacılarından, işadamı, Ferit Eczacibaşı (doğ: 1887) öldü. 18 NİSAN- Manisa Mesir Senlikleri (18-26 Nisan) 21 NİSAN- Romancı Kemal Tahir (doğ: 1910) öldü. l MAYIS- Hürriyet Gazetesi'nin 26'ncı kuruluş yıldönümü kutlandı. 7 MAYIS- Cumhuriyet Gazetesi 50'nci yaşım kutladı. 13 MAYIS- Seçmen kütüklerinm yazuması için bütün yurtta sokağa çıkma yasağı kondu. 16 MAYIS- Atatürk tarafından kendisine 'Maraş Kahramanı' adı verilen ve kırmızı kurdeleli İstiklal Madalyası ile taltif edilen. Kurtuluş Savaşı'nda bilfiil cephede bulunmuş olan Merzuka Selcanoğlu öldü. 19 MAYIS- Başkan Korutürk, Cumhuriyet Senatosu'nda konuşulmadan kanunlaşan 'Madencilik Reformu Kanunu'nu veto etti. 20 MAYIS- Ankara Gazeteciler Cemiyeti'nin düzenlediği geleneksel baloda Cumhurbaşkanı Korutürk, sanatçılara ödüllerim dağıttı. 20 MAYIS- Çanakkale-Yenice Panayırı (20-24 Mayıs) 20 MAYIS- Giresun 'Acibükü-Aksu Vadisi' Panaym. (20-26 Mayıs) 20 MAYIS- Millet Meclisi'nde sandalye durumu. Partiler listesine yeni bir parti eklendi. Üç üyeli Milli Selamet Partisi. Sandalyelerin dağılışı: Parti Milletvekili Senatör AP 225 86 CHP 97 19 CGP 44 20 DP 41 7 MP 4 MSP 3 TBP 2 MHP l Boş 15 3 Bağımsız 18 15 Tabu üye - 18 Eski C.Bşk. - 2 C. Kontenjan G. 450 185 20 MAYIS- Sağlık durumundan ötürü parti başkanlığmdan ayrılan l milletvekili Osman Bölükbaşı, bu dönem seçimlere de katumaya söyledi. l HAZİRAN- Hava Kuvvetleri Günü. l HAZİRAN- Trabzon Şenlikleri l HAZİRAN- Bahkesir-İvrindi İlkbahar Panayırı 1 HAZİRAN- Antalya 10. uncu Film Festivali. 2 HAZİRAN- Karaman'da "Dil Bayramı" 2 HAZİRAN- İstanbul Valisi Vefa Poyraz, AP listesinden senato lerine katılmak üzere görevinden ayrıldı. 2/3 HAZİRAN- Enerji tasarrufu için bütün yurtta saatler birer geri alındı. 3 HAZİRAN- Sümerbank'ın kuruluşunun 40. yıldönümü. 3 HAZİRAN- Çanakkale-Çan Panayırı (3-7 Haziran). 4 HAZİRAN- İzmir Valisi Namık Kemal Sentürk İstanbul Va atandı. 7 HAZİRAN- Sökülmek üzere satılmış bulunan Yavuz zırhlısını ve teslimi dolayısıyla Gölcük deniz üssünde duygulu bir töre; di. Törende gemide hizmet görmüş olan personel de bulundı 8 HAZİRAN- İstanbul Boğaz Köprüsü'nde taşıtla geçiş tecrübes di. 9 HAZİRAN- Uluslararası Akdeniz Festivali İzmir'de başladı. Festivale İtalya, İspanya, Tunus.Libya, Cezayir, Kıbrıs, Yugoslavya, Folklor ekipleri katıldı. 11 HAZİRAN- Mardin - Kızıltepe'de özel arabası içinde kurşuni öldürülen AP milletvekili Abdürrahim Türk'ün başı olduğu aşireti mensuplarıyla, kendilerine düşman saydıkları Bup a den Kahraman Ailesinin çatışmasında 12 kişi öldü. 17 HAZİRAN- Dünyada 'Babalar Günü' (1910 yılında ilk defa . ka'da kutlandı). 19 HAZİRAN- Edebiyat öğretmeni, eleştirmen, yazar Tahir Alaı dü. 25 HAZİRAN- Kuvvet komutanlannın görev sürelerim en az iki tan kanun tasansı Cumhuriyet Senatosunda kabul edildi. 29 HAZİRAN- Hatay'da St.Pierre Günü. 29 HAZİRAN- Edirne'de 'Kırkpınar Güreşleri'. (Haziran ayın gün). 5 TEMMUZ- Akşehir Nasrettin Hoca Şenlikleri (5-10 Temmuz) 5 TEMMUZ- Üniversiteye Giriş Sınavı sorularının çalındığı tespi di. 7 TEMMUZ- Ord. Prof. Dr. Sedat Tavas (doğ: 1892) öldü. 10 TEMMUZ- îstanbul-Bakırköy Güngören'de 'Anadolu Gözlük Fabrikasi'nda çıkan yangında 8 işçi yanarak öldü. 12 TEMMUZ- Başkan Korutürk, orman af kanununu veto etti. 18 TEMMUZ- Çamlihemşin (Rize) şenlikleri (18-30 Temmuz) 26 TEMMUZ- Bursa Metal-İş Sendikasi'nın sekiz iş yerinde aldığı grev kararmm ilk uygulanmasına Tofaş' da başladı. 15 AĞUSTOS- Selçuk (İzmir) Meryem Ana Haç Ayinleri. (15 Ağustos - ( 15 Eylül), 16 AĞUSTOS- Hacıbektaş (Nevşehir) - Hacıbektaş Veli Anma Törenleri 3 EYLÜL- Tavşanlı (Kütahya) Avcılar Günü. 4 EYLÜL- Tekirdağ-Çerkezköy Panayırı (4-6 Eylül). 5 EYLÜL- Elmalı (Antalya) - Yeşilyayla Güreşleri (5-8). 5 EYLÜL- Erfelek (Sinop) Panayırı (5-10 Eylül). 5 EYLÜL- Bigadiç (Balıkesir) Panayırı (5-9 Eylül). 5 EYLÜL- İspir (Erzurum) Senlikleri (5-11 Eylül). 5 EYLÜL- Manisa Bağbozumu Şenlikleri (5-8 Eylül) 7 EYLÜL- Eskişehir Beyaz Altın Festivali 8 EYLÜL- Tekirdağ Muratlı Panayırı (8-10 Eylül). 8 EYLÜL- Eskişehir Beylikhisar Emtia Panayırı (8-10) 9 EYLÜL- Karacabey (Bursa) Hayvan ve Emtia Panayırı (9-20) 10 EYLÜL- Gönen (Balıkesir) Sonbahar Panayırı (10-12). 10 EYLÜL- Geyve (Sakarya) Pamukova Bucağı Hayvan ve Emtia Pana¬yırı (10-13). 4 12 EYLÜL- Tekirdağ Hayrabolu Panayırı (12-14 Eylül) 1, 12 EYLÜL- Türkiye ilköğretim Haftası. (12-19 Eylül) Okulların açılış tarihine göre, bir haftalık süre mahalli idarelerce düzenlenir. 14 EYLÜL- Geyve (Sakarya) Hayvan ve Emtia Panayırı (14-17). 15 EYLÜL- Çan (Çanakkale) Panayırı (15.18). 15 EYLÜL- Manyas (Balıkesir) Sonbahar Panayırı (15-18). 15 EYLÜL- Çifteler (Eskişehir) Panayırı (15-210) 16 EYLÜL- Malkara (Tekirdağ) Panayırı (16-18) 16 EYLÜL- Uluköy (Afyon) Panayırı (16-19) 18 EYLÜL- Ayancık (Sinop) Panayırı (18-21) 18 EYLÜL- Şarköy (Tekirdağ) Panayırı (18-20) 19 EYLÜL- Pamukkale (Denizli) Senlikleri (19-20). 20 EYLÜL- Mihalıççık (Eskişehir) Panayırı. 238 1920 EYLÜL- Klasik Türk Müziği sanatçılarmdan neyzen Burhanettin Ökte (doğ: 1904) öldü. 21 EYLÜL- Gerze (Sinop) Karh Panayırı (21-23). 21 EYLÜL- Topkapı Sarayı Müzesi ilk müdürü Tahsin Öz (doğ. 1887) öldü. 23 EYLÜL-14 Ekim 1973'de yapılacak olan milletvekili ve senato genel seçimleri propaganda süresi başladı. 24 EYLÜL- şair ve romancı Şükufe Nihal (doğ. 1896) öldü. 6 EKİM- İstanbul'un Kurtuluşunun 50'nci Yıldönümü büyük törenlerle kutlandı. 6 EKİM- Orta Doğu'da îsrail Savaşı yeniden başladı. Türkiye Güney sınırlarında yapacağı büyük askeri manevrayı geçici süre için erteledi. 6 EKİM- Marmara ve Batı Karadeniz bölgelerinde hüküm süren fırtına ve su baskınları, can ve mal kaybına sebep oldu. 13 EKİM- Halikarnas Balıkçısı adıyla anılan, ünlü Türk hikaye ve ro-mancısı Cevat Şakir Kabaağaçlı (doğ: Girit 1887) İzmir'de öldü. 14 EKİM- Milletvekili ve senato seçimleri yapıldı. Seçimlere 8 siyasi parti katıldı. Sonuçlar: CHP: 185, AP: 149, MSP: 48, DSP: 48, CGP: 13, MHP: 3, TBP: l. Bağımsızlar: 6 milletvekilliği kazandılar 15 EKİM-1. Uluslararası Türkoloji Kongresi İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türkiyat Enstitüsü'nde açıldı. (20 Ekim 1973'e kadar sürecek). 26 EKİM- İğdır ovasuu sulayacak olan 'Arpaçay Barajı' anlaşması, Türk-Sovyet delegeleri tarafından Ankara'da imzalandı. Baraj 16.6 milyon rubleye (300 milyon Türk Lirası) mal olacak. EKİM- Gediz (Kütahya)-Gençer Panayırı (Ekim ayının son haftası). EKİM- Akçakoca (Bolu) Hayvan ve Emtia Panayırı (Ay içinde). 27 EKİM- 'Sakarya Şehitler Anıtı' açıldı. 29 EKİM- Sivas'ta kurulması kararlaştırılan 'Cumhuriyet Üniversite-si'nin hazırlıkları tamamlandı. 29 EKİM- Türkiye Cumhuriyeti'nin Kuruluşunun 50. Yıldönümü ve şenlikleri. (26 Ekim 1973 günü saat 13.30'da başladı. 30 Ekim 1973 ak¬şamı sona erdi.) 30 EKİM- İstanbul Boğaz Köprüsü, Korutürk tarafından törenle açıldı. 1 KASIM- Boğaz Köprüsü'nden ilk 24 saat içinde 28 bin 126 taşıt geçti. Bunlar 400 bin lira ücret ödedi. 2 KASIM- Millet Meclisi 10. turda da başkanım seçemedi. 2 KASIM- Hükümeti kurmakla görevli Ecevit, Korutürk'le görüştü 4 KASIM- Keban Baraji'nda su toplanması için 9 kapaktan 2'si kapahid: 4 KASIM- 5. Adana Altın Koza Film Festivali'nde Lütfü Akad'm "Gelin" adlı filmi en iyi film ödülünü aldı. 5 KASIM- Tuluat tiyatrosunun son temsilcisi ismail Dümbüllü öldü. 7 KASIM- Ecevit, hükümeti kuramayacağım Korutürk'e bildirdi. 8 KASIM- Faruk Nafiz Çamlıbel (75) öldü. 10 KASIM- Merkür gezegeni güneşin önünden geçti; dünyadan kopla görüldü. 12 KASIM- Korutürk, hükümeti kurma görevini Demirel'e verdi. 15 KASIM- Yazar Nihal Atsız tutuklandı. 17 KASIM- TGS Başkanlığı'na Semih Balcıoğlu seçüdi. 17 KASIM- Demirel de hükümeti kuramadı. 19 KASIM- Hilton Oteli'nde kumarhanede 25 bin dolar kazanan Fransız iğneyle uyutulup soyuldu. 25 KASIM- Yunanistan'da darbe oldu. 2 ARALIK-1974 bütçesi 80 milyar lira olarak belirlendi. 6 ARALIK- Millet Meclisi oturumu yalnızca 45 saniye sürdü. 8 ARALIK- Korutürk, Çetin Altan'ı affetti. 9 ARALIK- Mahalli seçimler yapıldı. 67 ilin belediye başkanlıklarınm 33'ünü CHP, 22'sini AP, 2'sini DP, 2'sini DP, 2'sini MSP, 8'ini bağımsızlar kazandı. 18 ARALIK- CHP Milletvekili Kemal Güven 27. tur sonunda meclis bal¬kanı seçildi. ; 25 ARALIK- Atatürk'ün mücadele arkadaşı, "ikinci Adam",TC'nin 7 ' yıl süreli başbakanı, 12 yıllık cumhurbaşkanı İsmet inönü 16.10'da Pembe Köşk'te öldü. 28 ARALIK - İnönü'nün cenazesi TBMM'de yapılan törenden sonra Anıtkabir'e götürüldü. 31 ARALIK - Demekler Kanunu'nün bazı maddeleri Anayasa mahkemesi taraf mdan iptal edildi. 1974 1974 yılı kronolojisi 10 Ocak: Kabineyi kurmakla görevlendirilen Naim Talu, Hükümeti kuramıyacağını belirterek görevi Cumhurbaşkanı'na iade etti. 13 Ocak: CHP ile MSP, hükümet konusunda ortaklık için anlaştı. 14 Ocak: Korutürk, Hükümeti kurmakla tekrar Ecevit'i görevlendirdi. 26 Ocak: CHP-MSP Koalisyon Hükümeti güvenoyu aldı. (Hükümet bunalımı 3 ay 12 gün sürdü). -THY'nin Van isimli yolcu uçağı İzmir yakınlarında düştü, 62 kişi öldü. 28 Ocak: Devrimci Subaylar Örgütü davasında 33 subay 6-12 yıl arasında değişen hapis cezasına çarptırıldılar. 14 Şubat: Yazar ve gazeteci İsmail Cem İpekçi, TRT Genel Müdürlüğü'ne atandı. 3 Mart: Dünya sivil havacılık tarihinin en büyük kazası Paris'in Orly Havaalanı yakınlarında meydana geldi. İstanbul-Paris-Londra seferini yapan THY'nin DC-10 tipi Ankara isimli yolcu uçağı, havalandıktan az sonra düştü. 335 yolcu ve 12 kişilik mürettebattan kurtulan olmadı. 11 Mart: Alkollü içki olduğu gerekçesiyle biranın ruhsatsız yerlerde satılması, İçişleri Bakanı Oğuzhan Asiltürk'ün valiliklere gönderdiği bir genelge ile yasaklandı. 17 Mart: MSP İstanbul İl Kongresi'nde konuşan Erbakan, İstanbul Karaköy Meydanı'na dikilen 'Güzel İstanbul' adlı çıplak kadın heykelinin kaldırılacağını söyledi. (O zamanda heykellerle uğraşıyorlarmış.) 18 Mart: Karaköy Meydanı'nda bulunan 'Güzel İstanbul' heykeli, valiliğin verdiği emir üzerine gece yerinden söküldü. 28 Mart: Ünlü yönetmen Elia Kazan, herkesten habersiz olarak İstanbul'a geldi. 8 Nisan: BM Genel Sekreter Yardımcısı Roberto Guyer, Kıbrıs sorununu görüşmek üzere Türkiye'ye geldi. 12 Nisan: Yunanistan, Türkiye ile olan ilişkilerinde gerginleşme olmadığına dair bir açıklama yaptı. 28 Nisan: 3. Cumhurbaşkanı Celal Bayar, 'görüş, düşünce ve inançlarına ters düştüğünü' öne sürerek Tabi Senatörlüğü kabul etmedi. 2 Mayıs: İstanbul Boğaziçi Köprüsü'nden yayaların geçişine izin verildi. Geçiş ücreti 1 lira. 14 Mayıs: Genel Af teklifi, TBMM'de kanunlaştı. 25 Mayıs: Tiyatro sanatçısı ve yönetmen Ulvi Uraz öldü. 11 Haziran: Libya Hükümeti, Ankara'da yapılan Kocatepe Camii için 4.800.000 TL. bağışta bulundu. 22 Haziran: Türkiye Sosyalist İşçi Partisi (TSİP) kuruldu. -Yazar Çetin Altan'ın 'Bir Avuç Gökyüzü' adlı romanı, Ankara Savcılığı'nca müstehcen bulunarak toplatıldı. 30 Haziran: Memurlara iki günlük hafta tatili uygulaması başladı. 1 Temmuz: Bakanlar Kurulu, 1971'de yasaklanan haşhaş ekimine izin verdi. 5 Temmuz: Haşhaş ekimine izin verilmesi, Amerika'da çok sert tepkilere yol açtı. Amerikan Hükümeti, Büyükelçi Macomber'i istişare için Washington'a çağırdı. 15 Temmuz: Kıbrıs'ta, Yunanistan'a bağlı subayların yönetimindeki Ulusal Muhafız Gücü Kuvvetleri, bir hükümet darbesi yaparak yönetime el koydu. Lefkoşe Rum Radyosu'ndan yaptıkları yayında, Cumhurbaşkanı Makarios'un öldürüldüğünü iddia eden darbeciler, bir 'Ulusal Kurtuluş Hükümeti' kurulduğunu belirterek, eski ENOSİS'cilerden Nikos Sampson'un Cumhurbaşkanı sıfatıyla and içtiğini ve Kıbrıs'ta bir 'Yunan Cumhuriyeti' ilan edildiğini açıkladılar. 16 Temmuz: ABD ve İngiltere, Türkiye'den Kıbrıs'a karışmamasını istediler. Moskova, darbeyi faşist diye niteledi. Amerikan 6. Filo'suna Kıbrıs'a hareket emri verildi. -Başbakan Ecevit'in çağrısı üzerine siyasi parti liderleri bir toplantı yaptı. Demirel: "Oldu bittiye kalkanlar hüsrana uğrar." dedi. Kıbrıs Türk Bayrak Radyosu, Kıbrıs'taki Yunan Alayı'nın darbeye katıldığını bildirdi. -Kıbrıs'ta garantör devletlerden olan İngiltere'nin Dışişleri Bakanı Callaghan: "Ankara ve Atina soğukkanlı olmalıdır." dedi. -Kıbrıs Cumhurbaşkanı Makarios'un ölmediği anlaşıldı. Makarios'un 10 gün önce, Yunanistan'daki cuntacı subaylara yazdığı mektup açıklandı. Bu mektupta Makarios, 10.000 kişilik Rum muhafız Gücü'nün başındaki 650 subayın Yunanistan'a geri çağrılmasını istiyordu. -Başbakan Ecevit: "Türk yönetimi Kıbrıs'ta yegane meşru yönetim sayılmalıdır." dedi. 17 Temmuz: Başbakan Ecevit İngiltere Başbakanı Halord Wilson'la Londra'da görüştü. Gazetecilere, "Yunan Hükümetini, olayların tahrikçisi ve sorumlusu sayıyoruz. Yapacağımız görüşmelerin Kıbrıs'ta barış ve istikrarın sağlanmasına katkıda bulunacağını umarım." dedi. -Türk Donanması Ege ve Akdeniz'e açıldı. Donanma sürekli devriye geziyor. Bazı zırhlı birlikler Mersin Limanı'na geldi. ATAŞ Rafinerisi ansızın revizyona girerek petrol üretimini düşürdü. -90 ülkenin üye olduğu Ulusal Hür Sendikalar Konfederasyonu darbeyi şiddetle kınadı. -Birleşmiş Milletler (BM) Güvenlik Konseyi Kıbrıs ile ilgili olarak toplandı. Güvenlik Konseyi'nin Türk temsilcisi Osman Olcay: "BM Kıbrıs'ta tek meşru merci olarak Türk yönetimini kabul etmelidir." dedi. Sekiz ülke Türkiye'nin yanında yer alarak, Atina'nın Kıbrıs'tan elini çekmesini istedi. -Yunanistan'da darbeye muhalif olan 22 general emekliye sevk edildi. -İngiltere, Kıbrıs'a müdahaleye taraftar olmadığını belirterek, 'Garantör' devlet olarak Türkiye'yi yalnız bıraktı. -Ecevit, Ankara'daki Amerikan Büyükelçisi ile görüştü. ABD Dışişleri Bakanlığı'nın Kıbrıs konusunda kararsız olduğu açıklandı. -Yunanistan'ın Ankara Büyükelçisi, Dışişleri Bakan Vekili Hasan Işık'a Yunanistan'ın Kıbrıs'taki olaylarla ilgisi olmadığını bildirdi. 18 Temmuz: TBMM gizli bir toplantı yaptı. -Kıbrıs'ta darbecilerin Cumhurbaşkanı olarak seçtiklerini belirttikleri eski ENOSİS'ci Nikos Sampson: "Türkiye'nin müdahalesine hiçbir sebep yoktur." dedi. -Ecevit, ABD dışişleri Bakan Yardımcısı Sisco ile görüştü. Ecevit'in önerilerini alan Sisco Atina'ya gitti. Ecevit: "Zaman çok önemli hale gelmiştir. Saatler geçtikçe Kıbrıs'ta Yunan varlığı artmaktadır." dedi. -Yunanistan'dan 5 uçak dolusu asker ve silah Lefkoşe'ye geldi. Darbeciler Lefkoşe'de Türkleri ve Rumları ayıran 'Yeşil Hat'ta mevzilenmeye başladı. Yunanistan ordusu alarm durumuna geçti. -New York'a gelen Makarios: "BM Ada'ya silahla müdahalede bulunmalıdır." dedi. Sovyetler Birliği, BM'nin müdahalesini istedi. -Demirel: "Bu davada milletçe bölünmez bir bütünüz." dedi. 19 Temmuz: Bakanlar Kurulu toplandı. -Ankara'da ki yabancı ülke temsilcilerinin Türk Hükümeti ile temasları yoğunlaşarak devam etti. -NATO'daki Yunan delegesi, Kıbrıs'taki 6590 Yunan subayının geri çağrılacağını açıkladı, daha sonra bu sözünden caydı ve değiştirme yapılabileceğini bildirdi. NATO'daki Türk delegesi Yunanistan'ın bu teklifini reddetti. -Ecevit, BM Genel Sekreteri Waldheim'a gönderdiği mesajda: "Ada'da tek meşru yönetim Türk idaresidir." dedi ve BM'de darbecilerin temsil edilmesini reddetti. -ABD Dışişleri Bakan Yardımcısı Joseph Sisco, Atina'dan Ankara'ya geldi ve yeniden Ecevit ile görüştü. Sisco'nun getirdiği Yunan teklifleri reddedildi. -Kıbrıs Türk toplumu lideri ve Cumhurbaşkanı Yardımcısı Rauf Denktaş: "Bütün ümidim Türkiye'nin buraya gelmesidir. Türkiye muhakkak müdahale hakkını kullanmalıdır." dedi. -Yunan askeri değiştirme birliği Kıbrıs'a çıktı. -Ecevit, ABD Dışişleri Bakan Yardımcısı Sisco ile İngiliz Başbakanı Wilson'un Kıbrıs'a müdahale yapılmaması için ısrarlı teminat isteklerini kabul etmedi. -ABD, olası müdahaleyi önlemek için girişimlerini yoğunlaştırdı. Ecevit, ABD Dışişleri Bakanı Kissenger'in gönderdiği mektuba verdiği cevapta: "Tarih tekerrür eder, hatalar tekerrür etmez. Türkiye 10 yıl önce işlediği hatayı bu defa işlemeyecek ve çıkarmayı yapacaktır." dedi. 20 Temmuz: 'AYŞE TATİLE ÇIKTI': Türkiye, Kıbrıs için 5 gündür sürdürdüğü yoğun diplomatik temaslardan bir sonuç alamayınca, bu parola ile 'Kıbrıs Barış Harekatı'na başladı. Günün erken saatlerinde, Türk Ordusunun Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri Kıbrıs'a havadan indirdirme ve denizden çıkarma yapmaya başladı. Bu karar, İngiltere ve Yunanistan Büyükelçilerine bildirildiği gibi Ankara'da bulunan ABD Dışişleri Bakan Yardımcısı Sisco'ya da iletildi. Ecevit, Ankara'da gazetecilere verdiği demeçte: "Biz aslında savaş değil, barış için ve yalnız Türklere değil, Rumlara da barış götürmek için adaya gidiyoruz. Bu karara, bütün diplomatik, politik yolları denedikten sonra, mecbur kalarak vardık." dedi. 21 Temmuz: Kıbrıs'ta havada ve karada savaş başladı. Türk uçakları, Kıbrıs'a çıkarma yapmak isteyen ve savaş gemileriyle korunan büyük bir Yunan konvoyuna ateş açtı. Türk ve Yunan donanmaları Kıbrıs sularında fiilen çarpıştı. Adadaki Türk Alayına saldıran Yunan Alayı püskürtüldü. Kıbrıs'ın kuzey sahillerine ve özellikle Girne Limanı'na yapılan Türk çıkartması sürdü. -Türk paraşütçüleri Kıbrıs'ın başkenti Lefkoşe'nin Türk kesimine indi. Rumlar, bazı köylerdeki sivil Türkleri öldürmeye başladı. -ABD Dışişleri Bakanı Kissenger, ateşkes konusunda Ecevit ile iki defa telefonla görüştü. BM Güvenlik Konseyi ateşkes çağrısında bulundu. -Türk Ordusunun indirme ve çıkarmada gösterdiği başarı Türkiye'de bayram sevinci yarattı. Bütün şehirlerde Hükümete ve Orduya destek mitingleri yapıldı. Pakistan, Afganistan ve İran yardım sözü verdi. Acil olarak toplanan TBMM, Hükümete genel savaş açma yetkisi verdi. 14 ilde sıkıyönetim ilan edildi ve geceleri karartma yapılmaya başlandı. -Başbakan Bülent Ecevit, düzenlediği basın toplantısında 200'e yakın yerli ve yabancı gazeteciye demeç verdi. İngiliz BBC Radyosu: "Ecevit davasını açık ve berrak olarak kuvvetle savundu, Gizikis ise pek yavandı." şeklinde yorum yaptı. -Cumhurbaşkanı Fahri Korutürk, Ecevit Hükümeti'nin tutumunu kutladı. -Yeşilköy ile birlikte bütün havaalanları kapatıldı. Türkiye üzerinden uçakların geçmesi yasaklandı. Bütün sivil uçaklar ve gemiler Türk Ordusu emrine verildi. -Yunanistan seferberlik ilan etti. -ABD Başkanı Nixon, Atina'ya gönderdiği mesajda, çatışmanın karşısında olduğunu bildirdi. BM Genel Sekreteri Waldheim, ikinci kez ateşkes çağrısında bulundu. 22 Temmuz: Kıbrıs Barış Harekatı, Birleşmiş Milletlerin ateşkes çağrısına uyularak sona erdi. 23 Temmuz: Kıbrıs'ta, Rum darbecilerin Cumhurbaşkanı ilan ettikleri Nikos Sampson istifa etti. Türk ordusunca esir alınan 700'den fazla Yunan askeri Mersin'e getirildi. Cumhurbaşkanlığı'na Klerides seçildi. 24 Temmuz: Yunanistan'da Karamanlis Hükümeti kuruldu. Siyasal af ilan edildi. Washington Post gazetesi, 'CIA, Makarios'u devirdi, Kissenger de Sampson'u destekledi' diye yazdı. 25 Temmuz: Başbakan Ecevit: "Türk-Yunan işbirliği, şimdi Kurtuluş Savaşı sonrasındaki kadar zorunludur." dedi. Kıbrıs için ateşkes görüşmeleri Cenevre'de başladı. 27 Temmuz:Kıbrıs'taki 'Yabancı' kuvvetlerin geri çekilmesine ilişkin hükmün Türkiye tarafından kesinlikle reddedilmesi üzerine görüşmeler kesildi. 28 Temmuz: Cenevre'deki görüşmeler yeniden başladı 30 Temmuz: Cenevre Antlaşması imzalandı. Antlaşmada müdahale hakkı tekrar belirtildi. 1 Ağustos: ABD Temsilciler Meclisi'nde, Türkiye'ye yapılan ABD yardımının kesilmesi yönünde karar alındı. 3 Ağustos: Yunanistan, Cenevre'de ikinci barış konferansına katılmak için, Türk Silahlı Kuvvetleri'nin ateşkes antlaşmasından önceki sınırlara çekilmesini istedi. Türkiye kabul etmedi. 5 Ağustos: Girne Limanı'nın batısındaki Rumlar, denizden ve havadan takviye alarak Türk Askerine gece yarısı saldırdı. Çarpışmalar sabaha kadar sürdü. 9 Ağustos: 2. Cenevre Konferansı'ndaki Türk tezinin, coğrafi temele dayalı federasyon olduğu açıklandı. Buna göre 'Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti'nin kuzeyi, Kıbrıslı Türklerin otonom (muhtar) bölgesi olacak ve Rum yönetimi ile arasındaki sınır, Erenköy, Lefke, Lefkoşe ve Magosa'nın güneyinden geçecek. 11 Ağustos: Yunanistan ve İngiltere Cenevre'deki toplantıda Türk tezini görüşmeyi kabul etti. Atina'da toplanan 'Savaş Konseyi' Cenevre ve Kıbrıs konularını görüştü. -Başbakan Bülent Ecevit, Ankara'da Genelkurmay Başkanı Org. Semih Sancar ve yüksek rütbeli subaylarla toplantı yaptı, ABD Dışişleri Bakanı Kissenger ile telefonla görüşerek son durumla ilgili olarak İngiltere'nin bazı davranışlarını kınadı. İngiltere, Kıbrıs'taki üslerinde bulunan uçaklarını çekmekten vazgeçti. Adaya maaş ile çalıştırdığı Nepalli 'Gurka' askerlerini yolladı. Akrokiri Üssü'nden ayrılan İngiliz komando birliği de Ada'ya döndü. 13 Ağustos: Yunanlılar Meriç nehri kıyılarına siper kazıp mayın döşemeye başladılar. 14 Ağustos: Türkiye'nin istekleri Yunanistan ve İngiltere tarafından kabul edilmeyince, 2. Kıbrıs Barış Harekatı başladı. -Coğrafi temele dayalı iki otonom (muhtar) yönetimden oluşan federatif devlet şeklindeki tezimizi kabul ettiğini açıklayan Amerika, Türkiye'nin BM'in aldığı ateşkes kararına uymasını istedi. 15 Ağustos: Türk Silahlı Kuvvetleri Magosa'yı aldı. Lefke ve Lefkoşe Ordumuz tarafından kuşatıldı. Karpas yarımadasına çıkarma yapan birliklerimiz, Rumların elinde bulunan 'Boğaz' adlı deniz üssünü alıp bölgenin Ada ile ilişkisini kesti. Türk savaş uçakları, Lefke'ye yardıma gelen Rum kuvvetlerini Baf yolunda bombaladı. Lefkoşe-Magosa arasındaki Timbu Havaalanı da Türk Ordusunca ele geçirildi. -Yunanistan Başbakanı Karamanlis, radyo ve televizyonda yaptığı konuşmada: "Yunanistan Kıbrıs'ta Türkiye ile çarpışamaz. Kıbrıs Yunanistan'a çok uzak olduğu için Kıbrıslı Rumlara yardım etmemiz imkansızdır... 15 Temmuz'da, diktatörlük rejimi, Kıbrıs'ta çılgınca bir teşebbüs yaptı. Bu hatadan faydalanan Türkler, 20 Temmuz'da Ada'ya büyük kuvvetler çıkardılar... Yunanistan, NATO'nun askeri kanadından çıkmıştır." dedi. 16 Ağustos: 2. Kıbrıs Barış harekatından önce Türkiye'nin 2. Cenevre Konferansı'nda önerdiği Lefke-Magosa hattı fiilen gerçekleşti ve Türk askerinin kontrolü altına alındı. BM'in ateşkes çağrısına uyuldu ve savaş durdu. Rauf Denktaş: "Bugün federe bir Türk Devleti Kıbrıs'ta fiilen kurulmuştur." dedi. 19 Ağustos: 1. ve 2. Kıbrıs Barış Harekatlarında şehit olan Türk askerlerinin sayısının 250 civarında olduğu açıklandı. 20 Ağustos: Magosa'ya 15 km. mesafedeki Atlılar köyünde yaşayan 60 Türk'ten 57'sinin bir anda öldürüldüğü ve gizlice bir çukura gömüldüğü tespit edildi. -Kıbrıs'ta 3 Türk gazetecinin kaybolduğu ve 16 Ağustos'dan beri haber alınamadığı açıklandı. 25 Ağustos: Kıbrıs'ta Rumlar tarafından yaralanan iki gazeteci Türkiye'ye iade edildi. Anka muhabiri Adem Yavuz, kurtarılamıyarak vefat etti. 3 Eylül: Başbakan Ecevit: "Koalisyon ortağı MSP ile aramızda hükümet etme ve siyaset anlayışı bakımından uzlaştırılması, bağdaştırılması oldukça güç ayrılıklar bulunduğu kanısına her gün biraz daha üzülerek varıyorum." dedi. 4 Eylül: MSP Genel Başkanı ve Başbakan Yardımcısı Necmettin Erbakan: "Zorla ortaklık olmaz." dedi. 9 Eylül: Keban Barajı, Başbakan Ecevit tarafından törenle hizmete açıldı. 10 Eylül: Haliç Köprüsü, Başbakan Ecevit tarafından törenle hizmete açıldı. 14 Eylül: Yönetmen, aktör ve sol kesimin önde gelen isimlerinden Yılmaz Güney, Hakim Safa Mutlu'yu öldürdü. -Türk Silahlı Kuvvetleri'ne 10.000.000 TL. bağışlayan işadamı Vehbi Koç'a madalya verildi. 18 Eylül: Başbakan Bülent Ecevit istifa etti. 20 Eylül: ABD Senatosu, Türkiye'ye yapılan askeri yardımın kesilmesini onayladı. Başbakan Ecevit bu karar hakkında: "Amerika içinde düşündürücüdür." dedi. 22 Eylül: Bir haftada 200.000.000 TL. değerinde Kıbrıs Barış Harekatı tahvili satıldı. 23 Eylül: Cumhurbaşkanı Korutürk, Süleyman Demirel'i Hükümeti kurmakla görevlendirdi. 25 Eylül: ABD Temsilciler Meclisi, 90'a karşı 307 oyla Türkiye'ye yapılan askeri yardımı durdurma kararı aldı. 1 Ekim: AP Genel İdare Kurulu, Hükümeti kurmakla görevlendirilen Demirel'e tam yetki verdi. 2 Ekim: Eski Milli Birlik Komitesi üyesi Cemal Madanoğlu davasında, İstanbul Sıkıyönetim Mahkemesi bütün sanıklar hakkında oybirliği ile beraat kararı verdi. 3 Ekim: Kıbrıs Özerk Türk Yönetimi Bölgesi'nde Türk Lirası'nın geçerli olduğuna dair kararname, Türk Yönetimi'nin Resmi Gazetesi'nde yayınlandı. 16 Ekim: Sıkıyönetim Mahkemesi Başkanı iken 3 idam kararı veren emekli General Ali Elverdi, AP'ye girdi. 18 Ekim: ABD Başkanı Ford, Amerika Temsilciler Meclisi'nin Türkiye'ye askeri yardımın kesilmesi hakkındaki kararını onayladı. 19 Ekim: Irak'ta Barzani kuvvetlerinden kaçan yaklaşık 2.000 Iraklı sınırı geçerek Türkiye'ye sığındı. 20 Ekim: Demirel, Hükümeti kurma görevini Cumhurbaşkanı'na iade etti. Korutürk, Hükümeti kurma görevini Ecevit'e verdi. 26 Ekim: Kurtuluş Savaşı'nın hayatta kalan son büyük Komutanı Orgeneral Fahrettin Altay öldü. 3 Kasım: Dışişleri Bakanı Turan Güneş, New York'ta Yunanistan Dışişleri Bakanı Bitsios ile görüştü ve "İki ülke arasında Kıbrıs konusunda biraz yakınlaşma var." dedi. 5 Kasım: Bütün partiler, CHP'nin azınlık hükümeti kurmasına karşı çıktılar. 7 Kasım: Ecevit, Hükümeti kurma görevini iade etti. 10 Kasım: İstanbul Üniversitesi'nde sağ eğilimli olduklarını açıklayan 14 Profesör yayınladıkları bildiride, 5 sağ partinin birleşip hükümeti kurmasını istedi. 12 Kasım: Cumhurbaşkanı Korutürk, Kontenjan Senatörü Sadi Irmak'ı Hükümeti kurmakla görevlendirdi. 15 Kasım: AP, Sadi Irmak Hükümetine üye vermeyeceğini açıkladı. 17 Kasım: Sadi Irmak, Kabinesini açıkladı. Çoğu Meclis dışından kişyilerden oluşan Kabinede birde bayan üye yer aldı. Cumhurbaşkanı Korutürk Kabineyi onayladı. 23 Kasım: Keban Hidroelektrik Santrali'nin arıza sonucu durmasıyla, Türkiye'de elektrik sıkıntısı baş gösterdi. 24 Kasım: İstanbul Metrosu'nun geçeceği yerler tespit edildi. (yapılması 25 yıl sürdü) 29 Kasım: Sadi Irmak Kabinesi, TBMM'de güvenoyu alamadı. Başbakan Irmak istifasını Cumhurbaşkanı'na verdi. 7 Aralık: Yunanistan'dan Kıbrıs'a gelen Başpiskopos Makarios, Başkanlık Sarayı'nda halka hitap etti: "Türkiye'nin yaptığı fiili durumu hiçbir zaman kabul etmeyeceğiz. Bana darbe yapanları affettim. Mücadeleye devam edeceğim." dedi. 14 Aralık: Ünlü Edebiyatçı ve yazar Yakup Kadri Karaosmanoğlu öldü. 18 Aralık: Kıbrıs'ta İngiliz üssünde bulunan Türkler, ziyaret için gelen Makarios'u protesto ederek üsse sokmadılar. 19 Aralık: AP, MSP, CHP ve MHP Genel Başkanları 'seçim ittifakı' konusunda görüştüler.